چفیه فلسطینی

چفیه فلسطینی؛ سربند سنتی عربی و نماد هویت و مقاومت فلسطین.

چفیه فلسطینی با طرح‌های سیاه و سفید، نمادی جهانی از مقاومت و هویت فلسطین است. این شال ابتدا برای کشاورزان فلسطینی‌ جهت حفاظت در برابر سرما و گرما استفاده می‌شد؛ اما در قیام 1936م علیه استعمارگران انگلیس و مبارزه با اشغالگران به نشانه مقاومت بدل شد. چهره‌های برجسته‌ای مانند یاسر عرفات و لیلا خالد و حتی چریک‌هایی از دیگر کشورها آن را برای همبستگی به تن کرده‌اند. با افزایش درگیری‌های غزه، چفیه در سراسر جهان به نمادی محبوب تبدیل شده و حتی به دنیای مد راه یافته است. در بیشتر کشورهای دنیا، پوشیدن چفیه نشانه همبستگی با فلسطین است، گرچه در برخی کشورها با محدودیت مواجه شده است.

مفهوم‌شناسی

چفیه فلسطینی که در فرهنگ فلسطینی با نام‌هایی چون «الحَطه»، «الشماغ»، «غطاء الراس» و «الوشاح» شناخته می‌شود، شالی مربع‌شکل به ابعاد 125 در 125 سانتی‌متر است که با طرح‌های سیاه و سفید مشخص می‌شود. این شال معمولاً به دور گردن پیچیده یا همراه با عرقچین بر سر گذاشته می‌شود و به نمادی از هویت و مقاومت فلسطینیان تبدیل شده است.

تاریخچه چفیه فلسطینی

در گذشته، کشاورزان برای خشک کردن عرق و محافظت از گرما و سرما از آن استفاده می‌کردند. در دهه 1930م و طی دوران قیمومیت انگلیس بر فلسطین، چفیه به سرعت به نماد مقاومت علیه استعمار انگلیس بدل شد؛ چرا که مبارزان فلسطینی، معروف به فداییان، که عمدتاً از مناطق روستایی بودند، از چفیه در فعالیت‌های ضدانگلیسی خود به شکلی برجسته استفاده می‌کردند. پس از تاسیس غیرقانونی اسرائیل در سال 1948م و آوارگی هزاران فلسطینی، چفیه بیش از پیش به نمادی از مقاومت در برابر اشغال و نشانی از حمایت از آرمان فلسطین تبدیل شد.

معنای طرح چفیه فلسطینی

چفیه فلسطینی با نقوش خاص، نمادی از هویت و فرهنگ فلسطین است. یکی از بارزترین طراحی‌ها، طرح برگ زیتون است که این درخت بومی فلسطین، به‌عنوان نماد صلح و استقامت، نمایانگر قدرت و شجاعت مردم این سرزمین است. این طرح نمایانگر ارتباط عمیق آن‌ها با زمین و میراث فرهنگی‌شان است.

در کنار این طرح، طرح تور ماهیگیری قرار دارد که به تاریخ دریانوردی فلسطینی‌ها در دریای مدیترانه اشاره می‌کند. این طرح یادآور فعالیت‌های دریانوردی و تجارت این ملت در گذشته است و نشان‌دهنده ارتباطات اقتصادی و فرهنگی با دیگر ملل است.

همچنین، خطوط پهن موجود بر روی چفیه، مسیرهای تجاری و بازرگانی بین فلسطین و همسایگانش را به تصویر می‌کشد. این خطوط نه‌تنها نمایانگر تبادلات اقتصادی بلکه بیانگر تعاملات اجتماعی و فرهنگی نیز هستند.

مونا المصدر، شاعر و نویسنده فلسطینی، معتقد است که نقش‌ها و مفاهیم فرهنگی چفیه تفاسیر گوناگونی را در بر دارند. به گفته او، ترکیب رنگ‌های خنثی سیاه و سفید در چفیه نمادی از هماهنگی میان شب و روز است.

