خیانت مجازی

خیانت مجازی؛ ارتباط عاطفی یا جنسی با غیرهمسر در فضای مجازی.

خیانت مجازی نوعی ارتباط غیرمتعهدانه، نامشروع و فرازناشویی با فردی غیر از همسر است. عواملی همچون مشکلات خانوادگی، تمایل به تنوع، ضعف اعتقادی و دسترسی آسان به فضای مجازی می‌توانند به بروز این عمل ناپسند کمک کنند. خیانت مجازی نه‌تنها ممکن است به اعتیاد به چت و اتلاف وقت منجر شود؛ بلکه می‌تواند فشار روانی، اختلافات و در نهایت طلاق را در پی داشته باشد.

مفهوم‌شناسی خیانت مجازی

خیانت مجازی نوعی ارتباط بین‌فردی است که در آن افراد بدون تماس در دنیا واقعی، با یکدیگر رابطه عاطفی یا جنسی برقرار می‌کنند. در این نوع رابطه، فرد خیانت‌کننده با وجود داشتن یک رابطه متعهدانه با فرد دیگری در زندگی واقعی، به‌طور پنهانی با شخصی دیگر خارج از چارچوب ازدواج، در فضای اینترنت رابطه عاطفی یا جنسی برقرار می‌کند. خیانت اینترنتی شامل طیفی گسترده از فعالیت‌ها، از جمله چت جنسی و معاشقه در بستر مجازی است.

جنسیت و خیانت مجازی

برخی مطالعات نشان داده است مردان در مقایسه با زنان نقش بیشتری در ایجاد روابط مجازی خارج از خانواده دارند. در این نوع خیانت معمولاً مردان به‌دنبال روابط جنسی و زنان به‌دنبال روابط عاطفی با غیرهمسر هستند. همچنین این بررسی‌ها نشان می‌دهد که زنان نسبت به مردان، طیف وسیع‌تری از رفتارهای اینترنتی را به‌عنوان خیانت می‌شناسند.

زمینه‌ها و دلایل خیانت مجازی

عوامل زمینه‌ساز رسانه‌ای

عوامل زمینه‌ساز به عواملی اشاره دارد که بدون فرهنگ‌سازی صحیح، زمینه استفاده گسترده و آسان از فضای مجازی را فراهم می‌کنند. این عوامل به‌صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:

اعتیادزا بودن اینترنت

وابستگی و اعتیاد افراد به اینترنت می‌تواند مشکلات تحصیلی و خانوادگی برای آنان ایجاد کند. این مسئله می‌تواند شروع آسیب‌های متعدد از جمله خیانت اینترنتی باشد.

عدم احراز هویت واقعی

امکان استفاده از اینترنت بدون افشای هویت واقعی، به فرد این فرصت را می‌دهد که بدون نگرانی از فاش شدن هویتش توسط همسر یا دیگران، در فضای مجازی حضور یابد و خود را با هویت دروغین معرفی کند.

در دسترس بودن

بسیاری از وب‌سایت‌ها و برنامه‌های گفت‌وگو در اینترنت در طول شبانه‌روز در دسترس هستند؛ لذا کاربران این امکان را پیدا می‌کنند که در هر زمانی و هر جایی که خواستند باهم ارتباط برقرار کنند.

کم‌هزینه بودن

بیشتر وب‌سایت‌ها و برنامه‌های گفت‌وگو در ایران رایگان هستند یا با هزینه‌ای ناچیز در دسترس قرار می‌گیرند.

عوامل تضعیف‌گر رسانه‌ای

رسانه‌های مختلف، گاهی نقش عامل تضعیف‌گر را به شیوه‌های گوناگون ایفا می‌کنند، ازجمله:

تضعیف باورهای دینی

رسانه‌های مجازی با تضعیف پایبندی افراد به ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی، می‌توانند امنیت خانواده را تهدید کرده و فضای مناسبی برای روابط غیررسمی و خیانت مجازی ایجاد کنند. این رسانه‌ها با ترویج بی‌اعتقادی و دور شدن از مفاهیم عفاف و پاکدامنی، به تدریج زمینه‌ای را فراهم می‌آورند که افراد به راحتی وارد روابط فرازناشویی آنلاین شوند.

