آثار روانشناختی حجاب

دختر باحجاب ایرانی

آثار روانشناختی حجاب؛ پیامدها و دستاوردهای حجاب در حوزۀ روانشناختی.

در رویکرد روانشناختی نوع پوشش انسان تأثیر بسزایی در سلامت روحی و روانی انسان دارد. صفت فطری حیا در انسان و حریم‌طلبی در مسائل جنسی، مهم‌ترین مبانی مقتضی عفاف و حجاب در انسان هستند. پیامدهای مثبت حجاب و پوشش عفیفانه اختصاص به بانوان ندارد. برخی از تأثیرات مثبت روانشناختی حجاب مانند افزایش غیرت‌مندی و کنترل میل تعددخواهی مختص آقایان، برخی مانند ارزشمندی و کرامت زنان، کنترل میل به خودنمایی و محافظت از عواطف زنانه مختص بانوان و برخی مشترک هر دو جنسیت است.

امنیت روانی

یکی از ضروری‌ترین نیازهای انسان مسئلۀ امنیت است. نبود امنیت انسان را به‌تدریج دچار اضطراب می‌کند. حجاب و پوشش زنان تا حد بسیاری در تأمین امنیت روانی زنان تأثیرگذار است. بی‌حجابی و برهنگی زن در اجتماع به زن جنبۀ جنسی می‌دهد و امنیت زنان را از سمت مردانی که قلب‌هایشان بیمار است در معرض خطر قرار می‌دهد. ناامنی خطری است که در این صورت زن را تهدید می‌کند و در آیۀ 59 سورۀ احزاب نیز بدان اشاره شده است.

آزادی فکر

مریم کوچکی‌نژاد، پژوهشگر و استاد در دانشگاه نورث‌وسترن

اگرچه حجاب و پوشش عفیفانه در ظاهر جسم انسان را محدود می‌کند؛ اما در واقع ذهن و فکر انسان را برای تمرکز در امور مهم اجتماعی مهیا می‌سازد. بدحجابی فکر انسان را آلودۀ به شهوات می‌کند. فکری که به شهوت آلوده شود نمی‌تواند منشاء فعالیت‌های سودمند اجتماعی باشد.

تقویت فکر

در صورت اوج گرفتن قوۀ شهوانی، عقل انسان تضعیف می‌شود. پوشش عفیفانه مانع حاکمیت قوۀ شهوانی و در نتیجه موجب تقویت قوۀ عقلانی و حاکمیت آن بر سایر قوا می‌شود.

آرامش روانی

نبودن حریم عفاف میان زن و مرد و بی‌بندباری در جامعه هیجانات و التهاب‌های جنسی در جامعه را زیاد می‌کند و از آنجایی‌که تقاضای جنسی غریزه‌ای اشباع نشدنی است، سرکش‌تر می‌شود. در آموزه‌های دینی به قدرت زیاد این غریزه توجه شده است و روایات بسیاری که نگاه به نامحرم و خلوت با او را نکوهش می‌کنند بر اهمیت تعدیل این مسئله تأکید دارند. از طرفی تقاضای نامحدود غریزۀ جنسی و از طرفی دیگر دست نیافتن به تمام خواسته‌ها و تمایلات جنسی منجر به اختلالات روحی و بیماری‌های روانی می‌‌شود.

