طلاق عاطفی

‌طلاق عاطفی؛ جدایی روحی و عاطفی زوجین به‌رغم داشتن زندگی مشترک.

طلاق عاطفی از تلخ‌ترین وضعیت‌هایی است که ممکن است زن و شوهر تجربه ­کنند. در این نوع طلاق آنها هر چند کنار هم هستند؛ ولی قلب­های‌شان از هم فاصله دارد. در چنین شرایطی چندان جویای احوال همدیگر نیستند. میل چندانی به فعالیت و تفریح مشترک ندارند. گویا همدیگر را نمی‌­بینند و نمی‌­خواهند توجهی به هم داشته باشند. طلاق عاطفی نشانه‌­هایی دارد. بروز این نشانه‌­ها هشداری برای زوجین است تا درصدد پیشگیری و یا درمان باشند. اگر زوجین علی‌رغم بروز نشانه‌­ها، دنبال اصلاح روابط نباشند، دچار آسیب­‌های فردی و اجتماعی خواهند شد.

مفهوم‌شناسی

طلاق عاطفی نوعی از جدایی است. در چنین طلاقی زن و شوهر علی‌­رغم داشتن زندگی مشترک؛ ارتباط عاطفی مثبت با یکدیگر ندارند. ‌آنها اعتماد و جذابیت‌شان نسبت به همدیگر کاهش یافته است. معمولاً ابتدا مشکلات زناشویی آشکار می­‌شوند. سپس تا مدتی مشاجره و دعوا بین زن و شوهر رخ می­‌دهد و بالاخره یک نوع سردی و بی­‌تفاوتی بین آنها حاکم می‌­شود.

نشانه­‌های طلاق عاطفی

بروز طلاق عاطفی با نشانه­‌هایی همراه است که برخی از این نشانه­‌ها عبارتند از:

• کاهش ستایش از دستاوردهای همسر و افزایش نکوهش اشتباهات؛
• افزایش مقایسه همسر با دیگران؛
• درماندگی در یافتن راه­حل در مشاجرات؛
• کاهش اطلاع زوجین از احوالات همدیگر؛
• کاهش میزان تفریحات یا فعالیت­‌های مشترک بین زن و شوهر؛
• بی­‌میلی یا کاهش علاقۀ جنسی بین آنها؛
• کاهش اعتماد متقابل بین همسران؛
• احساس بی­‌مسئولیتی نسبت به هم؛
• عدم تلاش برای خوشحال کردن همدیگر؛
• کاهش ارتباط عاطفی و تعاملات مثبت؛
• و تبدیل فضای گرم و پرنشاط گذشته به فضایی سرد و خشک.

دلایل ایجاد طلاق عاطفی

دلایل مختلفی می‌­توانند منجر به بروز طلاق عاطفی بین زوجین شود. برخی از مهم‌ترین عوامل عبارتند از:

• فقدان دوران نامزدی و آشنایی اولیه؛ ازدواج­‌های کورکورانه که بدون تحقیق و صرفاً بر اساس هوی و هوس صورت می­‌گیرند، می­تواند از ازدواج‌های سست و ناپایدار باشند. برخی از پژوهشگران با بررسی میدانی گزارش کرده‌­اند عده­ای از افرادی که بدون آشنایی کافی تن به ازدواج داده بودند پس از مدتی روابط‌شان دچار تنش و سردی شد.
• نارضایتی از ظاهر جسمی؛ برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که رابطه معنادار منفی بین تصویر بدنی و طلاق عاطفی وجود دارد؛ بدین معنی که رضایت کمتر از ظاهر جسمانی در زنان می‌تواند با مشکلات عاطفی در روابط با همسران‌شان همراه باشد.
• کمال­‌گرایی منفی؛ در کمال­‌گرایی منفی، اهداف فرد غیرواقع­‌بینانه و بیش از حد آرمان­‌گرایانه است و برای رسیدن به اهداف خود قوانین خشکی وضع می‌­کند. بررسی­‌ها نشان می­‌دهد بین ویژگی کما‌ل‌گرایی منفـی و طلاق عاطفی رابطۀ معنادار مثبت وجود دارد.
• اشتباه در انتخاب همسر؛ ازدواج با همسری که در ایمان، اخلاق و فرهنگ هم‌کفو نیست، از عوامل زمینه‌­ساز مهم در طلاق عاطفی است.
• نبود معنا در زندگی؛ زن و شوهری که زندگی برای آنها معنا و مفهومی ندارد. احتمال بروز طلاق عاطفی در آنها زیاد خواهد بود. برخی از پژوهشگران با بررسی میدانی گروهی از زنان متاهل دریافتند که معنای زندگی با طلاق عاطفی در زنان متاهل رابطه منفی و معنا­دار دارد.
• عدم همکاری و سکوت؛ عدم همکاری یعنی اینکه زن و شوهر هنگام بروز اختلاف برای حل آن گفتگو نمی­‌کنند و از خود بی­‌تفاوتی نشان می­‌دهند.
• رفتار تدافعی؛ یکی از مؤلفه‌های مهم در الگوی گاتمن، رفتار تدافعی در روابط است.
• اعتیاد به شبکه‌­های مجازی؛
• پرخاشگری؛
• همدلی نکردن؛
• اعتیاد به استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی؛
• نارضایتی جنسی؛
• دخالت دیگران در زندگی؛
• رواج دوستی‌­های اینترنتی و خیابانی؛
• مشکلات روانی هر یک از زوجین؛
• و انتقاد مداوم و توهین.

