بدزبانی کودکان

کودکان از سه‌سالگی قادرند تا از کلمات زشت استفاده کنند

بدزبانی کودکان؛ جاری‌شدن کلمات ناشایست بر زبان کودکان.

بدزبانی کودکان، یکی از دغدغه‌های والدین است. جاری ‌شدن کلمات زشت توسط کودکان، آنها را به این واژه‌ها عادت می‌دهد و در روح و روان آنها اثرات مخربی ایجاد می‌کند. محیط نامناسب، دوستان و همنشین‌های بد و والدین بدزبان بر این صفت زشت کودکان مؤثر است.

مفهوم‌شناسی

بدزبانی یعنی بدگویی، سَب، دشنام، فحش، ناسزا، هتاکی، دشنام‌گویی و فحاشی. همچنین ژاژخایی، هرزه‌سرایی، بددهنی، تندی و تیزی کردن، سخنان تلخ و طعنه‌آمیز، از دیگر معانی بدزبانی است. بدزبانی در اصطلاح عبارت است از آشكاركردن امور ناپسند با کلمات صريح.

عوامل بد زبانی کودکان

عواملی در بروز بدزبانی در کودکان دخیل هستند؛ مانند:

• رفتار و بدزبانی والدین؛ خواه بدزبانی والدین نسبت به فرزند باشد یا به فرد دیگری؛
• فیلم و کارتون‌ها و بازی‌های خشن؛
• جلب توجه‌؛ اغلب کودکان برای این که توجه اطرافیان را به خود جلب کنند از کلمات بد استفاده می‌کنند. اگر اطرافیان خنده یا حرکتی تأیید شونده انجام دهند، به طریقی تکرار این حرف بد را اجازه داده‌اند؛ اما با نادیده گرفتن از تکرار این سخن زشت جلوگیری می‌شود.
• ترفند کودکان برای رسیدن به هدف؛ کودکان برای رسیدن به خواسته‌های خود، از بدزبانی استفاده می‌کنند. بها دادن اطرافیان به این خواسته‌های نابجا، عادتی برای کودکان خواهد شد.
• روش‌های سختگیرانۀ والدین؛
• ارتباط کودک با کودکان بدزبان دیگر در محیط مهدکودک، پارک و کوچه؛
• اعتراض؛ در این روش کودک سعی می‌کند با استفاده از کلمات زشت تخلیۀ روانی شده و نارضایتی خود را ابراز کند.
• بدزبانی به‌عنوان شوخی؛ کودکان با استفاده از کلمات بد، موجب خندۀ اطرافیان شده و این عکس‌العمل باعث تشویق کودک به تکرار بدزبانی می‌شود.
• دوستان بد؛
• فضای خشم و عصبانیت؛ گاهی خانواده یا اطرافیان زمینۀ عصبانیت و خشم شدید کودک را فراهم می‌کنند. کودک به واسطۀ اختلال اعصاب از بدزبانی برای تخلیۀ عصبانیت خود استفاده می‌کند. این بدزبانی به‌خاطر عدم کنترل خشم است. در این صورت چون توانایی درست صحبت کردن را ندارد، از کلمات ناشایست کمک می‌گیرد.

شروع بدزبانی کودکان

کودکان از سه‌سالگی قادرند تا از کلمات زشتی که در پیرامون خود می‌شنوند، استفاده کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که بچه‌ها تا قبل از مدرسه بین سی تا چهل کلمۀ بد را می‌دانند که بعد از ورود به مدرسه گسترده‌تر خواهد شد. در یازده سالگی بددهنی کودکان تا حدودی شبیه بزرگترها می‌شود.

واکنش والدین در مقابل اولین بدزبانی کودکان

زمانی که کودک برای اولین بار کلمۀ زشتی را به کار می‌برد، در انتظار واکنش والدین می‌ماند. اگر به کارگیری این نوع کلمات در خانواده رایج باشد، عکس‌العملی صورت نمی‌گیرد؛ اما اگر کلمۀ به کار گرفته شده در خانواده شیوع نداشته باشد، باید با کودک صحبت شود و واکنش مناسب صورت پذیرد تا از تکرار آن جلوگیری شود.

بدزبانی در مقاطع مختلف سنی

بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی کودکان پرخاشگر، در سن دو سالگی، 55درصد پسران و 41درصد دختران، درگیر بدزبانی هستند و در پنج سالگی 25درصد پسران و 34درصد دختران از کلمات زشت استفاده می‌کنند.

شیوه‌های برخورد با بدزبانی کودکان

هشدار، از شیوه‌های برخورد با بدزبانی کودکان است

• هشدار؛
• نادیده گرفتن؛
• ایجاد قانون؛
• پاداش حرف خوب.

راه‌های مؤثر برای جلوگیری از بد زبانی کودکان

• کنترل و دقت در تماشای فیلم و کارتون‌ها؛
• ترک ناسزاگویی والدین؛
• کودک را متوجه حرف زشت زدن کردن؛
• کنترل محیط و تعاملات کودک؛ به‌ویژه از دو سالگی به بعد که تقلید کلامی کودک رو به پیشرفت است.
• ایجاد محیطی شاد و دوست داشتنی؛
• مراجعه به روان‌پزشک؛ درصورت لجبازی و استفادۀ بیش از حد از واژه‌های زشت مراجعه به روان‌پزشک ضروری است. زیرا امکان دارد به‌کاربردن این واژه‌ها ناشی از مشکلی بزرگ باشد.
• عدم واکنش بیش از حد؛ والدین باید در برابر بددهنی کودکان طوری رفتار کنند که گویا چیز بدی نشنیده‌اند. با آرامش و عدم فریاد راه ادامۀ فحش و بدزبانی بسته خواهد شد.
• تغییر دادن موضوع؛ زمانی که کودک کلمۀ زشتی به زبان می‌آورد، والدین آن کلمه را با آوا و بیان دیگری که معنای بدی ندارد، بگویند و یا با ترفندی حواس کودک را به سمتی دیگری ببرند.