نماد مقاومت

چفیه فلسطینی نمادی زنده از تاریخ، فرهنگ و مقاومت مردمی است که علی‌رغم چالش‌ها و سرکوب‌ها، همچنان بر حقوق و هویت خود پافشاری می‌کنند. طرح ساده و خاص آن، زبانی جهانی برای همدلی و ایستادگی در برابر ظلم و اشغالگری شده است. در دنیای معاصر دمپایی غزه، چادر نماز زنان غزه و شلوار سه‌خط نیز در کنار چفیه به‌عنوان نمادهای مقاومت و ایستادگی شناخته می‌شوند.

چهره‌های مشهور با چفیه فلسطینی

بسیاری از چهره‌های مشهور با پوشیدن چفیه فلسطینی، نمادی از همبستگی و حمایت از مقاومت و آزادی‌خواهی مردم فلسطین به نمایش گذاشته‌اند:

عبدالقادر الحسینی، فرمانده نظامی و مبارز فلسطینی در دوران سلطه انگلیس بر فلسطین، چفیه را به‌عنوان نمادی از شجاعت و مقاومت در برابر اشغالگران به کار می‌برد.

لیلا خالد، چریک مشهور فلسطینی، نیز همواره با چفیه خود را معرفی می‌کرد و این پوشش به بخشی از هویت او تبدیل شده بود. او در مبارزاتش علیه سلطه اسرائیل و برای آزادی مردم فلسطین، چفیه را به نشانه مقاومت به تن می‌کرد. او اخیراً در توییتر نوشت فلسطین هرگز فرزندانش را فراموش نمی‌کند و به قاسم سلیمانی اشاره کرد که نشان از اتحاد و همبستگی بین ملت‌های آزادی‌خواه دارد.

یحیی عیاش، نابغه‌ای فلسطینی بود که توانست با مهارت‌های خود، ماموران اطلاعاتی و نظامی اسرائیل را به چالش بکشد. او که اهل کرانه باختری بود و در ساخت انواع بمب تخصص داشت، چفیه فلسطینی را به‌عنوان بخشی از نماد مقاومت در مبارزاتش به‌ کار می‌گرفت.

فرانکو فونتانا، چریک ایتالیایی، از سال 1975م به انتفاضه مردم فلسطین پیوست و به مدت 22 سال در کنار آن‌ها علیه اسرائیل مبارزه کرد. او چفیه را به عنوان نماد همبستگی با فلسطینی‌ها به تن می‌کرد.

راشل آلن کوری، شهروند آمریکایی، در 16 مارس 2003م در حین اعتراض به تخریب منازل فلسطینی‌ها به‌وسیله بلدوزر رژیم صهیونیستی جان باخت. او که به‌خاطر تعهدش به عدالت مشهور بود. او با پوشیدن چفیه فلسطینی به نمادی از همبستگی جهانی با مردم فلسطین تبدیل شد.

کریستیانو رونالدو، فوتبالیست پرتقالی در دوران بازی خود در منچستر یونایتد، با پوشیدن چفیه فلسطینی از فلسطینی‌ها حمایت کرده بود، اقدامی که با واکنش منفی لابی صهیونیستی مواجه شد؛ اما رسانه‌های انگلیسی آن را نشانه همبستگی با مردم غزه دانستند.

خوسه لوئیز زاپاته رو، نخست‌وزیر پیشین اسپانیا، در سال 2006م، در همایش جوانان سوسیالیست چفیه فلسطینی به گردن‌ انداخت و رفتار اسرائیل را به‌شدت محکوم کرد. او خواستار پایان خشونت‌ها و توقف «قتل بی‌گناهان» در فلسطین و لبنان شد. اسرائیل به تصمیم نخست‌وزیر اسپانیا برای پوشیدن چفیه فلسطینی واکنش نشان داد و اعتراض شدیدی نسبت به این اقدام ابراز کرد.

یاسر عرفات، به‌عنوان یکی از چهره‌ی شاخص مبارزات فلسطینی‌ها، همواره با چفیه، نماد این مبارزات در جنگ‌ها و انتفاضه‌ها، همراه بوده است

ابوعبیده، سخنگوی گردان‌های عزالدین قسام، نیز به‌عنوان یکی از چهره‌های شاخص مقاومت فلسطینی شناخته می‌شود. او همواره با چفیه قرمز خود در رسانه‌ها ظاهر می‌شود و در جنگ یازده روزه علیه اسرائیل، به یکی از شخصیت‌های کلیدی تبدیل شد.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران نیز، در حاشیه کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، در تصویری که در رسانه‌های ایران منتشر شد، با چفیه‌ای فلسطینی بر دوش دیده می‌شود که توسط یکی از جهادیون بر دوش ایشان انداخته شده بود.