پیامدهای طلاق عاطفی

طلاق عاطفی پیامدهای متعددی در سطح فردی و اجتماعی می­‌تواند داشته باشد، در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:

• ایجاد مشکلات روحی؛ برخی از پژوهشگران پس از بررسی میدانی، پیامدهای متعددی برای طلاق عاطفی بیان کردند. یکی از پیامدهای طلاق عاطفی، فشارها و مشکلات روحی مختلف که توسط زنان مورد مطالعه تجربه شده بود. اکثر این زنان انگیزه خود را از دست داده بودند و حالت بی‌حوصلگی و افسردگی داشتند. برخی نیز از احساس حقارت و خرد شدن شخصیت رنج می‌­برند. عده‌ای هم به بیماری عصبی مبتلا شده بودند.
• انزوای اجتماعی؛ در مطالعه‌­ای دیگر پژوهشگران تاثیر طلاق عاطفی بر انزوای اجتماعی را بررسی کردند. مطالعه آنها نشان داد که چنین تاثیری معنادار است و هرچه میزان طلاق عاطفی زنان بیشتر شود، میزان انزوای اجتماعی آنان نیز بیشتر می­‌شود.
• آسیب‌­های اجتماعی؛ تاثیر طلاق عاطفی بر ایجاد آسیب‌های اجتماعی نیز معنادار است و هرچه میزان طلاق عاطفی بیشتر شود، میزان آسیب‌های اجتماعی نیز بیشتر خواهد شد.
• تاثیر منفی بر فرزندان؛
• و اختلال در روابط اجتماعی؛

راهکارهای پیشگیری از طلاق عاطفی

برای پیشگیری از این امر، راه‌­های متعددی وجود دارد، در ادامه چند راهکار بیان می­‌شود:

• داشتن فعالیت­‌های مشترک با همسر؛ نتایج پژوهش‌­ها نشان می‌­دهد هرچه فعالیت­‌های مشترک با همسر زیاد شود، احساس صمیمت مردان نسبت به همسرشان بیشتر شده و احتمال طلاق عاطفی را کاهش می­‌دهد.
• اقدام به درمان اختلالات فردی زوجین؛ درصورتی‌که یکی از زوجین یا هر دو به اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب و خشونت مبتلا باشند، اقدام به درمان، می­‌تواند به پیشگیری از طلاق عاطفی کمک کند.
• آموزش­‌های قبل از ازدواج؛ ازجمله مواردی که در پیشگیری از طلاق عاطفی می­‌تواند نقش مؤثری داشته باشد، آموزش­‌های قبل از ازدواج و یادگیری مهارت­‌های زندگی است. در واقع والدین و مراکز آموزشی با فرهنگ‌سازی و آگاهی‌ بخشی مناسب به جوانان قبل از ازدواج، می‌توانند نقش مهمی در پیشگیری و کاهش طلاق عاطفی داشته باشند.
• جلوگیری از دخالت نابجای دیگران؛ گاهی دخالت دیگران منجر به اختلاف و سردی روابط بین زوجین می‌­شود. برای پیشگیری از تخریب روابط، لازم است زوجین از دخالت نابجای دیگران جلوگیری کنند.
• پایین آوردن سطح انتظارات؛ نداشتن انتظارات غیرواقعی از همسر در مسائل مختلف مانند مسائل مالی، روابط جنسی و رفاهیات زندگی، یکی از راه‌کارهای پیشگیری از طلاق عاطفی است.
• ایجاد فضای احترام و نشاط در خانه؛ تلاش زوجین برای جلوگیری از هرگونه تحقیر و تهمت نسبت به همدیگر لازم است. همچنین بهتر است در راستای نشاط روابط‌شان نیز برنامه‌هایی باهم داشته باشند.
• داشتن تعاملات مثبت؛ اموری از قبیل هدیه دادن، توجه کردن، محبت کردن، تشکر از زحمات یکدیگر در زندگی مشترک، ارتباط کلامی در روز و دادن پیام‌های عاطفی به یکدیگر.
• خودداری از جنگ قدرت؛ یکی از نکات مهم در این زمینه این است که زوجین در مسائل زندگی وارد جنگ قدرت و زورگویی نشوند و به‌جای این کار سعی کنند با گفت‌وگوی منطقی، به توافقی برای حل مشکلات خود برسند.
• ازدواج با هم­‌کفو؛ دنبال همسر کفو بودن پیش از ازدواج موجب استحکام خانواده از همان ابتدا و باعث پیشگیری از طلاق عاطفی است.
• ارتباط معنوی با خدا؛ نتایج برخی از پژوهش­‌ها حکایت از این دارد که توجه، اعتماد، توکل و ارتباط با خدا می­تواند سبب ایجاد آرامش در روابط بین فردی ازجمله روابط بین زوجین و رضایت زناشویی شود.
• مراجعه به مشاور؛ اگر زوجین در روابط­ عاطفی خود دچار مشکل شدند و نتوانستند به تفاهم برسند، بهتر است به مشاور مراجعه کنند. مشاور می­‌تواند با ریشه‌­یابی مشکل به آنها کمک کند که از مشکلات بزرگ‌تر پیشگیری کنند.
• و مدیریت زمان در استفاده از رسانه و شبکه‌­های اجتماعی؛