تغییر سبک زندگی

رسانه‌های اجتماعی که به جهانی‌سازی دامن می‌زنند، می‌توانند بر سبک زندگی، نگرش‌ها و باورهای مذهبی خانواده‌ها تاثیر منفی بگذارند. این تاثیرات می‌تواند منجر به عادی‌انگاری خیانت‌های آنلاین و در مرحله بعدی، خیانت‌های زناشویی شود.

ضعف اعتقادی

زوج‌هایی که به اصول مذهبی پایبند هستند، به‌دلیل توجه به تعهدات اخلاقی و دینی، معمولاً وفاداری بیشتری به همسر خود دارند. این اصول باعث می‌شود که احتمال بروز خیانت در چنین زوج‌هایی کمتر باشد.

عوامل خانوادگی

از بین رفتن صمیمیت و وابستگی عاطفی میان همسران، نارضایتی جنسی، یکنواختی و بی‌هیجان‌شدن رابطه با همسر می‌توانند عامل بروز خیانت مجازی شود.

مشکلات شخصی یا روان‌شناختی

احساس تنهایی، تنوع‌طلبی، انحراف جنسی، کمبود اعتمادبه‌نفس و نیاز به تاییدشدن در فرد خیانت‌کار نیز می‌توانند در بروز این مشکل تأثیر داشته باشند. برخی افراد از آنجایی که نیاز به تأییدشدن دارند، با برقرار روابط متعدد می‌خواهند این خلاء خود را پر کنند و احساس کنند که فرد قابل قبولی هستند.

خودشیفتگی

یکی از عواملی که در بروز خیانت مجازی نقش دارد، خودشیفتگی است. روابط اینترنتی به‌دلیل ماهیت عاشقانه‌ای که دارند، به خودشیفته‌ها این امکان را می‌دهند که سریع‌تر به نیازشان برای احساس خودبزرگ‌بینی برسند.

وسواس جنسی

وسواس جنسی می‌تواند تمایل فرد به ایجاد ارتباط‌های جنسی آنلاین را افزایش دهد و زمینه‌ساز خیانت مجازی شود.

هراس اجتماعی

این اختلال باعث می‌شود برخی افراد تمایل بیشتری به ایجاد ارتباطات جنسی و عاطفی در اینترنت داشته باشند. این افراد به دلیل عزت‌نفس پایین و ترس از بازخورد منفی در دنیای واقعی، ترجیح می‌دهند در فضای مجازی به دوستی‌ها و روابط اینترنتی بپردازند، زیرا در این فضا احتمال دریافت بازخورد منفی کمتر است.

دلبستگی اجتنابی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد دارای دلبستگی اجتنابی یا دوسوگرا، بیشتر درگیر روابط فرازناشویی اینترنتی می‌شوند.

احساس کم‌خطر بودن فضای مجازی

برخی افراد در دنیای واقعی به‌خاطر ترس از آبرو خیانت نمی‌کنند. در واقع خسارتی که در دنیای واقعی بابت این کار باید تحمل کند، گاهی آن‌قدر سنگین است که فرد تمایل به انجام آن ندارد؛ اما به زعم خود فکر می‌کند در فضای مجازی دچار خسارت خاصی نخواهد شد و ناشناس باقی خواهد ماند؛ از این‌رو انجام این کار برای او راحت‌تر می‌شود.

ایجاد احساس منحصر بودن

روابط اینترنتی می‌تواند احساس صمیمت کاذب و آنی بسیار بالا در دو طرف ایجاد کند؛ به‌گونه‌ای که آنها احساس کنند رابطه‌شان منحصربه‌فرد است.

عدم مراقبت از اطلاعات و حریم شخصی

کسانی که اطلاعات شخصی‌شان را در فضای مجازی به‌طور علنی در دسترس قرار می‌دهند، راحت‌تر می‌توانند با افراد دیگر تعامل داشته باشند و همین امر عامل مهمی در بروز خیانت مجازی می‌شود.

دسترسی آسان به افراد جدید

در فضای مجازی، فرد به راحتی می‌تواند با دیگران آشنا شده و ارتباطات عاطفی عمیقی برقرار کند، که این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز خیانت مجازی شود.

