چادر رنگی

چادر رنگی؛ نوعی‌ چادر‌ زنانه در مجالس و مهمانی‌ها.

چادر رنگی در فرهنگ ایرانی و اسلامی سابقه‌ای طولانی دارد. زنان ایرانی از دورۀ باستان از چادر رنگی استفاده می‌کردند. چادر رنگی در طول تاریخ از نظر شکل و رنگ، متناسب با فرهنگ دوران خود شکل‌های متفاوتی گرفته و الگوی مناسبی برای پوشش زنان شده است. بانوان معمولاً برای راحتی، سبکی و زیبایی از چادر رنگی برای فضای داخل خانه، مهمانی و نمازخواندن استفاده می‌کنند. در بعضی از مناطق، چادرهای رنگی طرح‌دار بیانگر پوشش قومی بانوان آن منطقه است. چادرهای رنگی در دو مدل ساده و آستین‌دار و در رنگ‌های متنوعی تولید و طراحی شده است.

تاریخچه

بنابر شواهد تاریخی، چادر با پیشینۀ سه هزار ساله برای اولین بار در میان زنان پارسی گزارش ‌شده است. در همۀ دوره‌ها پوشش بانوان ایرانی چادر بود؛ فقط در برخی دوره‌ها در رنگ آن تغییراتی به‌وجود آمده است. چادر ریشه در تمدن بین‌النهرین داشته و به‌زمان قبل از پادشاهی هخامنشی بر‌می‌گردد که زنان به نشانۀ تمایز اجتماعی و به‌عنوان پوشش اشرافی از آن استفاده می‌کردند. چادر در ابتدا به رنگ سفید بود و به‌تدریج به رنگ‌های دیگر درآمد. استفاده از چادر سفید از ادوار گذشته تا دورۀ قاجار رایج بوده است. طبق متون تاریخی و نوشتۀ جهانگردان خارجی استفاده از چادر سفید هم در ایران (کرمان، راین، یزد و اصفهان) و هم در خارج از ایران (چادر هایک زنان الجزایر) گزارش شده است، کم‌کم این مناطق محدودتر شدند و امروزه در ایران فقط زنان ورزنۀ اصفهان به‌طور سنتی از آن استفاده می‌کنند. پوشیدن چادرهای رنگی در بخش‌هایی از ایران متداول بوده و هنوز هم در میان برخی از اقوام طرفدار دارد. در برخی دوره‌ها، بانوان بیشتر چادرهای رنگی می‌پوشیدند و فقط در ماه‌های محرم و صفر، از چادر مشکی استفاده می‌کردند. طبق گزارش‌ها تا حدود سال۱۸۸۰م، چادر زنان رنگارنگ و بسیار زیبا بود. بعد از انتشار رُمانی از پیر لوتی و نارضایتی سلطان عثمانی از این قضیه، دستور داد خانم‌ها چادر مشکی بپوشند. این رسم کم‌کم به سایر مناطق از جمله شهر تبریز و از آنجا به دیگر شهرهای ایران گسترش یافت.

چادر رنگی در میان بانوان ایرانی

رنگ چادر زنان اشکانى، ارغوانى یا سفید بوده است و چادر زنان ایران باستان، ابریشم براق و روشن، چون فیروزه‌ای، سبز یا صورتی بود که بعد چادری با گل‌های رنگی و سبک هم رایج شد. تا عصر مغول، پوشش زنان در رنگ‌های مختلف زرد، آبی و سیاه بود. چادر بانوان در دورۀ تیموری بلند و سفید، در دورۀ افشار و زندیه، به رنگ سفید، بنفش، سیاه و سرمه‌ای یا رنگ‌های تیره و در دورۀ قاجار نیز به رنگ‌های سیاه، بنفش یا نیلی تند بود. در دوران پهلوی هم پس از مخالفت با کشف حجاب، زنان در معابر عمومی از چادرهای رنگی استفاده می‌کردند. استفاده از چادرهای رنگی پیش از انقلاب اسلامی، بین زنان شهرنشین بیشتر رواج داشت؛ اما بعد از انقلاب، چادرهای رنگی کم‌کم جای خود را به چادرهای مشکی داد. البته چادر رنگی هم‌چنان در بسیاری از شهرهای کوچک پوشش اصلی زنان بوده و چادرهای مشکی رواج کمتری دارند. رنگ، طرح و تزئینات چادر در هر منطقه و شهری متأثر از سلیقه و نگرش زنان آن منطقه متفاوت است.

