لباس زنان بلوچ: تفاوت میان نسخه‌ها

تلاش بلوچ‌ها برای حفظ هویت ایرانی و میراث فرهنگی، موجب ماندگاری پوشاک سنتی این قوم تا دوران معاصر شده است. بلوچ‌ها که بخشی جدایی‌ناپذیر از ملت ایرانی به شمار می‌روند، در طول تاریخ همواره به پاسداری از ارزش‌های فرهنگی و ملی خود اهتمام داشته‌اند. این تلاش‌ها در جهت حفظ پوشاک محلی به‌عنوان نمادی از ارزش‌های ایرانی و ملی قابل توجه است. مطالعات تاریخ معاصر ایران نشان می‌دهند که با وجود تغییرات قابل توجه در پوشاک دیگر اقوام در صد سال اخیر، که تحت تاثیر رویدادهای اجتماعی مختلف قرار گرفته‌اند، پوشاک مردم بلوچ تغییرات کمی داشته است. این پایداری در پوشش، نقش مهمی در حفظ و تقویت هویت ملی بلوچ‌ها به‌عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی ایفا کرده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/390731/fa موسوی‌حاجی و دیگران، «پوشاک محلی بلوچ‌ها و پیوستگی آن با هویت ملی»،  1393ش، ص195.]</ref>  

زنان بلوچ لباس‌هایی با تنوع رنگی بالا می‌پوشند که نشان‌دهنده سلیقه خاص و هنر بالای این قوم است. انتخاب رنگ‌های شاد و زیبا در پوشش زنان بلوچ به وضوح نشانگر حس هنردوستی و زیبایی‌شناسی این مردم است. این رنگ‌ها نه تنها جلوه‌ای خاص به لباس‌ها می‌بخشند، بلکه نمادی از روحیه شاداب زنان بلوچ به شمار می‌روند.<ref>شکراله پورفراغه، «ریشه‌یابی تزیینات بلوچ در مد و پوشاک زنان»،  1402ش، ص7.</ref>

'''مهنا (مقنعه)''':  این سرپوش از جنس ابریشم و در رنگ‌های مختلف و بسیار زیبا تهیه می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»،  1386ش، ص127.]</ref>

برای دوخت این شلوار 6 متر پارچه نیاز است. کمر شلوار لیفه‌ای است و به کمک بندی به دور کمر بسته می‌شود. برش‌های بیرونی ساق‌های شلوار قائم و برش‌های داخلی شلوار به‌شکل اریب هستند که به دمپای شلوار متصل می‌شوند. برش‌ها را با نخ‌های ابریشم وزن‌دوزی می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»،  1386ش، ص128.]</ref>

سوزن‌دوزی در لباس‌های سنتی بخشی از فرهنگ مردم بلوچستان و بخشی از سنت و تمدن این قوم به‌شمار می‌رود که نشان‌دهندۀ سند موجودیت زنان بلوچی نیز است.<ref>شکراله پورفراغه، «ریشه‌یابی تزیینات بلوچ در مد و پوشاک زنان»،  1402ش، ص8.</ref> شیوۀ دوخت این هنر اصیل از اوایل اسلام میان مردم این خطه گسترش پیدا کرده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/136812/fa خاموشی، «تحول کاربرد تزیین در سوزن‌دوزی بلوچ و ترکمن»،  1387ش، ص73.]</ref> عمده‌ترین طرح نقوش سوزن‌دوزی بلوچی می‌توان به انواع نقش‌های هندسی و خطوط شکسته اشاره کرد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/390731/fa موسوی‌حاجی و دیگران، «پوشاک محلی بلوچ‌ها و پیوستگی آن با هویت ملی»،  1393ش، ص187 و 188.]</ref> رنگ‌های به‌کار رفته در این هنر زیبا محدود و شامل جگری تیره، سرخ، نارنجی، سیاه، سفید، سبز و آبی است.<ref>شکراله پورفراغه، «ریشه‌یابی تزیینات بلوچ در مد و پوشاک زنان»،  1402ش، ص8 و 9.</ref>

در استان سیستان و بلوچستان، تنوع پارچه‌های رنگی جلوه‌ای خاص به بازارهای محلی بخشیده و این منطقه را به یکی از مراکز اصلی خرید پارچه در کشور تبدیل کرده است. این تنوع، تاثیر مستقیمی بر تولید لباس‌های سنتی زنان بلوچ داشته است.<ref> [https://www.yjc.ir/fa/news/8599307/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF#:~:text=%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%D9%88%20%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%20%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9B%20%D8%A8%D9%87%20%D8%B7%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%DA%A9%D9%87,%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%D9%88%20%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%D9%BE%D9%8F%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B1%20%D8%B4%D9%88%D9%86 «سیستان و بلوچستان، سرزمین پارچه‌های رنگارنگ»،  باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> برای سوزن‌دوزی لباس‌های بلوچی، پارچه‌هایی با تار و پود مشخص که به «شش‌تاری» معروف‌اند، انتخاب می‌شوند. این پارچه‌ها به دلیل نظم در تار و پود، بهترین گزینه برای خلق طرح‌های ظریف و پیچیده سوزن‌دوزی هستند.<ref>شکراله پورفراغه، «ریشه‌یابی تزیینات بلوچ در مد و پوشاک زنان»،  1402ش، ص9.</ref>

 

تاکنون آثار فاخر و ارزشمندی از هنرمندان بلوچی، در داخل و خارج از کشور و در نمایشگاه‌های مختلفی برای بازدید و فروش ارائه شده است که با استقبال بی‌نظیر طراحان و علاقه‌مندان به حوزۀ مد و پوشاک ایرانی همراه شده است؛ از جمله این آثار ارزشمند می‌توان به آثار اساتید هنر سوزن‌دوزی ایران مرحومه مهتاب نوروزی، زرخاتون عظیمی (دارندۀ مهر اصالت از یونسکو) و شهرناز خلیلی ایرندگان اشاره کرد.<ref>شکراله پورفراغه، «ریشه‌یابی تزیینات بلوچ در مد و پوشاک زنان»،  1402ش، ص9.</ref>