لباس مردان قشقایی: تفاوت میان نسخه‌ها

در قرن نوزدهم مردان ایل قشقایی، شلوارهایی دم‌پا گشاد (تنبان)، پیراهن‌های بدون یقه (قیناق)،  عبای بلندی که با شال در کمر بسته می‌شود و قبای نمدی که کپنک نام دارد، به تن می‌کنند. آنان کلاه نمدی گرد و سیاه رنگی به‌نام بِرک بر سر می‌گذاشتند. از مهم‌ترین قسمت‌های آراستگی مردان تفنگ، چاقو، شمشیر، خنجر و چماق بود، اما افراد عالی‌مقام لباسی شبیه به قاجاری‌ها می‌پوشیدند. لباس این افراد شامل پیراهن بی‌یقه، عبای بلند، کلاه پوستی بلند و دواری با سر تخت بود.  

آرخالق: یکی از بالاپوش‌های مردان عشایر قشقایی، آرخالق است. این لباس بلند و گشاد است و دو چاک بلند در طرفین دارد که تا بالای زانو می‌رسد، به همین خاطر به‌هنگام دویدن و راهپیمایی می‌توان دامن‌های آن را بالا زد که جلوی دست و پا نباشد. این لباس به‌وسیله شال در قسمت کمر بسته می‌شود. آرخالق در رنگ‌های مختلف تهیه می‌شود و همچنین مردان در زمان جنگ از آن استفاده می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1586069548-10161-8-2.pdf رشیدوش و زحمتکش، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک عشایر استان فارس (مطالعة موردی: قشقایی‌های فیروزآباد)»،  1398ش، ص27.]</ref> آرخالق پسربچه‌ها و نوجوانان از پارچه‌های گلدار، با رنگ‌های شاد و ارخالق پیرمردها از رنگ‌های تیره‌تر انتخاب می‌شود.<ref>[https://mirzaie.loxblog.com/post/69/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4&#x20;%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86&#x20;%D8%A7%DB%8C%D9%84&#x20;%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C.htm میرزایی، «پوشش مردان ایل قشقایی»،  وب‌سایت ایل بزرگ قشقایی.]</ref> در زمان قاجاریه به آن [[قبا|قبا]] گفته می‌شد.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1586069548-10161-8-2.pdf رشیدوش و زحمتکش، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک عشایر استان فارس (مطالعة موردی: قشقایی‌های فیروزآباد)»،  1398ش، ص27.]</ref>

زیرپوش: مردان عشایر قشقایی در زیر آرخالق برای پوشاندن ناحیه گردن تا جناغ، زیرپوش می‌پوشند.<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280#:~:text=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%20%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C%3A,%D8%A8%D8%B1%DA%A9)%20%D9%86%DB%8C%D8%B2%20%D8%A8%D8%B1%20%D8%B3%D8%B1%20%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%AF. «پوشش عشایر ایل قشقایی»،  وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref>

شال کمر: معمولاً شال کمر مردان قشقایی به طول حدود ۴ تا ۵ متر و عرض یک متر است که از پارچه‌های ساده یا گل‌دار<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش، ص78.</ref> و به‌رنگ‌های قهوه‌ای یا سفید ضخیم تهیه می‌شود و در قسمت کمر، روی آرخالق بسته<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280#:~:text=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%20%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C%3A,%D8%A8%D8%B1%DA%A9)%20%D9%86%DB%8C%D8%B2%20%D8%A8%D8%B1%20%D8%B3%D8%B1%20%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%AF. «پوشش عشایر ایل قشقایی»،  وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> و سر و ته شال را در قسمت کمر چندین گره می‌زنند تا محکم شود.<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش، ص78.</ref> شال کمر علاوه بر زیبایی باعث سالم ماندن مهره‌های کمر در انجام کارهایی مثل حرکات سریع و برداشتن بارهای سنگین به‌هنگام کوچ و نیز استفاده از آن به‌عنوان جیب برای نگهداری وسایل کاربرد دارد.<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280#:~:text=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%20%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C%3A,%D8%A8%D8%B1%DA%A9)%20%D9%86%DB%8C%D8%B2%20%D8%A8%D8%B1%20%D8%B3%D8%B1%20%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%AF. «پوشش عشایر ایل قشقایی»،  وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref>

چُقه: یکی از بالاپوش‌های مردان عشایر است که در دوران قاجار به آن [[عبا|عبا]] می‌گفتند. معمولاً این لباس خاکی‌رنگ بوده و در زمان جنگ به‌عنوان استتار استفاده می‌شد. چقه را به‌کمک نخ پشمی که گمپل‌هایی با رنگ‌های گوناگون از آن آویزان است، در قسمت پشت کمر می‌بندند و در مراسم عروسی به‌هنگام چوب‌بازی برای نشان دادن هیبت مردانه آن را به کار می‌گیرند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1586069548-10161-8-2.pdf رشیدوش و زحمتکش، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک عشایر استان فارس (مطالعة موردی: قشقایی‌های فیروزآباد)»،  1398ش، ص27.]</ref> چقه را معمولاً با شال و آرخالق می‌پوشند.<ref> «پوشش عشایر ایل قشقایی»،  وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.</ref>

پیراهن: پیراهن مردان قشقایی مانند پیراهن مردان لر و بختیاری دارای آستین‌های راسته و یقه‌گرد است و گاهی در قسمت جلوی گردن و پهلوی پیراهن، دکمه بسته می‌شود. رنگ این پیراهن بیشتر به‌رنگ‌های سفید، سیاه و گاهی قرمز و قد آن معمولی است.<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش، ص77.</ref>