راهکارمقابله با بدزبانی کودکان بر اساس سن

1. کودکان خردسال؛ واکنش منفی والدین برای برخورد با کودکان خردسال بدزبان کارساز نیست؛ زیرا کودکان در این مقطع سنی از معنی کلمات اطلاعی ندارند. احساس شعف و شادمانی نیز در برابر به کار بردن این کلمات با لحن شیرین بچگی نیز درست نیست. در این شرایط بهتر است، او را متوجه حرف زشتش کنیم.
2. کودکان بزرگتر؛ این کودکان اغلب معنی کلمات زشت را می‌دانند. دراین صورت باید با آرامش به آنها گفته شود که این کلمات قابل قبول نیست و بهتر است از کلمات بهتری استفاده کند.
3. قصه گویی برای جلوگیری از بدزبانی کودکان
4. قصه‌گویی راهکار غیرمستقیمی است که بدی حرف زشت را به کودک یاد می‌دهد. به‌عنوان مثال:

• طوطی بی‌ادب و عقاب مهربون؛ این قصه برگرفته از آیۀ 63 تا 72 سورۀ فرقان است. در این قصه، جریان طوطی خودخواه که در جواب محبت‌های عقاب مهربون از کلمات زشت استفاده کرده، سخن به میان می‌آید و عقاب مهربون با خوشرویی و بی‌اعتنایی به بدزبانی طوطی، به او یاد می‌دهد که دیگر از این کلمات استفاده نکند.
• کرگدن کوچولو باادب میشه؛ در این قصه سعی شده با بیان عاقبت بددهنی، کودک را از این کار منع کند.
• حرف زشت؛ در این داستان با استفاده از رهنمود امام علی که بزرگی و نجابت فرد را به ادب می‌داند، به بچه‌ها می‌آموزد که حتی به حیوانات هم نباید حرف زشت زد.

بدزبانی کودکان در مکان‌های عمومی یا مهمانی‌ها

اگر بچه‌ها در محلی عمومی یا مهمانی از کلمات ناشایست استفاده ‌می‌کنند، والدین می‌توانند قبل از رفتن به این اماکن با کودک صحبت کرده و از تشویق‌های مادی و کلامی استفاده کنند. البته بهتر است تشویق‌های مادی اندک باشد تا کودک را شرطی نکند. همچنین از تشویق‌های غیرمادی در مقابل عدم بدزبانی او کمک بگیرند و اگر این روش جواب ندهد آخرین ترفند ترک محل توسط والدین است تا بدین وسیله کودک را از ادامۀ حرف زشت باز دارند.

عواقب بدزبانی کودکان

کودکان بدزبان، در بزرگسالی دچار مشکل می‌شوند و گاهی به خاطر همین رفتار زشت و کلمات ناپسند شغل خود را از دست می‌دهند. از دیگر عواقب آن، طرد شدن از دوستان هم سن خود، افت تحصیلی و کم‌رنگ شدن ارتباط با دیگران است. به عقیدۀ محققان، آسیب بدزبانی در دختران بیش از پسران است.

منابع

• انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، 1381ش.
• آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، قم، دارلکتاب الاسلامیه، بی‌تا.
• «چگونه با بچه‌های بددهن برخورد کنیم»، وب‌سایت آویژه، تاریخ درج مطلب: 13 اسفند 1401ش.
• «حرف زشت»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 19 آذر 1397ش.
• دارینی، مهرنوش، «دلایل بدزبانی کودکان»، وب‌سایت مرکز مشاوره و روانشناسی، تاریخ بازدید مطلب: 19 تیر 1402ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
• «راهکارهای مقابله با بددهنی کودک و نوجوان / با نوجوانان بدزبان چطور برخورد کنیم»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1401ش.
• صالحی، سیده ثریا، «شیوه‌های اصلاح بدزبانی در کودکان»، پیام زن، شمارۀ 209، مرداد 1388ش.
• «علت فحش دادن (بدزبانی) در کودکان و راه‌حل‌های پیشنهادی»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 20 تیر 1402ش.
• عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
• «فحاشی کودک و بهترین راه والدین برای درمان فحش دادن و بدزبانی بچه»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
• «فحش و بدزبانی کودکان»، وب‌سایت رادیو کودک، تاریخ بازدید: 25 تیر 1402ش.
• فرهادی حصاری، محمدرضا، قصه شب؛ «طوطی بی‌ادب و عقاب مهربون»، وب‌سایت اندیشۀ برتر، تاریخ درج مطلب: 14 اردیبهشت 1401ش.
• فرهنگ مترادف و متضاد، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 8 خرداد 1402ش.
• «کرگدن کوچولو باادب میشه»، وب‌سایت سمینا، تاریخ بازدید: 25 تیر 1401ش.
• محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، دارالحدیث،1384ش.
• ناصری، شیما و طهماسبی، سیامک، «چیستی و چرایی پرخاشگری کودکان»، وب‌سایت مجلۀ رشد، تاریخ درج مطلب: 16 اسفند 1399ش.
• نراقي، محمدمهدی، جامع السعادات، بیروت، اعلمى چاپ چهارم، بی‌تا.