تاکسی بانوان

تاکسی بانوان؛ وسیله نقلیه‌ای با رانندۀ زن برای ارائه خدمات به زنان.

تاکسی بانوان در راستای واسپاری کارهای مربوط به زنان به خود آنها در سال 1385ش راه‌اندازی شد. این تاکسی‌ها با هدف افزایش امنیت و ایجاد فرصت شغلی برای بانوان، حفظ ارزش‌های اخلاقی و کرامت زنان و تحکیم بنیان خانواده شروع به کار کردند. بسیاری از زنان ایرانی براساس ارزش‌های ایرانی - اسلامی علاقه‌مند هستند تا از وسایل نقلیه‌ای استفاده کنند که رانندۀ زن دارد.

مفهوم‌شناسی

تاکسی‌ بانوان، وسیلۀ نقلیۀ عمومی با راننده زن است که به‌صورت تلفنی و یا بی‌سیم فقط به زنان ارائه خدمات می‌کند.

پیشینه

تاکسی بی‌سیم بانوان با رنگ سبز در سال ‌1385ش برای اشتغال بانوانی که بیش از 90‌درصد آنها زنان سرپرست خانوار یا بد‌سرپرست بودند، راه‌اندازی شد. راننده‌های این تاکسی‌ها علاوه بر فعالیت در بخش حمل‌ونقل عمومی، به‌عنوان سرویس مدارس دخترانه، دانشجویان، کارمندان زن و نیز در فرودگاه‌ها، پایانه‌های مسافربری فعالیت می‌کنند. تاکسی بانوان پس از تهران در شهرهای قم، کاشان، کرمان، اصفهان، زاهدان، رشت، کرمانشاه، تبریز، زنجان، قزوین، ‌اندیمشک، و برخی دیگر از شهرها آغاز به کار کرده است.

ضرورت فعالیت تاکسی بانوان

در طول تاریخ همۀ جوامع شاهد نوعی تقسیم‌کار بر اساس جنسیت بوده‌ و کارهای زنانه و مردانه دارای ماهیت متفاوت بوده‌اند. از منظر فرهنگ ایرانی– اسلامی نیز، برخی مشاغل که موضوع زنانه داشته و برای زنان صورت می‌گیرد، نیازمند فاعلی زنانه هستند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برخی مشاغل مانند تاکسی بانوان در راستای تامین حقوق زنان، حفظ ارزش‌های اخلاقی و کرامت بانوان، تحکیم نهاد خانواده، در نظر گرفتن شرایط جسمی و روحی بانوان و تقویت نقش‌های جنسیتی به حیطۀ مشاغل زنانه افزوده شده است از سوی دیگر، عدم احساس امنیت زنان در جامعه به‌معنای تهدید ارزش نقش مادری، همسری وگاهی سرپرستی یک خانواده است. راه‌اندازی تاکسی بانوان شرایطی را فراهم آورده است تا زنان بتوانند به‌راحتی در جامعه فعالیت کرده و در آن احساس امنیت کنند.

اهداف

تاکسی بانوان با هدف پالایش برخی مشاغل و واگذاری کارهای مربوط به بانوان به خودآنها فعالیت خود را با هدف ایجاد سیستم امن و قانونمند جهت حمل ونقل بانوان و ایجاد فرصت شغلی برای بانوان شروع کرد. همچنین تاکسی بانوان در راستای فراهم‌سازی بسترهای زیست عفیفانه در حوزه حمل‌ونقل عمومی راه‌اندازی شد.

شرایط متقاضیان رانندگی تاکسی بانوان

تابعیت جمهوری اسلامی ایران، داشتن گواهینامه پایه دوم، قرارداشتن در بازۀ سنی 23 تا 50 سال، بهره‌مندی از سلامت جسمی و فکری، عدم اعتیاد به مواد مخدر، نداشتن سوءسابقه، دارابودن مدرک تحصیلی سیکل و شرکت در کلاس‌های آموزشی از شرایط اصلی ورود به عرصۀ رانندگی تاکسی بانوان است.

مزایای تاکسی بانوان

فعالیت تاکسی بانوان موجب شده تا زنان با آسودگی‌خاطر بیشتری در هر ساعت از شبانه‌روز در شهر جابه‌جا شوند. همچنین احساس راحتی در استفاده از تاکسی بانوان، موجب افزایش امنیت عاطفی، جانی و مالی بانوان شده و رضایتمندی حداکثری مسافران را در پی داشته است.

فعالیت زنان در ناوگان تاکسیرانی موجب کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی مانند آزار جنسی، متلک‌پراکنی، شلوغی‌های آزاردهنده و تن‌مالی شده است. همچنین حضور بانوان در حوزۀ حمل‌ونقل عمومی سبب شده است تا خانواده‌ها کودکان خود را به‌تنهایی جابه‌جا کنند و نگرانی در این زمینه نداشته باشند. از دیگر مزایای تاکسی بانوان، ایجاد فضای امن‌تر و سالم‌تر برای جابجایی افراد سالمند است.