شلوار: در گذشته شلوار مردان قشقایی از جنس دبیت بوده است. شلوار مردان، اصلاً گشاد نیست و برای آزاد بودن و داشتن تحرک بیشتر، دمپای شلوار را به‌کمک شالی که دولاق یا پاپیچ نام دارد و از جنس پشم شتر و نخودی‌رنگ است، از قسمت قوزک پا تا بالای ساق پیچیده می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1586069548-10161-8-2.pdf رشیدوش و زحمتکش، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک عشایر استان فارس (مطالعة موردی: قشقایی‌های فیروزآباد)»،  1398ش، ص27.]</ref>

لباده: لباده مردان قشقایی یک برش دارد و تفاوت آن در لطافت و زبری پارچه، نقش داشتن و بدون نقش بودن پارچه و دارای رنگ یا بی‌رنگ بودن پارچه است که اغلب لباده آنان با رنگ‌های روشن ساده یا گل‌دار دوخته می‌شود. لباده یقه‌ای ساده دارد و کناره‌های آن تا پای دامن فاقد دکمه است. پهلوهای دامن از پایین تا بالای زانو چاک دارد و بعد از آن جیب‌ها قرار گرفته است. پایین دامن لباده، گشاد است که این گشادی به‌وسیله شال روی کمر مردان جمع می‌شود. آستین لباده ساده و راسته است که در لبه آن شکافی قرار گرفته است.<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش، ص78.</ref>

گیوه: از بهترین گیوه‌های مردانه ایران، گیوه قشقایی معروف به «مَلِکی» است که در شیراز و آباده تولید می‌شود.<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش، ص78.</ref> کف این گیوه از پارچه تهیه شده و به همین دلیل عشایر قشقایی از جوراب استفاده نمی‌کنند. متاسفانه امروزه کفش‌های صنعتی جایگزین ملکی شده‌است.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1586069548-10161-8-2.pdf رشیدوش و زحمتکش، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک عشایر استان فارس (مطالعة موردی: قشقایی‌های فیروزآباد)»،  1398ش، ص27.]</ref>

کلاه دو گوشه: مردان قشقایی همیشه کلاه بر سر دارند؛ چرا‌که بدون کلاه بودن در ایل قشقایی، عملی ناپسند به ‌شمار می‌رود.<ref>[https://mirzaie.loxblog.com/post/69/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4&#x20;%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86&#x20;%D8%A7%DB%8C%D9%84&#x20;%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C.htm میرزایی، «پوشش مردان ایل قشقایی»،  وب‌سایت ایل بزرگ قشقایی.]</ref>جنس این کلاه، از کرک‌های ظریف و لطیفی است که نمدمال‌های ماهر و باتجربه، آنها را می‌ساختند. این کلاه، شکلی شبیه تاج دارد که علاوه‌بر زیبایی و وقار، به‌علت سنگینی، مانع از افتادن آن به‌هنگام باد و طوفان می‌شود. به‌هنگام تابش آفتاب نیز می‌توان از گوشه‌های کلاه به‌عنوان سایبان صورت استفاده‌کرد. کلاه دو گوشی معمولاً از دو رنگ نخودی و خاکستری تیره تهیه می‌شوند.<ref> [https://www.ashayer.ir/index.aspx?pageid=280#:~:text=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%20%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%20%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C%3A,%D8%A8%D8%B1%DA%A9)%20%D9%86%DB%8C%D8%B2%20%D8%A8%D8%B1%20%D8%B3%D8%B1%20%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%AF. «پوشش عشایر ایل قشقایی»،  وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.]</ref> این کلاه، از کرک بز تهیه شده است، برای این کار، ابتدا موی بز را چیده و از لا‌به‌لای آن مقدار کمی کرک، برای تهیة کلاه، جمع‌آوری می‌کردند. کرک بز، بسیار کمیاب است و ظرافت آن به‌گونه‌ای است که از صد کیلو موی بز، حدود دو کیلو کرک به‌دست می‌آید که برای ساخت هر کلاه، تقریباً ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم کرک لازم است. رشته‌های کرک توسط دستگاه مخصوصی از هم باز می‌شوند و فرد نمدمال با موادی مثل کف صابون، کرک‌ها را به‌هم می‌مالد تا مواد آن در هم گیر کنند و سپس آن را شبیه کلاه درمی‌آورند و به آن شکل می‌دهند. <ref> [https://www.honaronline.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-7/68869-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A7%D8%AC-%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C «کلاهی برگرفته از تاج کیانی»،  وب‌سایت هنرآنلاین.]</ref>

رنگ در پوشش قشقایی، علاوه بر اینکه میزان سن و سال و نوع پوشش فرد را در مراسم‌های مختلف مانند سوگ، عروسی، جشن و مهمانی نشان می‌دهند، دربردارندة برخی از اعتقادات و باورها نیز است که از شاخصه‌های مهم فرهنگی به ‌شمار می‌رود. مردانه و سنگین بودن لباس برای مردان قشقایی در اولویت است تا رنگ لباس. در مراسم عروسی نیز لباس داماد شبیه لباس دیگر مردان و به‌رنگ روشن است. به همین دلیل رنگ لباس مردان، معمولاً ثابت است. به‌دلیل فعالیت‌های روزمره و رزم‌های احتمالی باید رنگ لباس مردان، متناسب با رنگ خاک و از طیف رنگ‌های نخودی و خاکستری انتخاب شود.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/1586069548-10161-8-2.pdf رشیدوش و زحمتکش، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک عشایر استان فارس (مطالعة موردی: قشقایی‌های فیروزآباد)»،  1398ش، ص27.]</ref>