کسب شجاعت از کشف ویژگی‌های جدید

کسب شجاعت از کشف ویژگی‌های جدید: بسیاری از افراد در روابط مجازی با جنس مخالف با شناخت ویژگی‌های جدید خود، شجاعت بیشتری برای ادامه ارتباط پیدا می‌کنند.

تمایل به تجربه هیجان

یکی از علل بروز روابط فرازناشویی در فضای مجازی این است که فرد از زندگی روزمره خسته شده و تمایل دارد هیجان‌های جدیدی را تجربه کند.

مسئولیت‌گریزی و تاکید بر ویژگی‌های همسر

یکی از عوامل نگهدارنده چنین روابط مخربی، سلب مسئولیت از خود است. برخی افراد پس از برقراری ارتباط خائنانه با فرد دیگر، برای توجیه رفتار خود و ادامه ارتباط، بر عذاب وجدان خود غلبه کرده و مسئولیت رفتارشان را متوجه همسرشان می‌کنند.

کسب خلاقیت در پنهان‌کردن رابطه

تجربه هیجانات جدید، مانند هیجان جنسی و ارتباط کلامی با طرف مقابل، باعث می‌شود برخی افراد خلاقانه روابط خود را پنهان کرده و این امر به ادامه ارتباط خیانت‌آمیز کمک می‌کند.

پیامدهای خیانت مجازی

2. بروز فشارهای روانی در طرف مقابل؛ خیانت‌های مجازی می‌تواند احساس ناامنی، حسادت و عصبانیت را در فرد مقابل ایجاد کند.
4. اعتیاد به چت کردن؛ ارتباط عاطفی- مجازی خیانت‌گونه با فرد دیگر باعث می‌شود تا فرد در قالب چت زمان زیادی را صرف ابراز محبت به آن فرد بکند و در نتیجه وقت و حوصله کمتری برای ابراز عواطف نسبت به همسر خودش خواهد داشت.
6. اعتیاد به ارتباط جنسی آنلاین؛ یکی از پیامدهای خیانت مجازی، اعتیاد به ارتباط جنسی آنلاین است که می‌تواند به‌صورت صوتی، تصویری یا چتی انجام شود.
8. ملاقات حضوری؛ در برخی موارد، خیانت مجازی به ملاقات حضوری و برقراری ارتباط جنسی و فیزیکی می‌انجامد.
10. کاهش رضایت زناشویی؛ کسی که در فضای مجازی با افراد مختلف غیر از همسرش در ارتباط است، به‌تدریج علاوه بر مقایسه ویژگی‌های همسرش با فرد مورد نظر، ممکن است انگیزه و فرصت کافی برای ارتباط با همسرش نداشته باشد و در نتیجه رابطه زن و شوهر کم‌رنگ‌تر شود.
12. بروز زمینه خیانت عاطفی و جنسی؛ برخی محققان معتقدند فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و ورود به روابط عاطفی با افراد دیگر می‌تواند به‌عنوان نقطه آغاز سوءاستفاده از اعتماد طرف مقابل و خیانت عاطفی باشد و در موارد شدیدتر، حتی به خیانت فیزیکی به همسر منتهی شود.
14. ایجاد آسیب‌های روانشناختی در فرزندان؛ خیانت زوجین می‌تواند تاثیرات منفی و جدی بر فرزندان داشته باشد، زیرا خانواده کوچک‌ترین واحد اجتماعی و منبع آرامش و اطمینان برای کودکان است. این خیانت نه تنها احساس امنیت را در فرزندان از بین می‌برد؛ بلکه ممکن است باعث بروز افسردگی، اضطراب و احساس طردشدگی در آن‌ها شود.
16. افزایش احتمال طلاق؛ برخی پژوهشگران در مطالعات میدانی به این نتیجه رسیدند که اعتیاد به اینترنت می‌تواند احتمال بروز خیانت و در پی آن طلاق را در زوج‌ها پیش‌بینی کند. یکی دیگر از پژوهشگران در ارزیابی خیانت آنلاین و روش‌های درمان آن به این نتیجه رسید که اثرات منفی امور آنلاین، با تحریف ادراکات صمیمیت و اعتماد زوج‌ها، اغلب منجر به غفلت زناشویی، جدایی و طلاق می‌شود. پژوهشگر دیگری نیز با تحقیق بر روی آمریکایی‌هایی که از فیس‌بوک استفاده می‌کنند، دریافت که استفاده از اینترنت با افزایش طلاق در زوج‌ها ارتباط مثبت دارد.
18. خشونت و قتل؛ در برخی موارد، خیانت زناشویی می‌تواند به بروز خشونت و حتی قتل منتهی شود.

