پیشانی‌بند

پیشانی‌بند؛ نوعی پوشش برای سر.

پیشانی‌بند پارچه‌های رنگی، سفید یا سیاه است که هر یک گویای عقاید و فرهنگ یک جامعه است. همچنین در بسیاری از فیلم‌ها، قهرمان اصلی با پیشانی‌بندی قدرت خود را نشان می‌دهد.

مفهوم‌شناسی

پیشانی‌بند در لغت به‌معنای عصابه، سربند، روسری، دستار مردانه و هر‌چیزی است که سر را با آن می‌بندند و در اصطلاح نوعی پوشش برای سر است که برای زیبایی و جلوگیری از ریختن موها روی چشم استفاده می‌شود.

تاریخچه

زنان ایرانی قبل از اسلام دارای حجاب بوده‌اند، البته در هر دوره شکل پوشش تغییر می‌کرد. در بین تمدن‌های عهد باستان، پوشش زن ایرانی کامل‌تر بوده است و همه زنان سرپوشی برسر داشته‌اند. زنان سلجوقی سربندی به‌صورت روبان، دور پیشانی خود می‌بستند. در دوران حکومت مادها نیز زنان از سربند استفاده می‌کردند. در دوران حکومت پارت‌ها زنان عمامه بر سر داشتند. پوشش سر زنان دورۀ اشکانی نیم‌تاج فلزی و عمامه بوده است. درقرن هفتم‌ قمری عرب‌ها در جنگ، بند‌هایی از موی شتر برای محکم ساختن سربند استفاده می‌کردند. مطالعۀ آثار تاریخی، حکاکی و نقاشی‌هایی از نظامیان دوران مختلف حاکی از آن است که پیشانی‌بند (سربند) نشان مردان جنگ بوده است.

جنس و انواع پیشانی‌بند

پیشانی‌بند دارای انواعی مختلفی است:

• دستمال سر؛ پارچۀ ظریف و تک‌لایه در انواع طرح‌ها است.
• عصابه؛ به پارچۀ سیاه‌رنگ ابریشمی یا کتان گفته می‌شود.
• عقال؛ حلقۀ سیاه‌رنگ ازجنس نخ است.
• کوفیه یا چفیه؛ سربندی از پارچه‌ به‌رنگ سفید یا سفید و سیاه است.
• دستار؛ سربندی از جنس پارچه برای ‌مردان است.
• سربند‌های مذهبی؛ از جنس پارچه‌ و به‌رنگ‌های مختلف است.

کاربرد پیشانی‌بند

کاربرد آن محکم نگهداشتن روسری یا هر نوعی از پوشش سر و محافظت از سر در برابر سرما و گرما است. همچنین پیشانی‌بند، نماد زیبایی، فرهنگ و سنت، مقاومت و بسیجی‌بودن، آداب‌و‌رسوم، سن، تجربه، عاقل بودن و جنگیدن است.

پیشانی‌بند در اقوام ایرانی

سربند، نقشی مهم در پوشش زنان و مردان ایرانی داشته است؛ به‌طوری که مردان ترکمن، بدون سرپوش بیرون نرفته و از کلاه نمدی و سربند استفاده می‌کردند. در میان اقوام کرد، نوع بستن سربند، تفاوت در بین کرد‌ها را مشخص می‌کند. زنان بلوچ، دستمال‌سر را تا زده و در جلوی سر، گره می‌زنند. بانوان بندی، چادر زیبا‌ی خود را به دور سر می‌پیچند. عشایر قشقایی نیز پارچه‌ای ابریشمی بر پیشانی می‌بندند که تمایز آنان را از سایر قبایل مشخص می‌کند. گیلکی‌ها بر روی روسری خود، دستمالی می‌بندند. مازنی‌ها پارچه‌ای مشکی به دور سر می‌بندند. «گلونی» سربند بانوان لر است که در جشن‌ها از آن استفاده می‌کنند.

منابع

• «پوشش اصیل بانوان ایرانی، قبل از اسلام»، وب‌سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 30 آبان 1401ش.
• دانشنامه عمومی، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 30 آبان 1401ش.
• «تاریخچه حجاب و پوشش در ایران»، وب‌سایت های‌حجاب، تاریخ درج مطلب: 12 فروردین 1398ش.
• «تبرک طفل‌های شش ماهه با پیشانی بند معصومیت»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 23 شهریور 1397ش.
• حکمت ‌شعار، فاطمه، « لباس‌های محلی اقوام ایران از گذشته تا امروز»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 8 مرداد 1401ش.
• دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، ‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید:30 آبان 1401ش .
• «دستمال سر و کلاه کوهنوردی»، وب‌سایت دکوول، تاریخ درج مطلب: 13 اردیبهشت 1401ش.
• «راز ناگفته سربندها»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1399ش.
• «سربند مذهبی»، وب‌سایت پرچم‌درفش، تاریخ بازدید: 30 آبان 1401ش.
• «سر اقوامی که هیچ وقت بی کلاه نمی‌ماند»، وب‌سایت لست‌سکند، تاریخ درج مطلب: 7 خرداد 1400ش.
• صارمی‌کیا، مهسا، «لباس محلی اقوام ترکمن»، وب‌سایت عالی‌گرد، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1400ش.
• «کوفیه چیست»، وب‌سایت همشهری، تاریخ بازدید: 30 آبان 1401ش.
• «لباس کُردی»، وب‌سایت کرد‌پرس، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1399ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 30 آبان 1401ش.
• میرمطهری، آمنه، «چفیه»، وب‌سایت دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1398ش.
• «مروری بر پوشش عرب‌های خوزستان»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ بازدید: 30 آبان 1401ش.
• «همه چیز درباره چفیه»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1400ش.