روز ملی چفیه فلسطینی

طبق تصمیم وزارت آموزش و پرورش فلسطین در سال 2015م، روز 16 نوامبر هر سال به‌عنوان «روز ملی چفیه فلسطین» نام‌گذاری شده است. در این روز همه دانش‌آموزان، مدیران، معلمان و کارکنان مدارس چفیه می‌پوشند، پرچم فلسطین را برافراشته و سرودهای ملی و مردمی را هم‌خوانی می‌کنند.

برندهای معروف چفیه فلسطینی

برندهای چفیه فلسطینی تلاش می‌کنند تا هویت فرهنگی و میراث فلسطینی را در طرح‌های متنوع و نمادین خود بازتاب دهند:

1. هیرباوی چفیه: این برند، یکی از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان چفیه فلسطینی است که در سال 1961م در شهر الخلیل بنیان‌گذاری شد و به‌خاطر کیفیت عالی و طرح‌های اصیل و سنتی‌اش شناخته می‌شود.

2. بنیاد یاسر عرفات: این بنیاد با هدف حفظ میراث فلسطینی، چفیه‌هایی با طرح‌های مدرن و نمادین تولید می‌کند.

3. میراث فلسطین: این برند چفیه‌هایی با طرح‌های سنتی و متنوع ارائه می‌دهد که نمادی از فرهنگ غنی فلسطین است.

4. مارماریس چفیه: برند ترکی است که طرح‌های مدرن را با سنت و میراث فلسطینی ترکیب کرده و چفیه‌هایی با طراحی منحصر به فرد ارائه می‌دهد.

5. ایناش: سازمانی غیرانتفاعی است که با تولید چفیه‌های دست‌ساز توسط هنرمندان فلسطینی، از صنایع دستی بومی حمایت می‌کند.

ورود چفیه فلسطینی به دنیای مد

عزیز بکاوی، طراح مد هلندی‌مراکشی، در مجموعه‌ای به نام «روز جهانی چفیه» که در سال 2022م معرفی شد، لباس‌هایی با الهام از چفیه طراحی کرد. او با مطالعه پیشینه و مفهوم چفیه، آن را در بیان مقاومت فلسطین قوی‌تر از پرچم می‌داند. بکاوی هنر و مد را فراتر از روندهای زودگذر و نساجی را رسانه‌ای برای حمایت از عدالت و ساختن دنیایی بهتر می‌بیند. وی معتقد است که اگرچه با مد نمی‌تواند زندگی‌ها را نجات دهد؛ اما از اینکه با حرفه‌اش به دنیا ارزشی افزوده، احساس افتخار می‌کند و باور دارد که مقاومت از مد نمی‌افتد.

چفیه فلسطینی بعد از عملیات طوفان الاقصی

پس از آغاز جنگ میان اسرائیل و فلسطین در غزه در 7 اکتبر 2023م، «چفیه» به نمادی جهانی از همبستگی با آرمان فلسطین تبدیل شده است:

چفیه در میدان نبرد

لحظات پایانی زندگی یحیی سنوار توسط یک پهپاد رژیم صهیونیستی ثبت شد. او در اتاقی که پیش‌تر با گلوله تانک هدف قرار گرفته بود، با لباس نظامی و چفیه‌ای بر دوش، مجروح نشسته بود. براساس این تصاویر با این که یحیی سنوار می‌توانست با کنار زدن چفیه زنده بماند؛ اما چفیه را تا زیر چشم‌هایش بالا کشید تا تسلیم نشود و تا آخرین لحظه به مبارزه ادامه دهد. این تصاویر، یحیی سنوار را به نماد مقاومت تبدیل کرد.