چادر رنگی در میان بانوان اروپایی

داشتن پوشش در میان بانوان، حتي در مغرب‌زمين، از مسائلی است که مورخان، به آن اشاره کرده‌اند. پوشش زنان در میان اقوام و مردمان کشورهای مختلف اروپایی، متفاوت است. بانوان کشور آلمان، بیرون از خانه، یا از چادر رنگی یا از چادرهایی به رنگ سیاه روی روسری استفاده می‌کردند. چادر زنان پرتغالی عموماً به رنگ سیاه یا آبی تیره و براق بود که از بزرگان اشراف‌زاده به دختران‌شان ارث رسیده بود.

عوامل تأثیرگذار در انتخاب رنگ چادر

1. سن؛ در ادوار گذشته زنان سال‌خورده از چادرهایی به‌رنگ‌ سیاه و تیره و زنان جوان از چادرهای‌ سفید، رنگی و گل‌دار استفاده می‌کردند. در کشور مصر زنان، حِبرۀ ابریشمین‌ سیاه‌ و دختران‌ حبرۀ‌ سفید و در کشور ترکیه، با وجود تنوع چادرهای رنگی،‌ زنان‌ جوان بیشتر رنگ‌های‌ آبی‌ فیروزه‌ای‌، یشمی‌ و بنفش‌ را می‌پسندیدند.
2. جایگاه‌ طبقاتی‌ زنان؛ زنان‌ اشراف‌ دورۀ قاجار، اغلب‌ طرفدار چادرهای‌ مشکی‌، بنفش‌ و آبی‌ تیره‌ بودند.
3. مناسبت‌ها و آیین‌ها؛ در مجالس عروسی به نشانۀ سفید‌بختی، هم عروس و هم مهمانان چادرهای سفید یا سفید گل‌دار بر سر می‌کنند. بیشتر زن‌ها برای بیرون از خانه و خرید، چادرهای ضخیم و سیاه‌رنگ و برای مهمانی، عروسی و مراسم‌های خاص، چادرهای نازک و توری بر سر می‌کنند.

جنس، طرح و نقش چادر رنگی

چادرهای رنگی در گذشته به‌شکل چادرهای سنتی گل‌دار بودند؛ اما به‌مرور زمان طرح‌های متنوع و زیباتری، مانند حاشیه‌ای گل‌دار، گل‌درشت، هندسی و کلاسیک نیز به بازار آمدند؛ طرح‌هایی که از طراحی پارچه برندهای معروف اروپایی گرفته شده بودند. جنس چادرهای رنگی ساتن، ساتن ابریشم، ساتن سیلک، سوپر‌سافت، نخی، کرپ، و کرپ‌ نخ هستند و هر کدام در مکان و شرایط خاصی استفاده می‌شوند. در گذشته بیشتر جنس‌های کرپ، کرپ حریر و کرپ نخ و در رنگ‌های تیره، در مجالس خواستگاری، بله‌برون، عقد، عروسی، ولیمه و مهمانی‌های خانوادگی کاربرد داشتند. امروزه بیشتر جنس‌ها ساتن، سوپر‌سافت و ابریشمی هستند که معمولاً سُر بوده و فقط در مجالس کوتاه‌مدت کاربرد دارند.

کاربرد و پارچۀ چادر رنگی

در گذشته برای رفت‌وآمد در خانه‌های حیاط‌دار و محله از چادر رنگی استفاده می‌کردند. امروزه نیز به‌دلیل سبکی و راحتی، برای بعضی از مصارف روزانه گزینه مناسبی است.‌ پارچۀ چادرهای رنگی در دو نوع نمازی و مجلسی کاربرد دارند؛

• چادرنماز؛ پارچۀ آن در دو جنس ایرانی، شامل بروجردی، کاشانی، کودری و جنس خارجی، شامل اندونزی، هندی و پاکستانی است. چادرنمازها مدل‌های بسیار متنوعی دارند که امروزه تک‌رنگ و بدون نقش و گل هم موجودند و مدل دوخته شدۀ آن طرفداران خاص خود را دارد. یکی از مهم‌ترین کاربردهای چادرنماز، چادر جشن تکلیف است که جنس ساتن و تترون آن پرطرفدار بوده و در رنگ‌های روشن و شاد عرضه می‌شوند.
• چادر مجلسی؛ پارچۀ چادر‌ مجلسی نگین‌دار، نقره‌کوب یا طلاکوب است که در مدل‌‎های ساده، جلوباز، جلوبسته، آستین‌دار، دانتل‌دوزی و جواهردوزی شده در بازار وجود دارند. یکی از چادرهای مجلسی، چادر عروس (چادر عقد و بله‌برون) است که در گذشته سفید بود و امروزه در رنگ‌هایی مانند آبی روشن، صورتی، گل‌بهی، نباتی، شیری نیز تولید و عرضه می‌شود.