منابع

• اسکافی نوغانی، مریم و دیگران، «اثر شبکه‌های اجتماعی بر طلاق عاطفی در شهر مشهد»، مجلة علوم اجتماعی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دورة 12، شمارۀ 1، 1394ش.
• باستانی، سوسن و دیگران، «پیامدهای طلاق عاطفی و استراتژی‌های مواجهه با آن»، خانواده‌پژوهی، دوره 7، شماره 2، 1390ش.
• خدابخشی کولایی، آناهیتا و دیگران، «ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان و مؤلفه‌های ﻃﻼق ﻋﺎﻃﻔﯽ در پرستاران متاهل ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن‌ﻫﺎی ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان». نشریة پژوهش توانبخشی در پرستاری. دورة 5، شمارۀ 4، 1398ش.
• خلیلی، عباس و دیگران، «طلاق عاطفی: نقش ویژگی‌های شخصیتی و دلبستگی به خدا»، اسلام و پژوهش‌های روان‌شناختی، دورة 6، شمارة 13، 1399ش.
• دهقانی تفتی، زهرا و دیگران، «بررسی جامعه­شناختی پیامدهای اجتماعی طلاق عاطفی زنان شهر تهران طی سال­های 96-97 بر اساس معادلات ساختاری»، پژوهش­های راهبردی مسائل اجتماعی، دورة 8، شمارة 1، 1398ش.
• سنجری­پور، علی، «طلاق عاطفی و راه­های پیشگیری از آن»، کنفرانس بین­المللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اجتماعی، 1395ش.
• «طلاق عاطفی چیست؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 7 شهریور 1398ش.
• «طلاق عاطفی علل و عوامل هشداردهنده آن»، وب­سایت دکتر وحید دارابی، تاریخ بازدید مطلب: 25 بهمن 1402ش.
• صفدری، امیرحسین، «پدیده طلاق عاطفی در جامعه و خانواده»، وب­سایت آرمان شرق، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1402ش.
• «چه چیزی باعث طلاق عاطفی بین زوجین می­شود؟»، وب­سایت دکتر علیرضا جباری، تاریخ بازدید مطلب: 25 بهمن 1402ش.
• «طلاق عاطفی از نظر اسلام»، وب­سایت هدانا، تاریخ درج مطلب: 10 فروردین 1399ش.
• «طلاق عاطفی چیست و درمان طلاق عاطفی» وب­سایت آکادمی زندگی، تاریخ درج مطلب: 28 آبان 1402ش.
• «چگونه از طلاق عاطفی جلوگیری کنیم؟ + راه‌های درمان آن»، وب­سایت آکادمی راه­شناس، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1401ش.
• «راه­های جلوگیری از طلاق عاطفی»، وب­سایت فیلیا، تاریخ بازدید مطلب: 26 بهمن 1402ش.
• مداحی، جواد و دیگران، «بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با طلاق عاطفی (مطالعه­ی موردی متاهلین شهر شیراز)»، فصلنامة شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال هیجدهم، شمارة 71، بهار 1395ش.
• رضایی، علی‌محمد و دیگران، «تعاملات عاطفی زوجین و نقش آن در طلاق عاطفی و اقدام به طلاق: یک پژوهش کیفی»، خانواده‌پژوهی، دورة 13، شمارة 4، 1396ش.
• زهرا فریبرز و دیگران «بررسی جامعه­شناختی رابطه اعتیاد به شبکه­های مجازی و طلاق عاطفی در خانواده­های تهرانی»، نشریۀ فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، دورة 15، شمارة 51، 1399ش.
• زمانی، ساره و دیگران، «رابطة طلاق عاطفی با تصویر بدنی و کمال‌گرایی»، مطالعات روان‌شناختی، دورة 10، شمارة 4، 1393ش.
• وطن­خواه، حوریه و دیگران، «پیش‌بینی طلاق عاطفی بر اساس انعطاف‌پذیر شناختی و معنای زندگی» نشریه رویش روانشناسی، سال شمارة 9، 1400ش.
• یوسفی مقدم، محمدصادق و دین‌دوست سرخابی، لیلا، «طلاق عاطفی و راهکارهای قرآنی پیشگیری از آن»، مطالعات علوم قرآن، دورة 3، شمارة 2، 1400ش.