لژ خانوادگی

لژ خانوادگی؛ فضایی اختصاصی برای تعاملات و فعالیت‌های جمعی خانواده در مراکز عمومی.

لژ خانوادگی، مجموعه‌ای از فضای مراکز عمومی است که به‌طور ویژه برای استراحت و تعاملات خانوادگی با حفظ حریم خصوصی اعضای خانواده ساخته می‌شود. این فضا جدا از محیط‌های عمومی و بسته به‌نوع طراحی و کاربری برای ایجاد محیطی راحت و دلپذیر در مراکز مسکونی و مکان‌های عمومی یا تفریحی طراحی می‌شود.

مفهوم‌شناسی

لُژ (loge) یک واژۀ قرضی است که از زبان فرانسه وارد زبان فارسی شده است. لژ به‌معنای کلبۀ کوچک، آلونک یا خانۀ کوچک صحرایی است. در اصطلاح، به جایگاه مخصوص تماشاگران در تالارهای نمایشی، لژ می‌گویند که به تعداد معدودی از حضار اجازۀ تماشای خصوصی اجرا یا مراسم را می‏‌دهند و از پرده و جایگاه نمایش دور است. معادل فارسی لژ، جایگاه است.

کارکرد لژ خانواگی

کارکرد اصلی لژ خانوادگی در مراکز عمومی و تفریحی، فراهم‌کردن فضایی اختصاصی و نیمه‌خصوصی برای گردهمایی خانوادگی، تعامل صمیمانه، استراحت و خلق خاطره‌ای خوش است؛ به‌گونه‌ای که اعضای خانواده بتوانند در دل یک محیط عمومی، بدون مزاحمت دیداری یا شنیداری دیگران، احساس امنیت، آرامش و تعلق داشته باشند.

تفاوت فضای لژ خانوادگی با فضای عمومی

لژ خانوادگی فضایی اختصاصی است که با حفظ حریم خصوصی و متناسب با نیازهای خانواده برای انجام فعالیت‌های جمعی طراحی می‌شود؛ در حالی‌که فضای عمومی بدون محدودیت و مانع، در دسترس همه افراد قرار دارد.

انواع لژهای خانوادگی

در مکان‌های عمومی

در برخی مراکز اقامتی و تفریحی مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و پارک‌ها، فضاهایی با حفظ محرمیت، آرامش و امکان تعامل بیشتر برای خانواده‌ها طراحی شده است. همچنین در سالن‌های نمایش تئاتر و سینما، بخشی به‌عنوان لژ خانوادگی به‌منظور جذب مخاطبان، به‌ویژه خانواده‌ها، در نظر گرفته شده است.

در سفرهای هوایی و ریلی

در برخی قطارها، فضایی مشابه لژ خانوادگی در نظر گرفته شده است؛ کوپه‌های اختصاصی با امکان حفظ حریم خصوصی، صرف غذا در محیطی آرام و بهره‌مندی از سرگرمی‌ها و امنیت، این امکان را برای خانواده‌ها فراهم می‌کنند. در پروازهای هوایی نیز، برخی شرکت‌ها با ایجاد فضاهایی ویژه و مجزا، محیطی شبیه لژ خانوادگی فراهم کرده‌اند تا خانواده‌ها از آرامش، راحتی و تعامل بیشتر در طول سفر برخوردار شوند.

اهداف طراحی لژ خانوادگی

• خلق فضای خصوصی؛ خلق این فضا در برخی مکان‌ها مانند سفره‌خانه‌های باغی با بهره‌گیری از عناصر متنوعی صورت می‌گیرد؛ از جمله پرچین‌های طبیعی مانند شمشاد و یاس، دیوارهای کوتاه سنگی یا آجری، پارتیشن‌های چوبی با نقوش سنتی، و پرده‌های حریر یا پارچه‌های ضخیم که به حفظ حریم افراد و ایجاد فضایی خصوصی کمک می‌کنند. یکی از نکات کلیدی در طراحی این فضاها، مدیریت صدا و تقویت حریم خصوصی است؛ که برای این منظور، استفاده از دیوارهای سبز، پوشش‌های عایق صوتی و آب‌نماها گزینه‌هایی مؤثر به شمار می‌روند. این شیوه جداسازی، بر محرمیت و آرامش محیط می‌افزاید و تجربه‌ای دلنشین‌تر را برای مهمانان فراهم می‌سازد.
• ایجاد محیطی برای تعاملات خانوادگی؛ در فضای لژ خانوادگی، فعالیت‌هایی مانند گفت‌وگو، نشستن دور هم و مطالعه‌های سبک امکان‌پذیر است. در طراحی این فضاها، به فرم مناسب برای ایجاد صمیمیت در جمع خانوادگی و همچنین به مساحت کافی برای انجام فعالیت‌های مختلف توجه می‌شود.

عناصر زیبایی‌شناختی در طراحی لژ خانوادگی

در تزئینات داخلی فضای لژها، با به‌گارگیری رنگ‌های گرم و طرح‌های گرافیکی نمایی بسیار جذاب ایجاد می‌کنند. در نورپردازی با الهام از طرح‌های سنتی و چراغ‌های LED و فانوس‌های قدیمی، ایجاد فضاهایی سرپوشیده با دیوارهای شیشه‌ای و سقف‌های چوبی جلوه‌ای خاص به فضا می‌بخشند.

با استفاده از پشتی، متکا‌، مبل، فرش، تلویزیون، کتابخانه، شومینه یا شوفاژ، تابلوهای هنری، ظروف سفالی یا مسی و حصیری و کاشی‌های ایرانی و ایجاد آبنماها بر جذابیت بصری فضاهای اختصاصی خانواده‌ها می‌افزایند. همچنین با استفاده از میز، صندلی، تخت‌های چوبی با طرح‌های اسلیمی و سنتی و انتخاب موسیقی محلی و سنتی مناسب، احساس خوشایندی برای خانواده‌ها ایجاد می‌کنند.

