لباس مردم شرق خراسان: تفاوت میان نسخه‌ها

==تاثیر موقعیت مرزی بر طراحی لباس این مناطق==

==تاثیر مشاغل بر طراحی لباس مردم شرق خراسان==

'''لنگوته یا مِندیل''': مندیل نوعی شال سفید به‌طول تقریباً 4 تا 5 متر است که در گذشته از کرباس تهیه می‌شد؛ اما امروزه به‌دلیل تغییر و تحول در شکل لباس‌ها،‌اندازۀ شال‌ها کوتاه‌تر شده و باکیفیت‌ترین آن از فاج تهیه می‌شود. مردان از این شال برای حفاظت از صورت و چشم خود استفاده می‌کنند.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص78 و79.</ref>

'''پیراهن''': در گذشته پیراهن مردان به دو صورت بوده است: نوعی از آن مختص خان‌ها بوده که به «بَرچاک» معروف است؛ برچاک پیراهنی است که از دو طرف راست و چپ برش می‌خورد و به دو تکۀ جلویی و عقبی تقسیم می‌شود. امروزه این لباس به لباس پاکستانی و افغانی معروف است و در بازار عرضه می‌شود. نوع دوم لباس‌های محلی مختص به کشاورزان و کارگران بوده که به لباس «چهل‌تریزه» معروف است. این نوع پیراهن از برش‌های متعددی دوخته می‌شد.<ref>محمدی‌سیف، جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین، 1398ش، ص2.</ref> پیراهن کشاورزان دارای دامن چین‌دار بزرگی است که برای جمع‌آوری محصول از آن استفاده می‌کنند. بزرگی این دامن تاحدی است که می‌توان در آن حدود 40 کیلوگرم گندم قرار داد.<ref>حیاتی، بررسی فرم و رنگ در لباس مردم تربت جام، 1390ش، ص37.</ref>

'''پی‌تابه یا پَتَک''': در گذشته عموم مردم از این تن‌پوش استفاده می‌کردند؛ اما امروزه تنها کارگران، چوپانان و کشاورزان آن را می‌پوشند. جنس پتک از پشم است و مردان آن را برای حفاظت از پا در برابر سرما و یخ‌زدگی به دور پا می‌پیچند. از کاربرد دیگر پتک می‌توان به جلوگیری از نیش حشرات روی بدن اشاره کرد.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص79.</ref>

'''چارقد''': پارچه‌ای است مستطیل‌شکل، از جنس نخ به‌عرض یک تا یک‌ونیم و طول دو تا سه متر که با دستگاهی محلی به‌نام «فَرت» بافته می‌شود. رنگ این چارقد سفید که نماد پاکی است و دور سر آن با حاشیه‌ای قرمز یا سبزرنگ تزیین شده است. امروزه در برخی از مناطق شهری و روستاها از این چارقد استفاده می‌کنند.<ref>حیاتی، بررسی فرم و رنگ در لباس مردم تربت جام، 1390ش، ص42.</ref> زنان در این منطقه، چارقد را زیر دستمال سر سیاهی که به‌صورت مورب تاه شده، قرار می‌دهند. بالای دستمال نیز پارچه‌ای کوچک که با رشته‌هایی از پولک و سکه‌های نقره تزیین شده است، به دور آن می‌پیچند.<ref>[https://torbatjam.ir/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85/ احمدی بزدی، «آداب و رسوم»،  وب‌سایت شهرداری تربت جام.]</ref> این چارقد سفید در بین زنان تربت جام به «قدیفه» معروف است.<ref> امیدی، دیده و دل و دست، پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان، 1383ش، ص48.</ref>