چفیه فلسطینی در جهان سیاست

در دوران معاصر چفیه فلسطینی از یک نماد فرهنگی به ابزاری سیاسی تبدیل شده است که سیاستمداران و فعالان جهانی از آن برای ابراز همبستگی با آرمان فلسطین و مخالفت با اشغالگری استفاده می‌کنند:

چفیه فلسطینی بر گردن جرج واشنگتن

گروهی از دانشجویان آمریکایی برای نشان دادن همبستگی خود با مردم فلسطین، چفیه و پرچم فلسطین را به گردن مجسمه جرج واشنگتن، اولین رئیس‌جمهور ایالات متحده،‌انداختند. اقدام دانشجویان برای قرار دادن پرچم و چفیه فلسطین بر گردن بنیان‌گذار آمریکا، حتی با وجود خطر اخراج، نشان‌دهنده اعتراض و همبستگی آن‌ها با مسئله فلسطین است.

چفیه فلسطینی برادر باراک اوباما

پایگاه خبری «العربیه» گزارش داد که انتشار تصاویری از «مالک اوباما»، برادر ناتنی «باراک اوباما» رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، که چفیه‌ای فلسطینی با عبارتی به‌معنای «قدس از آن ماست و ما باز می‌گردیم» به گردن‌انداخته، خشم رسانه‌های آمریکایی و اروپایی را برانگیخت. برخی رسانه‌ها این تصویر را به عنوان نشانه‌ای از حمایت او از حماس و حمله به اسرائیل تفسیر کرده‌اند.

دایاز کانل، رئیس‌جمهور کوبا با چفیه فلسطینی

دایاز کانل، رئیس‌جمهور کوبا، که کشورش از سال 1973م روابط خود را با اسرائیل قطع کرده و این رژیم را به رسمیت نمی‌شناسد، به‌همراه چند مقام دیگر از هاوانا، با پوشیدن چفیه فلسطینی بر گردن، پیشگام تظاهرات ضد اسرائیلی و همبستگی با مردم فلسطین در اکتبر 2023م بود.

چفیه فلسطینی در دنیای ورزش

با آغاز حملات و بمباران نوار غزه، بسیاری از چهره‌های ورزشی به حمایت از مردم فلسطین پرداخته و خواستار توقف این بمباران‌ها شده‌اند. این ورزشکاران با وجود تهدیدات و واکنش‌های منفی از سوی لابی‌های صهیونیستی پیام حمایت از حقوق فلسطینیان را به جهانیان می‌رسانند:

ستاره بسکتبال آمریکا با چفیه فلسطینی

«کایری اروینگ»، ستاره بسکتبال آمریکایی در تاریخ 24 اکتبر 2023م، در کنفرانس خبری پس از بازی تیمش با چفیه فلسطینی به نشانه همبستگی با مردم غزه حاضر شد و بر حمایت از آن‌ها تاکید کرد.

چفیه فلسطینی در مسابقات چهارجانبه اردن

در مسابقات چهارجانبه اردن که در اکتبر 2023م برگزار شد، بازیکنان تیم ملی اردن، به‌ویژه موسی التعمری، ستاره تیم مون‌پلیه فرانسه، با چفیه فلسطینی وارد میدان شدند. در چارچوب همین بازی‌ها، بازیکنان و کادر فنی تیم ملی فوتبال ایران برای حمایت از مردم فلسطین، پیش از آغاز مسابقه با قطر، با چفیه‌هایی که نقش پرچم فلسطین داشت، وارد زمین شدند.

چفیه فلسطینی در دنیای مد و پوشش

چفیه فلسطینی به دنیای مد به‌عنوان نمادی از مقاومت و هویت فرهنگی وارد شده و الهام‌بخش طراحان برای خلق آثار خلاقانه و اجتماعی شده است. یک طراح مد مصری به نام محمد نور در واکنش به جنگ اسرائیل در غزه، مجموعه‌ای از لباس‌های زنانه را با الهام از چفیه فلسطینی معرفی کرده است. چفیه سیاه و سفید به عنوان نماد همبستگی با مردم فلسطین شناخته می‌شود و نور در این آثار خود تلاش کرده تا این پیام را منتقل کند. به گزارش یورونیوز، این مجموعه جدید به سرعت توجه مخاطبان را جلب کرده و با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شده است.

چفیه فلسطینی در جهان فیلم، شعر و موسیقی

تام هنکس و مریل استریپ در مراسم افتتاحیه فیلم «Pentagon Papers» حضور داشتند. تصویری از تام هنکس با چفیه فلسطینی در این مراسم به شدت مورد توجه قرار گرفت. «رامی العاشق»، شاعر سوری‌فلسطینی ساکن برلین، در حمایت از مردم فلسطین طول ساعد دستش را با الگوی چفیه خالکوبی کرده است.