فضاهای خصوصی در بناهای عمومی ایرانی

در برخی از بناهای عمومی معماری ایرانی، فضاهایی اختصاصی برای حفظ حریم خانوادگی طراحی شده بود. این فضاها، که معمولاً به‌صورت غرفه‌ها یا ایوان‌های مشرف بر صحن مرکزی بنا می‌آمدند، امکان حضور هم‌زمان در فضای جمعی و حفظ حدود خصوصی را فراهم می‌کردند. برای نمونه، در تکیه دولت تهران، اتاق‌هایی در طبقات فوقانی تعبیه شده بود که با پنجره‌های اُرُسی و پرده‌های ضخیم از صحن عمومی جدا می‌شدند و بانوان دربار در آن حضور می‌یافتند در تکیه دولت، برخی از اتاق‌ها به خانواده‌های شناخته‌شده اختصاص داشت و صحن اصلی برای استفاده عموم مردم در نظر گرفته شده بود.

پیامد عدم طراحی لژ خانوادگی در معماری مدرن

با حذف فضای خصوصی (لُژ خانوادگی) در معماری مدرن، شکل‌گیری هویت و تعاملات افراد بیش از پیش تحت‌تأثیر فضاهای عمومی قرار گرفته است. هنگامی‌که تعاملات جمعی از محیط صمیمی خانواده به فضاهای بیرونی منتقل شد، میزان نظارت بر روابط افراد کاهش یافت و پیوندهای عاطفی و تعلق خانوادگی نیز دچار گسست شد.

منابع

• آشنا، حسام‌الدین و روحانی، محمدرضا، «هویت فرهنگی ایرانیان از رویکردهای نظری تا مؤلفه‌های بنیادی»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، دورۀ سوم، شمارۀ 4، زمستان 1389ش.
• «حفظ معماری سنتی در شهرهای پرجمعیت ممکن نیست/تنش در خانواده‌ها به‌دلیل کمبود فضا»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 30 بهمن 1391ش.
• «خانواده در حاشیۀ خانه مدرن!»، وب‌سایت فرهنگ سدید، تاریخ درج مطلب: 28 فروردین 1403ش.
• «خرید بلیط هواپیما و لژهای خانوادگی»، وب‌سایت شرکت مسافرتی سام‌سیر، تاریخ بازدید: 12 اردیبهشت 1404ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 فروردین 1404ش.
• «راهنمای طراحی داخلی و دکوراسیون رستوران»، وب‌سایت خانۀ معماری، تاریخ بازدید: 26 فروردین 1404ش.
• «رونق سینما با ایجاد لژ خانوادگی»، وب‌سایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1403ش.
• سیویل، «طراحی دکوراسیون رستوران»، وبلاگ مهرداد سیویل، 30 می 2020م.
• شکرخدا، سما، «افزایش کیفیت زندگی از طریق ایجاد اتاق‌های خصوصی و مناطق کشترک در ویلاها»، وب‌ سایت آرکاورجاوند، تاریخ درج مطلب: 31 فروردین 1404ش.
• «شناخت عرصه‌های مختلف در خانه‌های مسکونی»، وب‌سایت پرواز هنر، تاریخ درج مطلب: 14 بهمن 1388ش.
• «ضوابط و استانداردهای فضاهای مسکونی»، وب‌سایت شهرهای جدید، تاریخ بازدید: 24 اردیبهشت 1404ش.
• «طراحی رستوران فضای باز»، وب‌سایت سارا معاش، تاریخ بازدید: 20 اردیبهشت 1404ش.
• «طراحی سفره‌خانۀ سنتی در باغ»، وب‌سایت گلستان خندانی، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1403ش.
• «طراحی سفره‌خانۀ سنتی»، وب‌سایت آرامو دیزاین، تاریخ درج مطلب: خرداد 1400ش.
• «عرصۀ زندگی خانوادگی»، وب‌سایت دیدا، تاریخ درج مطلب: 17 دی 1399ش.
• «فضاهای خانه»، وب‌سایت دیدا، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1400ش.
• «قطار، وسیلۀ سفر امن و راحت برای خانواده‌ها»، خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 16 فروردین 1403ش.
• «مدیران شهری چه تعریفی از فضای عمومی دارند؟»، خبرگزاری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1399ش.
• مشیری، مهشید، فرهنگ واژه‌های اروپایی در فارسی، تهران، نشر البرز، چاپ اول، ۱۳۷1ش.
• «معادل فارسی کلمات «فلاور باکس»، «کلاسه بندی» و «لژ» چیست؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1394ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 فروردین 1404ش.
• «نشیمن در معماری ایرانی، از شاه‌نشین تا هال»، وب‌سایت سلام ساختمان، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1402ش.
• نظیف، سمانه، «بررسی فضاهاي اندرونی و بیرونی در خانه‌هاي مسکونی گذشته و تغییر آن به عرصه‌هاي عمومی امروزي و تأثیر آن بر رفتار افراد خانواده»، اولین همایش کنفرانس ملی معماری و شهرسازی، 1392ش.
• «نکات مهم در طراحی فضای باز برای کافه و رستوران»، وب‌سایت خانۀ طرح و معماری عماد جلالی، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1404ش.
• «ویژگی‌های معماری سنتی ایرانی در طراحی داخلی»، وب‌سایت دفتر معماری پلان پرزنت، تاریخ درج مطلب: 22 ژانویۀ 2025م.
• «9 سبک طراحی رستوران رایج در سال 1403»، وبلاگ منوباز، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1403ش.