محافظت از روابط زناشویی در برابر تهدیدات فضای مجازی

کارشناسان فضای مجازی معتقدند که برای جلوگیری از روابط غیرمتعارف و مخرب در این فضا، افراد باید مرزهای شخصی خود را به دقت تعیین کرده و محدودیت‌های لازم را در تعاملات آنلاین اعمال کنند. از خودافشایی و به اشتراک‌گذاری مسائل عاطفی با افرادی غیر از همسر باید خودداری شود، زیرا چنین رفتارهایی می‌تواند به روابط غیررسمی و فرازناشویی منجر شود.

علاوه بر این، شناسایی علائم هشداردهنده مانند تفاوت در شیوه تعامل با فرد در حضور همسر و در فضای مجازی اهمیت زیادی دارد. پنهان کردن گفت‌وگوها و تعاملات آنلاین از همسر نیز می‌تواند نشانه‌ای از آغاز یک رابطه غیرمتعارف باشد که باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

مواجهه با همسر خیانت‌کننده

2. گفت‌وگو با همسر؛ گفت‌وگوی صادقانه با همسر و بیان نگرانی‌های خود، کمک می‌کند تا فرد اطلاعات بیشتری از دلایل خیانت مجازی همسرش بدست آورد.
4. تعیین قوانین در استفاده از اینترنت؛ وقتی زن و شوهر بین خود محدودیت‌ها و قوانین واضح در مورد زمان و چگونگی استفاده از اینترنت قرار می‌دهند، نوعی حالت اطمینان برای آنان حاصل می‌شود.
6. مراقبت از خود؛ تلاش برای بهبود وضعیت جسمی و روحی می‌تواند به فرد کمک کند تا به‌طور مؤثر با شرایط سخت مواجه شود.
8. مراجعه به روانشناس؛ خیانت مجازی می‌تواند تاثیر منفی بر روان فرد داشته باشد؛ مراجعه به مشاور روانشناس می‌تواند کمک کند تا فرد راه‌حل‌هایی برای این مسئله پیدا کرده و وضعیت خود را سامان بخشد.
10. استفاده از مشاور حقوقی؛ در صورت استمرار خیانت یا بروز آسیب جدی در روابط خانوادگی، نیاز به مشاوره حقوقی است. مشاور حقوقی می‌تواند فرد را در دستیابی به راهکارهای قانونی کمک کند.

تجسس در رفتار همسر خیانت‌کننده

برخی مطالعات نشان می‌دهند که تحت‌نظر قرار دادن رفتار همسران باید همراه با احتیاط باشد، زیرا ۲۸ درصد از روابط بر اثر این تجسس‌ها بدتر می‌شود. این سرک‌کشیدن‌ها فقط ۱۸ درصد روابط را توانسته بهتر کند.

تاثیر زوج‌درمانی بر کاهش مشکلات ناشی از خیانت مجازی

مشاوره هیجان‌مدار به همسران ناسازگار کمک می‌کند تا واکنش‌های هیجانی خود را مجدد به جریان درآورده و تعاملات‌شان را با سبک‌های جدیدی بازسازی کنند. این رویکرد نتایج مثبت بالایی در بهبود مشکلات زوجین داشته است.

بسته مشاوره‌ای تعهدافزایی نیز برای زنان مبتلا به خیانت مجازی طراحی شده که بر افزایش تعهد خانوادگی و کاهش میل به عهدشکنی تمرکز دارد. این بسته به زنان کمک می‌کند تا هیجانات و نیازهای زیربنایی خود را شناسایی کرده و روابط‌شان را بهبود دهند.

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که هر دو رویکرد به بهبود دلزدگی زناشویی و بخشودگی زنان مبتلا به خیانت مجازی کمک می‌کند، اما روش تعهدافزایی اثربخشی بیشتری دارد.