از نگاه مسافران، زنان راننده نسبت به مردان مهربان‌تر و مودب‌تر هستند و احترام بیشتری برای مشتری قائل هستند.

زنان تاکسیران نیز از حضور در کنار زنان مسافران، احساس لذت، آرامش و امنیت بیشتری دارند. علاوه بر این، بانوان راننده می‌توانند ساعات کاری خود را براساس دیگر برنامه‌های خود تنظیم کنند تا کانون خانواده آسیب کمتری ببیند.

از آنجا که زنان سرپرست خانوار همواره در معرض آسیب‌های اجتماعی بیشتری هستند، تاکسی بانوان فضای امن‌تری را برای اشتغال این افراد فراهم آورده است.

به اذعان کارشناسان، بانوان تاکسیران با احتیاط بیشتری رانندگی می‌کنند و پایبندی حداکثری به رعایت مقررات راهنمایی‌ورانندگی دارند.

تاکسی بانوان از منظر روانشناختی

بسیاری از زنان ایرانی براساس ارزش‌های زیست بوم خود ترجیح می‌دهند از وسایل نقلیه‌ای استفاده کنند که رانندۀ زن دارد و این امر مبتنی بر یک اصل روانشناختی است که زنان و مردان احساس بهتری نسبت به افراد ‌همجنس خود دارند و احساس می‌کنند که امنیت بهتری آنان را فرا گرفته است.

روانشناسان معتقدند زمانی که زنان از تاکسی‌های ویژۀ‌ بانوان استفاده می‌کنند، احساس آرامش بیشتری می‌کنند؛ زیرا اطمینان‌خاطر دارند که مسافران بعدی نیز زن هستند و این امر موجب می‌شود تا بانوان در فضای زنانه راحت‌تر با هم ارتباط برقرار کنند.

دلایل گرایش بانوان به رانندگی تاکسی

در سال‌های اخیر مشارکت در تامین هزینه‌های خانوار موجب شده تا برخی بانوان متاهل به فعالیت در ناوگان تاکسیرانی روی بیاورند. همچنین پدیدۀ طلاق و مرگ سرپرست خانواده نیز سبب شده است تا زنان سرپرست خانوار جهت تامین نیازهای معیشتی خانواده در حوزۀ حمل‌ونقل شهری مشغول به فعالیت ‌شوند. فارغ از دلایل اقتصادی، علایق شخصی نیز پای برخی بانوان را به این حوزه باز کرده است. کسب استقلال مالی، رهایی از برخی محدودیت‌ها و تثبیت نقش‌های هویتی در خانواده نیز تاثیر بسزایی در گرایش برخی بانوان به شغل راننده تاکسی داشته است.

آمار رانندگان تاکسی بانوان

به گفتۀ مدیرعامل سازمان تاکسیرانی با توجه به اینکه 50درصد جامعه را زنان تشکیل می‌دهند و درخواست‌ها برای استفاده از تاکسی بانوان رو به افزایش است، زنان سهم حداقلی در ناوگان تاکسیرانی دارند و تنها ٢ تا ٣‌درصد ناوگان تاکسیرانی در دست بانوان است. همین موضوع سبب شده است تا امکان انتخاب راننده زن برای مسافران دشوار باشد.

تاکسی بانوان در دیگر کشورها

تاکسی‌های ویژه بانوان علاوه بر ایران در شهرهایی چون نیویورک، لندن، توکیو، قاهره، کرالا، ریودوژانیرو، ژوهانسبرگ پایتخت آفریقای جنوبی و دبی مشغول فعالیت هستند. تاکسی بانوان در دسامبر 2011م در کشور مالزی نیز با هدف محافظت بیشتر از زنان راه‌اندازی شد. به گفتۀ معاون وزیر زنان خانواده و توسعه اجتماعی مالزی، این تاکسی‌ها سفرها را برای زنان امن‌تر کرده است. نتایج یک نظرسنجی نیز نشان می‌دهد استفاده از تاکسی‌ بانوان موجب کاهش سرقت و خشونت علیه زنان در مالزی شده است. کشور ژاپن نیز به تفکیک جنسیتی در حمل‌و‌نقل عمومی اقدام کرده که این امر با استقبال زنان ژاپنی روبرو شده است.

چالش‌ها و آسیب‌ها

تقلید برخی رانندگان زن از رفتارهای مردانه در رانندگی، سبب «مردانه شدن شخصیت آنان» در ناخودآگاه می‌‌شود که تاثیرات منفی بر روابط خانوادگی خواهد داشت.

بانوان تاکسیران بر این باورند که هنوز از موقعیت اجتماعی مطلوبی برخوردار نیستند و برخی افراد نگاه مناسبی به شغل آنان ندارند. علاوه بر این، نگاه جنسیتی به این گونه‌ مشاغل از سوی برخی افراد سبب شده است تا زنان تاکسیران شاهد برخوردهای نامناسب از سوی برخی رانندگان مرد باشند و حتی در مواردی خانواده این افراد نیز از پذیرش رانندگی به‌عنوان شغل دائمی زنان امتناع ‌کنند.

