سوزن
سوزن (خیاطی)؛ میله‌ای کوچک و باریک از جنس فولاد برای دوخت و دوز.
سوزن، ابزاری ظریف از جنس فولاد است. این ابزار نوک تیزی دارد و ته آن دارای سوراخی برای رد کردن نخ از آن است. سوزن از اختراعات قدیمی بشر است. پیش از آنکه رومیان و اروپایی‌ها دست به ساخت سوزن‌هایی از جنس برنز، آهن و فولاد بزنند، انسان‌های اولیه موفق به ساخت سوزن‌هایی از جنس عاج، چوب و استخوان شده بودند. امروزه سوزن از صنعت‌های مهم کشورهای اروپایی به‌ویژه فرانسه و انگلستان به شمار میآید.
تاریخچه
باستان‌شناسان موفق شده‌اند سوزنی 50 هزار ساله را در غاری واقع در کوهستان آلتای سیبری به‌اندازۀ 6/7 سانتی‌متر کشف کنند. جنس این سوزن از استخوان نوعی پرنده است و در انتهای آن سوراخی کوچک به‌اندازه سوراخ سوزنهای امروزی وجود دارد.[۱] در قدیم به سوزن‌ساز سوزنگر اطلاق می‌شد.[۲]
ویژگی‌ها
از ویژگی‌های یک سوزن خوب نداشتن انعطاف است. امروزه سوزن‌ها در انواع مختلف و متناسب با انواع دوخت‌ها تولید می‌شوند. آشنایی با انواع سوزن و کاربرد آنها موجب سرعت بخشیدن به دوخت می‌شود.[۳]
انواع سوزن
- سوزن بیتوین، جهت دوخت پارچه‌هایی با ضخامت متوسط است. اندازه قد این سوزن متوسط و در انتها دارای چشمی گرد است. کارآرایی این سوزن بر اساس سایز آنها طبقه‌‌بندی شده است. سوزن 8 این نوع برای پارچه‌هایی به نسبت ضخیم و برای پارچه‌های ضخیم‌تر شماره 1، 4، 6 قابل استفاده است.[۴]
- سوزن شارپ، دارای نوکی تیز و جهت دوخت معمولی استفاده می‌شود. اندازه این گروه از سوزن‌ها متوسط است و به یک نسبت معین به طول آنها اضافه می‌شود.
- سوزن چلینگر، برای دوخت پارچه‌های ضخیم و درشت‌بافت است. برای استفاده از الیاف ابریشم بدون تاب در دوخت از این نوع سوزن می‌توان استفاده کرد. همچنین برای کاموادوزی بر روی پارچه ضخیم و نقش‌زنی بر روی بافتنی از آن استفاده می‌شود.[۵]
- سوزن کرول، سوزن گلدوزی است. با سوزن شماره 9 کرول می‌توان از نخ دولا دمسه برای دوخت و از شمارۀ 5 آن برای دوخت نخ دمسه شش‌لا استفاده کرد.[۶]
- سوزن دارنینگ، که به آن سوزن شیطان نیز اطلاق می‌شود، دارای نوکی کند و چشمی بزرگی است. این مدل سوزن با طول بلند برای دوخت‌های درشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای دوخت لحاف، وصله زدن، رفو و ترمیم از این سوزن استفاده می‌شود. همچنین از این سوزن در دوخت پارچه‌های بافتنی و توری‌های چین‌دار در سایز‌های مختلف استفاده می‌شود. اندازه این سوزن از 6 تا 10 سانتی‌متر است.[۷]
- سوزن جوالدوز، سوزنی درشت جهت دوخت خورجین و جوال و زین الاغ و قاطر است. همچنین از این سوزن برای دوخت سر گونی و جوال گندم استفاده می‌شد.[۸]
- سوزن تاپستری،[یادداشت ۱] [۹] برای دوخت، روی توری‌های درشت بافت، پارچه‌های شماره‌دوزی که سوراخ‌هایی مربع‌شکل دارند استفاده می‌شود. نوک این سوزن‌ها گرد و نرم است.[۱۰]
- سوزن رفوگری، طول این سوزن 5 تا 7. 5 سانتی‌متر است.[۱۱]
- سوزن خمیده مبل، این سوزن به‌شکل کمان خمیده است و برای دوخت تشک و مبلمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۱۲]
- چند نوع سوزن دیگرهم وجود دارد مانند: سوزن منگنه، سوزن چرم، سوزن دو سر، سوزن کوبلن‌دوزی و سوزنهای چرخ خیاطی.