ارزشمندی و کرامت زنان

پایبندی به پوشش مطلوب موجب حفظ کرامت، احترام به شخصیت انسانی زن و حفظ آن از نگاه‌های آلوده است. نگه‌داشتن حریم عفاف میان زن و مرد ازجمله ابزارهایی است که موجب حفظ جایگاه زنان در برابر مردان می‌شود. حیا و پوشش زنان تدبیری است که خداوند در فطرت زنان قرار داده است تا به‌وسیلۀ آن موقعیت انسانی خود را در مقابل جنس مقابل حفظ کنند و بر ارزش خود بیفزایند. یکی از مبانی احکام روابط زن و مرد در اسلام و رعایت حجاب در مقابل نامحرم، حفظ حریم شخصی زن مسلمان است. حجاب موجب می‌شود تا نگاه به زنان، انسانی و فارغ از مسائل جنسی و جسمی باشد و زن باشخصیت انسانی خود و توانمندی‌هایش در جامعه حاضر شود. همچنین اگر زن بدون پوشش در جامعه باشد به‌مرور زیبایی‌هایش برای جنس مخالف عادی شده و عادی شدن ملازم با کم ‌ارزش شدن و بی‌ارزش شدن است. حالیما آدن یک مدل ساکن آمریکا که در عرصۀ موسیقی و مد مشهور است، تصمیم به پوشیدن حجاب گرفت. او معتقد است که اگر زنان زیبایی‌های خود را به نمایش بگذارند مردم به آنها به چشم کالا می‌نگرند و از توانایی‌های او غافل می‌شوند.

تعدیل غریزۀ خودنمایی

نیاز به خودآرایی و زیبانمایی یکی از امیال فطری بانوان است. آزادی و افراط زن در خودآرایی و به نمایش گذاشتن جلوه‌های زنانه در جامعه موجب بروز اختلالات روانی زن می‌شود. به‌طور طبیعی حضور مکشوف و آرایش‌شدۀ زن در اجتماع موجب تحسین و تکریم خواهد شد و بانوان برای پسند بیشتر مدام در تلاش خواهند بود تا هر روز زیبا و زیباتر به نظر آیند. این روند به‌مرور همراه با صرف هزینه و وقت موجب نگرانی و استرس و مشکلات روانی خواهد شد و افزون بر این نگرانی، تصور رقبایی است که هر لحظه ممکن است زیباتر به ‌نظر برسند. خانم جک‌بالارد که از نمایندگان سابق انگلیسی است در خاطرات سفر خود به ایران که ملزم به رعایت حجاب بوده است نقل می‌کند که پس از ورود به ایران و رعایت قانون حجاب احساس آزادی فکر را تجربه کرده است. او بیان می‌کند که وقتی در کشور خود بی‌حجاب بوده مدام نگران این بوده است که دیگران درباره‌اش چگونه فکر می‌کنند و با چه انگیزه‌ای با او صحبت می‌کنند؛ اما در ایران ارتباط‌هایش عادی و بدون ‌نگرانی بوده است.

کاهش اضطراب

بر اساس تحقیقات انجام شده در خصوص منشاء بیماری‌های انسان هیجانات و اضطراب‌های کاذب حدود هشتاد درصد را به خود اختصاص داده است. پوشش عفیفانه افراد در جامعه باعث کاهش هیجانات کاذب و در نهایت سلامت جسم انسان می‌شود.

محافظت از عواطف زنان

یکی از تدابیر خلقت تفاوت زنان و مردان در عواطف و احساسات است. زنان حسب نقش و مسئولیتی که در آرامش بخشی اعضای خانواده بر عهده دارند احساسات و عواطف‌شان پررنگ‌تر از مردان است و به ‌همین خاطر بیشتر در معرض آسیب عاطفی هستند. عدم رعایت حجاب و پوشش اسلامی زنان موجب سوء استفاده از آنان و آسیب احساسات و عواطف‌شان می‌شود.

تقویت مسئولیت‌پذیری

براساس آموزه‌های دینی کانون خانواده مهم‌ترین مهد پرورش انسان‌ها است. ستر و پوشش انسانی و غیرجنسی زن و مرد در جامعه موجب محدود شدن مسائل جنسی به محیط خانواده و باعث محکم شدن پیوند زناشویی و استحکام بنیان خانواده می‌شود؛ اما در سیستم آزادی جنسی و روابط آزاد، زن و مرد از پذیرش مسئولیت و تعهد ازدواج سرباز زنند و در صورت ازدواج یکدیگر را عامل سلب آزادی تلقی کنند.