عدم حضور طولانی‌مدت بانوان تاکسیران در منزل به نقش محوری آنان در کانون خانواده به‌عنوان همسر و مادر آسیب وارد می‌کند و سبب بروز اختلافات خانوادگی و مشکلات تربیتی برای فرزندان آنان می‌شود. خستگی ناشی از حضور طولانی‌مدت زنان تاکسیران در بیرون از منزل و پیامدهای ناشی از برخوردهای منفی در جامعه، موجب آسیب‌های روحی برای این زنان می‌شود.

تصادف یا خرابی ماشین در فضاهای خلوت، رانندگان زن را با ناامنی روبه‌رو می‌سازد. همچنین پارکینگ‌های طبقاتی برای رانندگان زن دلهره‌آور و نگران‌کننده است.

عدم پرداخت بیمه از دیگر مشکلاتی است که بانوان تاکسیران با آن مواجه هستند. از نظر کارشناسان این امر ریشه در فراهم نبودن زیرساخت‌های مناسب، سوء‌مدیریت و تخلف‌های مختلف دارد.

تفکیک جنسیتی مشاغل براساس کرامت انسانی

برخی جامعه‌شناسان معتقدند اگرچه ورود زنان به ناوگان تاکسیرانی موجب افزایش احساس امنیت می‌شود؛ اما نباید امنیت زنان به حضور بانوان در ناوگان تاکسیرانی گره زده شود؛ چرا که امنیت تک‌تک شهروندان در حوزه عمومی باید توسط نظام اجتماعی تضمین شود. از این رو، تفکیک جنسیتی مشاغل با هدف تامین امنیت زنان، ضعف نظام اخلاقی در جامعه را منعکس می‌کند. براساس این رویکرد، جداسازی زنان از مردان باید با در نظر گرفتن کرامت و شخصیت آنها صورت پذیرد و بسترهای لازم آن از سوی نظام اجتماعی فراهم شود.

منابع

• «افتتاح تاکسی سرویس ویژه بانوان در‌اندیمشک»، وب‌سایت خوزنیوز، تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1393ش.
• «افزایش سهم زنان در ناوگان تاکسیرانی موجب امنیت زنان می‌شود؟»، وب‌سایت اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 8 بهمن 1396ش.
• اقبالی، آیدا، «وقتی راننده تاکسی خانم باشد!»، وب‌سایت روبان، تاریخ درج مطلب: 28 شهریور 1397ش.
• «بانوان تاکسی‌دار هزینه زیاد و درآمد کم «، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 18 شهریور 1391ش.
• «بانوان تاکسیران و سختی کار‌ آنها در این روزها»، وب‌سایت اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 مرداد 1399ش.
• «بررسی تاکسی بانوان»، وب‌سایت ابرآنلاین، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1403ش.
• «برگزاری دومین جلسه کارگروه عفاف و حجاب ویژه رانندگان تاکسی در قم»، وب‌سایت پیام خانواده، تاریخ درج مطلب: 4 تیر 1402ش.
• «تاکسی بانوان زنجان در انتظار نوسازی/ سوارکردن مسافر مرد ممنوع است؟»، پایگاه خبری-تحلیلی ملت، تاریخ درج مطلب: 23 آذر 1399ش.
• «تامین امنیت مسافران زن با تاکسی بانوان/آیا تاکسیرانی حمایت می‌کند؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1392ش.
• جمالی،‌هاجر و شایگان، فریبا، «نقش تاکسی بی‌سیم بانوان بر احساس امنیت زنان تهرانی»، مطالعات مدیریت انتظامی، شماره 1، 1390ش.
• «حمل‌ونقل صورتی؛ راهکاری برای تردد امن زنان»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 30 مرداد 1402ش.
• «دومین تاکسی بی‌سیم بانوان در کشور در قم راه‌اندازی شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1387ش.
• «راه‌اندازی نخستین رادیوی بانوان در مالزی/ استقبال از تاکسی ویژه زنان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 11 مهر 1390ش.
• «ریشه‌یابی مشکلات زنان مسافر تاکسی»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1393ش.
• «زنانی که برای چرخش چرخ‌های زندگی‌شان دست به فرمان می‌شوند»، شبکه اطلاع‌رسانی دانا، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1395ش.
• زیاری، کرامت‌الله و ترکمن‌نیا، نعیمه، «میزان برخورداری زنان از سیستم حمل‌ونقل درون شهری (نمونه موردی: منطقه 6 تهران)»، مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای، شماره 19، 1392ش.
• «شرایط ورود زنان به ناوگان تاکسیرانی تسهیل می‌شود»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 3 بهمن 1396ش.
• «ضرورت گسترش تاکسی بانوان در سطح شهر/ ایجاد امکانات و جداسازی حمل و نقل بانوان»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 26 آبان 1392ش.
• «مسئله اشتغال زنان و تفکیک جنسیتی نقش‌ها»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1402ش.
• «20 بانوی تاکسیران در قزوین فعالیت می‌کنند»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1400ش.