انواع سوزن از نظر نوک
- نوک‌گرد: این نوع سوزن برای دوخت پارچه‌هایی با بافت حلقوی، ضخیم و متراکم، استفاده می‌شود.
- نوک‌تیز: این سوزن برای دوخت پارچه‌های تار و پودی به کار می‌رود.
- نوک‌برنده: این سوزن جهت دوخت چرم و جیر کار برد دارد.[۱۳]
واژه سوزن در ادبیات فارسی
- جای سوزن‌انداختن نیست.[۱۴]
- سوزن همه را میپوشاند؛ اما خودش لخت است.[۱۵]
- از سوراخ سوزن رد میشه از در دروازه نه.[۱۶]
- یک سوزن به خود بزن یک جوالدوز به دیگران.[۱۷]
- همچنین گفتگوی نخ و سوزن در میان اشعار پروین اعتصامی قابل تامل است:[۱۸]
| در دست بانویی، به نخی گفت سوزنی | کای هرزه‌گرد بی‌سر و بی‌پا، چه می‌کنی | |
| ما می‌رویم تا که بدوزیم پاره‌ای | هر جا که می‌رسیم، تو با ما چه می‌کنی | |
| خندید نخ که ما همه جا با تو همرهیم | بنگر به روز تجربه تنها چه می‌کنی | |
| هر پارگی به همت من می‌شود درست | پنهان چنین حکایت پیدا چه می‌کنی | |
| در راه خویشتن، اثر پای ما ببین | ما را ز خط خویش، مجزا چه می‌کنی | |
| تو پای‌بند ظاهر کار خودی و بس | پرسندت ار ز مقصد و معنی، چه می‌کنی | |
| گر یک شبی ز چشم تو خود را نهان کنیم | چون روز روشن است که فردا چه می‌کنی | |
| جایی که هست سوزن و آماده نیست نخ | با این گزاف و لاف، در آنجا چه می‌کنی | |
| خودبین چنان شدی که ندیدی مرا به چشم | پیش هزار دیدة بینا چه می‌کنی | |
| پندار، من ضعیفم و ناچیز و ناتوان | بی‌اتحاد من، تو توانا چه می‌کنی |
واردات سوزن خیاطی
براساس گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران، تنها در 9 ماهۀ نخست سال 1395ش، بیش از 916 تن انواع سوزن از کشورهای آلمان، امارات متحده عربی، ایتالیا، تایوان، ترکیه، جمهوری کره، چین، ژاپن، فرانسه و هند به ایران وارد شده است. براساس آمار گمرک، واردات این حجم سوزن، موجب خروج 2 میلیون و 421 هزار و 268 دلار، ارز از کشور شده است.[۱۹]
یادداشت‌ها
- ↑ تاپستری واژه‌ای انگلیسی است و در زبان فرانسه به آن تاپیستری اطلاق می‌شود. این کلمه به‌نوعی از بافت پارچه اطلاق می‌شود که پود به‌طور کامل روی تار را میپوشاند
پانویس
- ↑ «کشف قدیمی‌ترین سوزن جهان»، همشهری آنلاین.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه سوزنگر.
- ↑ منتخب اسفندیاری، خودآموز ابریشم‌دوزی و انواع سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران و جهان دوخت‌های تزیینی، 1366ش، ص8.
- ↑ «سوزن بیتوین»، وب‌سایت ایران آنتیک.