شادیه منصور، خواننده برجسته انگلیسی‌فلسطینی، در اولین اجرای خود در نیویورک، در واکنش به حملات به چفیه فلسطینی، آن را به‌عنوان نماد همبستگی با فلسطین معرفی کرد. او در حالی که چفیه بر تن داشت، ترانه‌ای اجرا کرد و گفت که این چفیه مانند کوهی استوار است و در هر مکانی نماد سرزمین فلسطین خواهد بود.

چالش جهان غرب با چفیه فلسطینی

چفیه فلسطینی که زمانی تنها بیانگر هویت و مقاومت فلسطینی بود، اکنون به چالشی نمادین برای جهان غرب در سطح جهانی بدل شده است:

تشبیه چفیه به لباس نازی در آلمان

روزنامه آلمانی «زود دویچه سایتونگ» چفیه فلسطینی را به‌عنوان «پوششی مشکل‌ساز» معرفی کرده و به معترضان آلمانی حامی فلسطین پیشنهاد کرد که به‌جای آن، لباس نازی بپوشند.

ممنوعیت چفیه فلسطینی در آلمان

آلمان در اقدامی جانبدارانه به طور رسمی پوشیدن چفیه فلسطینی و نمایش نمادهای حمایتی از فلسطین را در مدارس ممنوع اعلام کرده است. کاترینا گانتر فونش، مسئول آموزش آلمان، اعلام کرد نمایش هرگونه رفتار یا نمادی که نشان‌دهنده حمایت از جنبش‌هایی مانند حماس و حزب‌الله باشد، ممنوع است. این محدودیت شامل چفیه، پوسترهای «فلسطین آزاد» و هر نوع نماد مشابه می‌شود. منتقدان این تصمیم را ناقض آزادی بیان مندرج در قانون اساسی آلمان دانسته و برگزارکنندگان راهپیمایی‌های حمایت از فلسطین نیز با اعتراض به این ممنوعیت، پلیس برلین را به نژادپرستی متهم کرده‌اند.

عواقب چفیه فلسطینی در فرانسه

فعالان رسانه‌ای می‌گویند پلیس فرانسه که اعتراضات حامیان فلسطین را سرکوب کرده‌اند، به افرادی که چفیه فلسطینی می‌پوشند، هشدار داده، جریمه کرده یا بازداشت می‌کنند. یکی از این موارد مربوط به «قاسن مزوقی»، برنامه‌نویس 39 ساله است که هنگام خروج از یک راهپیمایی در پاریس توسط نیروهای پلیس متوقف شد. آن‌ها از او خواستند تا چفیه قرمزی را که بر دوش داشت بردارد و در غیر این صورت اجازه ترک مکان را نخواهد داشت.

در حادثه‌ای دیگر، «یُسرا مسای»، زن 44 ساله، در حین سوار شدن به متروی پاریس از سوی پلیس خواسته شد تا چفیه‌اش را بردارد. او با این درخواست مخالفت کرد و جریمه‌ای 30 یورویی دریافت کرد. مسای در واکنش به این موضوع گفت این یک نماد است. این کمترین کاری است که می‌توانیم انجام دهیم.

مجازات چفیه‌پوشی در آمریکا

رویترز گزارش داده که نیروهای امنیتی آمریکا در برخی تظاهرات‌های حامی فلسطین پس از درگیری‌های 7 اکتبر، با زور چفیه را از معترضان گرفته و افرادی که این نماد را به تن دارند، با آزارهای کلامی و فیزیکی مواجه شده‌اند.

حزامی بارمادا، مقام سابق سازمان ملل، اخیراً با پوشیدن چفیه فلسطینی در تجمعات مقابل کاخ سفید برای آتش‌بس در غزه شرکت کرد. او که به‌دلیل این نماد با آزارهای کلامی روبرو شده، تاکید کرده که آگاهانه این خطر را پذیرفته است. در ایالت ورمونت، ماه گذشته، سه دانشجوی فلسطینی‌تبار که دو نفر از آن‌ها چفیه به‌سر داشتند، هدف تیراندازی قرار گرفتند و یکی از آن‌ها به‌طور دائمی دچار فلج شد.

