سرپوش مردان کرد

سرپوش مردان کرد؛ وسیله‌ای برای پوشاندن سر توسط مردان کرد.

اقوام ایرانی که به زبان کردی صحبت می‌کنند در مناطق مختلف جغرافیای ایران زندگی می‌کنند. این مناطق کردنشین شامل ساکنان غرب (کردستان، کرمانشاه، ایلام)، شمال‌غربی (آذربایجان غربی)، ‌شمال‌شرقی (خراسان شمالی)‌ و بخشی در بوشهر است. نخستین تصاویر از پوشاک مردمان کرد را می‌توان در نقش برجسته‌های تخت جمشید یافت. در میان بخش‌های مختلف پوشاک این نقش برجسته‌ها، ‌‌سرپوش در فرهنگ پوشاک اقوام ایرانی به‌ویژه میان مردان کُرد جایگاه ویژه‌ای دارد.

دستار

کُردها معتقد هستند که سر مردان نباید لخت باشد و با انواع پوشش‌ها سر را می‌پوشانند. مردان کُرد به‌جای کلاه از دستار، کلاغی، دشلمه، مندلی، رشتی و سروین استفاده می‌کنند. دور عرقچین‌ یا کلاه مخروطی، تعدادی دستمال از پارچه ابریشم (‌پارچه‌کلاغی) می‌پیچند و از سر بند‌های رنگی و طرح‌دار (‌گلدار) استفاده می‌کنند. در بعضی زمان‌ها دستمال را شل و در برخی مواقع تعداد بیشتری از یک دستمال را به دیگری گره زده و دور کلاه می‌پیچند به‌طوری ‌که ریشه‌های آن از اطراف سر و صورت ‌آویزان باشد.

عرقچین

عرقچین مردان کُرد از نخ ابریشم توسط بانوان کُرد بافته می‌شود. نقوش تزیینی این عرقچین‌ها به سلیقه زنان بومی انتخاب و بافته می‌شود. برخی از مردان کُرد از عرقچین و بعضی دیگر از کلاهی مخروطی‌شکل استفاده می‌کنند. کلاه مخروطی‌شکل از جنس پارچه به‌همراه آستری است. میان آستر و پارچه را لفاف کلفت گذاشته و سه‌لایه را به‌هم می‌دوزند. ضخامت این کلاه شبیه کلاهی از جنس پنبه‌دوزی است. نوک کلاه با یک منگوله با نخ ابریشم رنگی تزیین شده است.

پیچ و کلاو

سربندپیچ، برادران بارزانی

کلاو (کلاه مردان کرد) عمدتاً توسط زنان کُرد با سلیقه خاص و استفاده از نقش و نگارین‌های‌ برگرفته از فرهنگ کُرد بافته می‌شود. این کلاه عموماً از دو رنگ سیاه و سفید و به‌صورت تخت یا بلند بافته می‌شود. پیچ نیز پارچه‌ای است دستمالی‌شکل که به دور کلاه پیچیده می‌شود. اعراب نیز از این نوع پوشش برای بستن کلاه خود استفاده می‌کنند. رنگ پارچه در میان مردم عادی کُرد، سیاه‌سفید است؛ اما برادران بارزانی پیچ و کلاو و شال‌شان سفید و قرمز است. اعراب نیز به‌طور مشترک از رنگ سیاه و سفید و یا قرمز و سفید در پوشش خود استفاده می‌کنند.

کلاه قوچانی مردان کُرد‌ (قره‌گل)

سر پوش مردان کُرد قوچان از دو نوع کلاه تشکیل شده است کلاه نمدی و کلاه پوستی. کلاه نمدی از پشم شتر تهیه شده و قیافه ظاهری آن به‌شکل ازگیل است. کلاه دیگری با نام قره‌گل نیز در بین این اقوام مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کلاه در افغانستان از شهرت بسیاری برخوردار است. در دوره‌ای تجارت این پوست به‌شکل جهانی بوده است و در روسیه آذربایجان، ‌ایران و ترکیه به‌شکل مدور و قاق بلند تولید می‌شده است. روس‌ها آن را کلاه «کره‌کل پهپاخ» می‌نامند. این کلاه استوانه‌ای کوتاه با کُّلگی مسطحی است که با استفاده از دستمالی قرمز رنگ داخل آن را آستر می‌کنند.

منابع

• اوریا، مرویس، «گوسفند قره قل»، وب‌سایت دانشجویان افغان مقیم روسیه، تاریخ به‌روزرسانی: ‌13‌ نوامبر 2022م.
• بیگی، مینا، «لباس کردی؛ همنشینی رنگ و سلیقه و هنر»، وب‌سایت هومسا، تاریخ به‌روزرسانی: 13 ‌نوامبر -2022م.
• داوری، مهدی، «لباس محلی مردان کرد خراسان شمالی»، وب‌سایت دُرنا تریپ، تاریخ به‌روزرسانی: 10 شهریور 1402ش.
• ضیاءپور، جلیل‌، پوشاک ایلی‌ها،‌ چادرنشینان و روستائیان‌ ایران، تهران، وزارت فرهنگ و هنر، 1346ش.
• «لباس محلی استان کردستان «لباس کردی اقوام ایران»»، وب‌سایت جاذبه‌ها، تاریخ بازدید: 23 مهر 1402ش.
• محمدی، فریده‌ و امینی‌، ثریا‌، «بررسی تاریخی پوشش مردان و زنان کرد»، نشریه مطالعات هنر و فرهنگ، سال چهارم، شماره 11، تابستان 1398ش.