مراکز تولید و کاربرد چادرهای رنگی طرح‌دار

چادرهای رنگی طرح‌دار بیشتر در دو استان جنوبی ایران، هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان، کاربرد دارند. زنان و دختران عرب، هم به‌دلیل هم‌جواری با برخی از کشورهای عربی و هم به‌دلیل علاقۀ ذاتی به تجملات، از این سبک چادر استقبال کرده‌اند. چادرهای مجلسی بلوچی و بندری با جواهردوزی‌های مختلفی تولید می‌شوند. چادرهای بندری، بیشتر به‌صورت گلابتون‌دوزی، ملیله‌دوزی، خوس‌دوزی و حتی نگین‌دوزی و چادر بلوچی‌ها بیشتر سوزن‌دوزی، نخ‌دوزی، سنگ‌دوزی و نوع خاصی از حاشیه‌دوزی به نام کریشه ارائه می‌شود. در بلوچستان، چادرهای گل‌دوزی به‌همراه مدل سوزن‌دوزی شده دارای محبوبیت بیشتری است. مدل سنتی این چادر با رنگ‌های قرمز و زرد در زمینۀ مشکی، جلوۀ متفاوتی به پوشش زنان و دختران منطقه می‌دهد. چادرهای طرح‌دار بر اساس جنس یا طرح کارشدۀ روی آن، ژاپنی یا نخی هستند. چادر ژاپنی به‌خاطر کیفیت و کاربرد زیاد آن از محبوب‌ترین چادرها است. چادرهای نخی به‌دلیل قیمت به‌صرفه و تنوع در طرح طرفداران زیادی دارد؛ اما از لحاظ زیبایی و تغییر رنگ و ایستایی تفاوت زیادی با چادرهای ژاپنی دارند.

مدل‌های متنوع چادر رنگی

بیشتر مدل‌های چادر رنگی برای استفادۀ بیرون به‌صورت آستین‌ و زیپ‌دار و همراه کِش هستند که برای پوشش و ایستایی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. مدل‌هایی چون لبنانی، عربی، ملی، دانشجویی و قجری طراحی و تولید شده‌اند که بسیار کاربردی، سبک و راحت هستند. مدل جدیدی از چادر رنگی، با الگوی خاص و دوخت فوق‌العاده و بسیار سبک‌، چارشف‌ها هستند که برای پیاده‌روی اربعین نیز گزینه مناسبی هستند. چارشف‌ها در دو مدل آستین‌دار و بدون‌ آستین تولید می‌شوند که مدل آستین‌دار آن کاربرد بیشتری دارد.

شیک‌پوشی با چادر رنگی

1. هم‌خوانی چادر حاشیه گل‌دار با روسری ساده و تک‌رنگ؛
2. هم‌رنگی روسری تک‌رنگ با گل‌های چادر و یا رنگ زمینۀ چادر؛
3. پوشیدن روسری‌های طرح‌دار با چادر؛
4. هم‌آهنگی روسری و ساق‌دست با چادر؛
5. پوشیدن شومیز و کت زیر چادر؛
6. عدم پوشش عبا یا مانتوهای خیلی بلند زیر چادر؛
7. عدم استفاده همزمان از روسری و چادر سُر؛
8. استفاده از کش در چادرهای سُر؛
9. پوشش کامل در زیر چادر.

معیارهای خرید و نگهداری پارچۀ چادر رنگی

• رنگ چادر؛
• مدل چادر؛
• جنس پارچه؛
• مکان مورد استفاده؛
• ساده یا طرح‌دار بودن؛
• اتوکشی آسان؛
• عدم آب‌رفتگی؛
• ضد چروک بودن؛
• سبک و خنک بودن؛
• لَخت و ریزش‌دار بودن؛
• خودداری از اسپری مستقیم انواع ادکلن و خوشبوکننده‌ها؛
• اسپری مایع نرم‌کنندۀ رقیق برای کاهش الکتریسیته در آخر شست‌وشو؛
• شست‌وشوی دستی با شامپو و آب سرد یا با درجه پایین ماشین لباس‌شویی.