خیانت مجازی در ایران

بر اساس گزارش‌های متعدد خیانت زناشویی و اجزای آن مانند خیانت اینترنتی از عوامل طلاق در ایران است. در این بین هر چند آمار رسمی در مورد میزان شیوع خیانت در ایران منتشر نشده است؛ ولی آمارهای غیررسمی از دادسراهای خانواده و مطالعات متعدد، نشان می‌دهد خیانت اینترنتی در جامعه ایران افزایش یافته است.

مجازات خیانت به همسر در فضای مجازی

طبق مادۀ ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی، زن و مردی که پیوند زناشویی با هم ندارند، اگر اقدام به عمل نامشروع غیر از زنا کنند، به 99 ضربه شلاق محکوم می‌شوند. البته اگر این عمل با اکراه و زور همراه باشد، فقط اکراه کننده مجازات می‌شود. ارتباطات مجازی نامشروع نیز می‌توانند از مصادیق این رابطه نامشروع محسوب شوند و طبق این مادۀ قانونی قابل پیگیری است.

منابع

• پیکانیان، راضیه و فرهادی،‌هادی، «بررسی اعتیاد به اینترنت، میزان استفاده از پیام‌رسان‌های آنلاین و خیانت‌های اینترنتی به‌عنوان پیش‌آیند طلاق در زوج‌های در آستانۀ طلاق و مطلقۀ شهر اصفهان»، پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، دوره 7، شماره 1، شماره پیاپی 12، 1396ش.
• حیدری، مریم، «نقش فضای مجازی در افزایش خیانت از دیدگاه روانشناسی»، وبلاگ روانشناسی رابطه مشترک و عاطفی، تاریخ درج مطلب: 25 اسفند 1402ش.
• «خیانت مجازی چیست؟ راهکارهای درمان خیانت مجازی»، پایگاه خبری علمی تخصصی روانشناسی و بهداشت روان (میگنا)، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1400ش.
• «خیانت اینترنتی زن و شوهر (خیانت چتی در فضای مجازی)»، وب‌سایت همیار عشق، تاریخ بروزرسانی: 20 مهر 1400ش.
• درتاج، فریبا و دیگران، «رابطه میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی با احساس تنهایی و خیانت زناشویی در دانشجویان»، روانشناسی تربیتی، سال سیزدهم، شماره چهل و هفتم، 1397ش.
• شکیبا، محمدرضا و دیگران، «بررسی عوامل رسانه‌ای مؤثر بر افزایش خیانت اینترنتی دانش‌آموزان»، فناوری و دانش‌پژوهی در تعلیم و تربیت، دوره 3، شمارة 2، 1402ش.
• صفایی مقدم، پروانه، «با خیانت مجازی همسرم چه کنم؟ |بررسی آسیب‌ها و علل خیانت مجازی»، وب‌سایت دکتر پروانه صفایی مقدم، تاریخ درج مطلب: 7 اسفند 1402ش.
• ضربی، شکیب و دیگران، «آسیب‌شناسی تاثیرات فضای مجازی بر شکل‌گیری خیانت بین زوجین»، اولین همایش ملی مسائل و چالش‌های اجتماعی و فرهنگی زنان مسلمان ایرانی، دانشگاه بیرجند، 1400ش.
• عبدی، محمدرضا و دیگران، «بررسی سبک دلبستگی و رضایت زناشویی افراد متاهل درگیر در خیانت اینترنتی»، مطالعات روانشناختی، دوره 8، شماره 3، 1391ش.
• غفراللهی، الهام و دیگران، «مقایسه اثربخشی مشاوره مبتنی بر بسته آموزش تعهدافزایی و زوج‌درمانی هیجان‌مدار بر دلزدگی زناشویی و بخشودگی زنان با تجربه خیانت مجازی»، مجله تحقیقات علوم رفتاری، دوره 19، شماره 2، 1400ش.
• کریمی‌فرشی، لیلا، «تاثیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بر ارتباط همسران»، وب‌سایت کینیک تخصصی طب پیشگیری و ارتقاء سلامت جامعه، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1402ش.
• محمدی، سیامک، «نقش فضای مجازی در خیانت زناشویی»، وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1399ش.