'''شلوار''': شلوار زنان تربت جام تِنبون نام دارد که از نخ و گاهی نیز ابریشم بافته می‌شود. قسمت کمر شلوار لیفه‌ای است و گشادی آن به‌وسیلۀ بندی در کمر جمع می‌شود. در گذشته پارچۀ مورداستفاده برای تمبون به رنگ‌های سیاه، سفید، قرمز و سبز بود؛ اما امروزه از پارچه‌های بازاری برای تولید این نوع شلوار استفاده می‌شود که به آن «جومه» نیز می‌گویند.<ref>حیاتی، بررسی فرم و رنگ در لباس مردم تربت جام، 1390ش، ص43.</ref> پاچه‌های شلوار نیز با الیاف طبیعی و پولک تزیین و گلدوزی می‌شود.<ref>[https://torbatjam.ir/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85/ احمدی بزدی، «آداب و رسوم»،  وب‌سایت شهرداری تربت جام.]</ref>

'''پیراهن''': پیراهنی است پوشیده، بلند و آزاد با یقۀ گرد که گاهی‌اوقات نیز براساس سلیقۀ افراد به آن یقه اضافه می‌کنند. دامن این پیراهن تا نزدیک زانو است و برای جلوگیری از باز بودن پای دامن، پارچه‌ای مثلث‌شکل که راس آن در زیر بغل و قائدۀ آن به‌انتهای دامن دوخته می‌شود، اضافه می‌کنند. به این تکه‌پارچه «تلیز» گفته می‌شود. سرآستین‌های این پیراهن معمولاً ساده و بدون دکمه است که برای زیباتر شدن سرآستین به آن دکمه و لبه اضافه می‌کنند و علاوه‌ بر جنبۀ زیبایی، کارایی نیز دارد.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص83.</ref>

'''سرپوش''': مردان این منطقه از کلاهی مخملی که با حاشیه‌دوزی و آینه‌کاری تزیین شده و به کلاه قُرص معروف است، روی سر می‌گذارند. آنان روی کلاه را با شال سفید و منگوله‌داری به‌طول 7 تا 10 متر می‌پیچند. این شال در بخش‌های جنوبی‌تر خراسان به «کمبوته» معروف است که مردان آن را از بالای سر به زیر چانه می‌برند. این نوع شال به رنگ‌های سفید، سیاه و زرد دیده می‌شود.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص84.</ref>

'''پیراهن''': پیراهن مردان این منطقه گشاد است و بلندی آن تا روی زانو می‌رسد. برای دوخت این پیراهن حدود 5 متر پارچه نیاز است که آن را با رنگ‌های سفید و آبی می‌دوزند. در پهلوهای این پیراهن نیز دو چاک طراحی شده است. این پیراهن اغلب بدون یقه دوخته می‌شود و روی شانۀ آن درزی قرار گرفته که با دکمه باز و بسته می‌شود. به نوع دیگر این پیراهن که بالاتنه‌ای تنگ و چسبان و نیز چین‌هایی در قسمت پهلو و پشت دارد، «چِتلیز» می‌گویند. روی سینه و سرآستین‌های چتلیز دکمه می‌خورد که با سوزن‌دوزی و چین‌دادن تزیین می‌شود. روی پیراهن نیز گاهی جلیقه یا کت بدون یقه پوشیده می‌شود.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص84.</ref>

'''دامن''': دامن‌های زنان، کوتاه تا روی زانو است که با نوارهای پهن پارچه‌ای دوخته می‌شود و به شلیته معروف است. قسمت جلوی این دامن با دو دکمه بسته می‌شود و پایین آن بسیار پرچین است که برای دوخت آن حدود 10 متر پارچه نیاز است.<ref>محمدی‌سیف، جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین، 1398ش، ص7.</ref>

'''شلوار''': شلوار زنان «قَدَک» نام دارد که شلواری گشاد و پف کرده است و پاچه‌های این شلوار اغلب با الیاف طلایی و پولک‌دوزی تزیین شده است. زنان در جشن‌ها و مهمانی‌ها از شلوار تنگ‌تری که «نظامی» نام دارد، به تن می‌کنند.<ref>محمدی‌سیف، جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین، 1398ش، ص7.</ref>