ملاک پوشیدن چادر رنگی در کوچه و خیابان

ملاک برای تغییر نگرش بانوان برای استفاده از چادر رنگی، عدم تبرّج‌، طرد نگاه مفسده‌آمیز نامحرمان و تبدیل شدن آن به یک هنجار در جامعه است. دربارۀ استفاده از چادرهای رنگی در کوچه و خیابان دیدگاه‌های متفاوتی در جامعه وجود دارد؛ برخی از خانم‌ها، معتقدند که بازخوردهای مثبتی از پوشیدن چادرهای رنگی از جامعه پیرامونی خویش دریافت کرده‌اند. در مقابل، برخی دیگر هم اعتقاد دارند که پوشیدن این چادرها مصداق پوشش لباس شهرت است و باعث جلب توجه جنس مخالف شده و نوعی بی‌احترامی به‌ چادر و خلاف قوانین و موازین اسلامی است. از منظر روانشناسی نیز رنگ مشکی، رنگ مرزبندی است و خودبه‌خود موجب بی‌رغبتی به فرد می‌شود. در گذشته زنان مسلمان در بیرون از منزل هم چادر رنگی به‌سر می‌کردند؛ اما برای عدم جلب توجه، معمولاً از رنگ‌های تیره، مانند قهوه‌ای، سورمه‌ای، بادمجانی و سبز تیره استفاده می‌کردند.

حکم فقهی پوشیدن چادر رنگی

استفاده از چادر براق و رنگارنگ در برابر نامحرم، در صورت عدم جلب توجه و انگشت‌نما نشدن، اشكالی ندارد.

منابع

• ابراهیمی، احمد، «حجاب زن ایرانی در گذر تاریخی»، وب‌سایت بانک مقالات ایران، تاریخ بازدید: 31 اردیبهشت 1402ش.
• آقائی، زهرا، «چادر رنگی در کوچه و خیابان؛ ناهنجاری یا حجاب کامل»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ تير ۱۴۰۱ش.
• «انواع پارچه چادری/ بهترین جنس پارچه چادری»، وب‌سایت اسپادانا، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1399ش.
• «پوشش زنان ایرانی در دورۀ قاجار»، اقتصادنیوز، تاریخ درج مطلب: 4 دی 1401ش.
• «تاریخچۀ چادر»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: 29 اردیبهشت 1402ش.
• «تاریخچه چادر در ایران و انواع آن»، خبرگزاری تابناک با تو، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1399ش.
• «تاریخچۀ چادر مشکی»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 2 اسفند 1391ش.
• «جدیدترین مدل‌های چادر رنگی شیک زنانه ویژۀ 1401»، وب‌سایت حرف‌تازه، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1402ش.
• «چادر (پوشش زنان)»، دانشنامۀ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 26 ژوئیۀ 2021م.
• «چادر حجاب برتر»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 26 اسفند 1398ش.
• «چادر رنگی را چگونه و با چه قیمتی بخریم؟»، وب‌سایت حجاب بنی‌فاطمی، تاریخ درج مطلب: 9 مهر 1401ش.
• «چادر رنگی مجلسی | معرفی چادر‌های کارشدۀ زنانه و دخترانه»، وب‌سایت فروشگاه لباس سنتی پِلَوَر، تاریخ بازدید: 31 اردیبهشت 1402ش.
• «چادر رنگی میزبان مجلسی»، وب‌سایت نورا حجاب، تاریخ درج مطلب: 21 دی 1401ش.
• «چادر رنگی؛ ترند جدید پوشش خانم‌های چادری»، وب‌سایت فاطیما حجاب، تاریخ درج مطلب: 23 فوریه 2023م.
• «چادر»، دانشنامۀ ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 31 اردیبهشت 1402ش.
• «دانتل چیست؟ فرق دانتل و گیپور و طریقه شست‌وشو»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: 1 خرداد 1402ش.
• درویش، مریم، «نوآوری در چادر و چالش‌های پیشرو»، هنر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 25 آذر 1392ش.
• «زنانی با چادر سفيد نشانه‌ای از حجاب و پاکی»، وب‌سایت یزد فردا، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور 1390ش.
• شهباز ورزنه، احمد، «پوشش چادر سفید ورزنه»، وب‌سایت ورزنه سبا، تاریخ بازدید: 29 اردیبهشت 1402ش.
• علیزاده، مهبانو و اکبری بیرق، حسن، «چادر»، وب‌سایت مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1398ش.
• فرزان‌نیا، مهری، «تاريخچه چادر»، وبلاگ خانۀ مد فرزان‌نیا، تاریخ درج مطلب: 12 خرداد 1392ش.
• فضل وزیری، شهره، «تحلیل تطبیقی شکل و رنگ چادر زنان ایران»، فصلنامۀ هنر علم و فرهنگ، دورۀ 1، شمارۀ 1، زمستان 1392ش.
• میر مرعشی، انوشه، «روزگاری که زنان اروپایی چادری بودند»، وب‌سایت پژوهشکدۀ تاریخ معاصر، تاریخ درج مطلب: 10 مهر 1401ش.