بازداشت گرتا تونبرگ با چفیه فلسطینی

در حین برگزاری فینال مسابقه آواز یوروویژن 2024م در شهر مالموی سوئد، حامیان فلسطین به‌دلیل حضور اسرائیل در این رویداد، در اطراف محل برگزاری تجمع کردند. تصاویر منتشر شده نشان می‌دهد که نیروهای پلیس، گرتا تونبرگ، فعال محیط‌زیست را که چفیه‌ای فلسطینی بر گردن داشت، در این محل بازداشت کردند.

رونق استفاده از چفیه در جهان بعد از طوفان الاقصی

با شروع عملیات تهاجم اسرائیل به غزه در اکتبر 2023م، تقاضا برای چفیه فلسطینی در جهان به شکل چشمگیری افزایش یافته است:

افزایش فروش چفیه فلسطینی در اروپا و آمریکا

کارخانه هیرباوی، که در سال 1961م در کرانه باختری تاسیس شده و تنها تولیدکننده چفیه در فلسطین است، محصولات خود را به‌صورت جهانی از طریق سایت‌های آمریکایی، آلمانی و آمازون عرضه می‌کند. عازر آغایف، توزیع‌کننده چفیه‌های تولیدی کارخانه هیرباوی، اعلام کرد که بعد از طوفان الاقصی، تمام موجودی انبار ظرف دو روز فروخته شده است. داده‌ها نشان می‌دهد که فروش چفیه فلسطینی در آمازون طی 56 روز 75 درصد افزایش یافته و جستجوها برای عبارات مرتبط نیز رشد قابل توجهی داشته‌اند. «نائل القاسیس»، شریک این شرکت هیرباوی در اروپا، به رویترز گفت که با ظرفیت تولید ماهانه 5 هزار چفیه، مدت‌ها طول می‌کشد تا به 150 هزار نفری که خرید آنلاین کرده‌اند، پاسخ داده شود.

رونق چفیه فلسطینی در کشورهای عربی

در کشورهای عربی، با افزایش حملات اسرائیل به غزه و کرانه باختری، تقاضا برای خرید چفیه به‌عنوان نماد همبستگی با مقاومت و اعتراض به سال‌ها تجاوز و اشغالگری رژیم صهیونیستی به‌طور قابل توجهی بالا رفته است. در یمن، چفیه‌ها و پرچم‌های فلسطینی محبوبیت بالایی پیدا کرده‌اند. در قاهره، بازارهایی همچون خان الخلیلی از رشد چشمگیر تقاضا برای چفیه‌های فلسطینی سود می‌برند. همچنین در کویت و قطر، محصولات فلسطینی از جمله چفیه‌های دست‌دوز تولید فلسطینیان مقیم این کشور، توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. این استقبال جهانی از کالای نمادین فلسطین، واکنش منفی رسانه‌های اسرائیلی را نیز به دنبال داشته است؛ زیرا چنین همبستگی، حمایت مالی و معنوی گسترده‌ای را برای فلسطینیان فراهم آورده است.

نسخه اسرائیلی چفیه فلسطینی

روزنامه یهودی کرونیکل که در لندن منتشر می‌شود، در شماره روز جمعه خود عکسی از یک دختر صهیونیست به تصویر کشیده است که چفیه‌ای به رنگ آبی و با تصاویر ستاره داود به سر دارد. «موشه‌هاریل»، طراح این چفیه، با ایجاد تغییراتی بر روی چفیه فلسطینی، آن را به بازار عرضه کرده تا به‌عنوان نماد یهودی شناخته شود. این اقدام باعث اعتراض برخی از محافل فلسطینی شده است، زیرا از سال 1963م چفیه به‌عنوان سمبل مقاومت ملت فلسطین در محافل بین‌المللی به شمار می‌آید. فعالان فلسطینی این اقدام را کوششی تازه از سوی صهیونیست‌ها برای تصاحب میراث فرهنگی و تمدنی فلسطینی‌ها دانستند.