پایبندی به هنجارها و ارزش‌ها

بر اساس تحقیقات انجام شده، پوشش عفیفانه موجب می‌شود تا هنجارشکنی و قانون‌شکنی در جامعه به حداقل برسد و بستر اجتماع منحصر در فعالیت‌های اجتماعی شود که رشد و استواری جامعه را به دنبال خواهد داشت. بر اساس آمار قضایی پوشش غیرعفیفانه در سطح اجتماع تأثیر بسزایی در رواج انواع جرم‌ها و قانون‌شکنی‌ها دارد.

حفظ هویت انسانی

بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان پوشش عفیفانۀ بانوان جزئی از هویت ملی زنان ایرانی است و قدمتی پیش از اسلام دارد. پوشش عفیفانه سبب حفظ حرمت و ارزش‌های وجودی زنان و در نتیجه موجب شناخت زنان از خود به‌عنوان انسانی دارای اندیشه، می‌شود.

کاهش میل تعدد خواهی و تنوع‌طلبی

نوع پوشش زنان در جامعه تأثیر بسزایی در میل تنوع‌طلبی ازدواج در مردان و تمایل به چند‌همسری و یا حتی تمایل به ارتباط متعدد با جنس مخالف دارد. مراعات پوشش عفیفانه در جامعه می‌تواند تا حدی مانع این مسئله و تبعات منفی آن مانند برهم پاشیدگی بنیان خانواده، همسر آزاری، طلاق و مشکلات عاطفی و اجتماعی و تربیتی فرزندان شود. همچنین پوشش عفیفانۀ افراد در جامعه موجب می‌شود تا مقایسۀ همسر با سایر افراد صورت نپذیرد.

غیرت افزایی

یکی از فضائل اخلاقی انسان حساس بودن به ناهنجاری‌هاست که در اصطلاح دینی به «غیرت» تعبیر می‌شود. این فضیلت اخلاقی در مقابل بی‌تفاوتی نشانگر حیات انسانی است. شیوع فساد و بی‌عفتی در جامعه موجب عادی شدن و به مرور زمان کم شدن قبح آن برای انسان می‌شود. گسترش بی‌حجابی در جامعه عاملی برای بی‌غیرتی و بی‌اعتنایی افراد و گسترش حجاب موجب افزایش غیرت‌مندی در جامعه می‌شود.

منابع

• باقری‌راد، ساناز، «انتخاب حجاب و پشت پا زدن ستارگان غربی به نگاه تجاری به زنان»، وب‌سایت خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 8 آبان 1402ش
• «بیست دلیل عقلی و روانشناختی برای پوشش برتر»، خبرگزاری حوزه، تاریخ بازدید: 8 آبان 1402ش.
• «حجاب از دیدگاه روانشناسی»، وب‌سایت دانا، تاریخ بازدید: 8 آبان 1402ش.
• «حجاب و پوشش از منظر روانشناسی»، وب‌سایت آرشیو وبلاگ‌های فارسی زبان، تاریخ درج مطلب: 19 اسفند 1401ش.
• خامنه‌ای، سید علی، «بیانات در دیدار جمعی از زنان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 25 آذر 1371ش.
• رجبی، عباس، «بررسی رابطۀ حجاب با سلامت روانی»، مجلۀ طهورا، شمارۀ 6، 1389ش.
• سالاری‌فر، محمدرضا، «مبانی روان‌شناختی حجاب و عفاف با تأکید بر متون اسلامی»، دو فصلنامۀ مطالعات اسلام و روانشناسی، شمارۀ 21، 1396ش.
• مرکز رسول الاکرم، الحجاب فی القرآن، لبنان، مرکز رسول الاکرم، بی‌تا.
• مستشاری، علیرضا، هفت‌سین حجاب (هفت پرسش دربارۀ پوشش و حجاب)، قم، چاپ چهارم، دفتر نشر معارف، 1390ش.
• مطهری، مرتضی، مسئلۀ حجاب، تهران، صدرا، 1387ش.