- ↑ منتخب اسفندیاری، خودآموز ابریشم‌دوزی و انواع سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران و جهان دوخت‌های تزئینی، 1366ش، ص8.
- ↑ منتخب اسفندیاری، خودآموز ابریشم‌دوزی و انواع سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران و جهان دوخت‌های تزئینی، 1366ش، ص8.
- ↑ «سوزن دارنینگ»، وب‌سایت هنردست‌ساز.
- ↑ «سوزنهای جوالدوز قدیمی»، وب‌سایت نمایشگاه اجناس عتیقه و قدیمی.
- ↑ وب‌سایت ایران آنتیک.
- ↑ «سوزن تاپستری»، وب‌سایت ایران آنتیک.
- ↑ «آموزش رفو فرش د‌ستبافت»، وب‌سایت اصفهان فرش.
- ↑ پورمهدی و جباری، «انواع سوزن دوخت»، وب‌سایت گل‌منگل.
- ↑ «انواع سوزن و کاربرد‌های آن در خیاطی»، وب‌سایت روچی.
- ↑ «آشنایی با معنی و مفهوم جای سوزن‌انداختن نیست»، وب‌سایت دانش‌چی.
- ↑ «معنی ضرب‌‌المثل سوزن همه را میپوشاند. اما خودش لخت است»، وب‌سایت ستاره.
- ↑ «از سوراخ سوزن رد می‌شود»، وب‌سایت بانک مطالب رایگان اس‌ام‌اس.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه جوالدوز.
- ↑ اعتصامی، دیوان اشعار، «توانا و ناتوان»، مثنوی شماره 39، وب‌سایت گنجور.
- ↑ «بزرگ‌ترین صادرکننده سوزن به ایران کدام کشور است؟»، خبرگزاری خبرآنلاین.
منابع
- «آشنایی با معنی و مفهوم جای سوزن‌انداختن نیست»، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1402ش.
- «از سوراخ سوزن رد می‌شود»، وب‌سایت بانک مطالب رایگان اس‌ام‌اس، تاریخ درج مطلب: 23 بهمن 1400ش.
- «آموزش رفو فرش د‌ستبافت»، وب‌سایت اصفهان فرش، تاریخ درج مطلب: تاریخ درج مطلب: 25 مهر 1401ش.
- اعتصامی، پروین، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ درج مطلب: 20آبان 1402ش.
- «انواع سوزن و کاربرد‌های آن در خیاطی»، وب‌سایت روچی، تاریخ درج مطلب: ١٤ تیر ١٣٩٩ش.
- «بزرگ‌ترین صادرکننده سوزن به ایران کدام کشور است؟»، خبرگزاری خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 20 بهمن 1395ش.
- پورمهدی، معصومه و جباری، فاطمه، «انواع سوزن دوخت»، وب‌سایت گل‌منگل، تاریخ درج مطلب: 15 اسفند 1394ش.
- «سوزن بیتوین»، وب‌سایت ایران آنتیک، تاریخ بازدید: 17 آبان 1402ش.
- «سوزن تاپستری»، وب‌سایت ایران آنتیک، تاریخ بازدید: 17 آبان 1402ش.
- «سوزن دارنینگ»، وب‌سایت هنردست‌ساز، تاریخ بازدید: 19 آبان 1402ش.
- «سوزنهای جوالدوز قدیمی»، وب‌سایت نمایشگاه اجناس عتیقه و قدیمی. تاریخ درج مطلب: 12 آذر 1399ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 19 آبان 1402ش.
- «کشف قدیمی‌ترین سوزن جهان»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ٢ شهریور ١٣٩٥ش.
- منتخب اسفندیاری، صبا، خودآموز ابریشم‌دوزی و انواع سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران و جهان دوخت‌های تزیینی، تهران، چاپ سوم، 1366ش.
- «معنی ضرب‌‌المثل سوزن همه را میپوشاند اما خودش لخت است»، وب‌سایت ستاره، تاریخ درج مطلب: 3 آذر 1400ش.