منابع

• اسامه، امانی، «سعر الکوفیة الفلسطینیة و افضل الانواع فی فلسطین»، موقع مستعمل، تاریخ بازدید: 15 آبان 1403ش.
• «اسرائیل به نخست‌وزیر اسپانیا به‌خاطر استفاده از چفیه اعتراض کرد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1385ش.
• «اقبال جوانان اروپایی به چفیه فلسطین»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 25 آذر 1402ش.
• «این خط ماندنی»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: 17 آبان 1402ش.
• «پوشیدن چفیه فلسطینی در مدارس آلمان ممنوع شد»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: 22 مهر 1402ش.
• «جنجال‌آفرینی چفیه فلسطینی برادر اوباما (+عکس)»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: 10 بهمن 1392ش.
• «چفیه فلسطینی از پوشش سر تا تبدیل شدن به نماد ملی آزادگان/ معروف‌ترین افرادی که آن را پوشیدند+ تصاویر»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1400ش.
• «چفیه فلسطینی بر دوش رهبر انقلاب/عکس»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 3 اسفند 1395ش.
• «چفیه فلسطینی بر گردن اولین رئیس جمهور آمریکا»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 8 اردیبهشت 1402ش.
• «چفیه فلسطینی از پوشش سر تا تبدیل شدن به نماد ملی آزادگان/ معروف ترین افرادی که آن را پوشیدند+ تصاویر»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1400ش.
• «چفیه فلسطینی در دنیای مد؛ خیانت یا حمایت؟»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 21 خرداد 1403ش.
• «چفیه فلسطینی در دنیای مد. خیانت یا حمایت؟»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 28 مهر 1403ش.
• «چفیه فلسطینی در دیدار ایران و اردن/ غزه تنها نیست»، خبرگزاری رکنا، تاریخ درج مطلب: 22 مهر 1402ش.
• «چفیه‌هایی با رنگ‌و بوی مقاومت»، وب‌سایت روزنامه قدس، تاریخ بازدید: 19 آبان 1403ش.
• «حرکت نمادین رئیس جمهور کوبا در حمایت از فلسطین خبرساز شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1403ش.
• «رونق چشمگیر فروش چفیه فلسطینی در آمریکا»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 15 آذر 1402ش.
• «طراحی لباس زنانه با طرح چفیه فلسطینی (عکس) ‌»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 17 دی 1402ش.
• «عکس پُربازدید از بازیگر معروف‌هالیوود با چفیه فلسطینی»، وب‌سایت انتخاب، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1403ش.
• «فروش چفیه رکورد زد»، وب‌سایت اقتصاد نیوز، تاریخ درج مطلب: 3 دی 1402ش.
• «فیلم/ حضور بازیکنان و کادرفنی تیم ملی با چفیه فلسطینی»، تاریخ درج مطلب: 25 مهر 1402ش.
• «فیلم/ستاره بسکتبال آمریکا با چفیه فلسطینی»، وب‌سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: 28 آبان 1402ش.
• «کریستیانو رونالدو با چفیه فلسطینی+ عکس»، خبرگزاری بین‌المللی فارس، تاریخ درج مطلب: 30 آبان 1390ش.
• «نسخه اسرائیلی، چفیه فلسطینی»، وب‌‌سایت روزنامه همشهری، تارخ درج مطلب: 12 آذر 1385ش.
• «ویدئوگرافیک|طرح و رنگ چفیه‌های فلسطینی چه معنایی دارند و چرا سمبل مساله فلسطین شده‌اند؟» وب‌سایت شبکه العالم، تاریخ درج مطلب: 30 مهر 1402ش.
• «ویدیوی جالب از کارخانه تولید چفیه فلسطینی»، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1402ش.
• «(ویدئو) بازداشت گرتا تونبرگ با چفیه فلسطینی»، وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: 23 اردیبهشت 1403ش.
• یعقوب، اوس، «الکوفیة الفلسطینیة: فی حمولاتها الثقافیة والحضاریّة»، موقع ضفه ثالثه، تاریخ النشر: 3 دیسمبر 2023.
• «یحیی سنوار؛ نماد مقاومت فلسطین»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 2 آبان 1403ش.
• "My losses started the day I was born: A poet on what it’s like to call Gaza home"، NPR website، Date of Upload: 15 october 2024.
• "Tipton، Frank B، A History of Modern Germany Since 1815، Continuum International Publishing Group. 2003،
• Amer، Ruwaida، "Gaza women and the isdal robes that shield them as war strips their privacy"، Aljzeera website، Date of Upload: 4 Jan 2024.