| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
==انحصار قبا به روحانیت شیعه== | ==انحصار قبا به روحانیت شیعه== | ||
تا دوره رضاشاه گروه‌های دیگری غیر از روحانیون، مثل تجار و پزشکان و اهل ادب و سالمندان مذهبی هم قبا را البته با کمی تفاوت در رنگ یا کیفیت می‌پوشیدند؛ <ref>[https://tijan.ir/2021/10/07/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A8%D8%A7-%D9%88-%D9%84%D8%A8-2/ رضایی، «فلسفه و پیشینه لباس روحانیت، از قبا و لباده تا عبا و عمامه»، وبسایت تیجان.]</ref> اما فرآیند اختصاصی شدن قباپوشی به فقها و روحانیت به میانه دوره قاجار بر می‌گردد. از میانه دوره قاجار (1175ــ1304ش)، تغییر در پوشاک مردان، به‌ویژه دوری کردن از قبا، در طول یک روند زمانی و به‌دلایل و عوامل اقتصادی و تجاری، فرهنگی و اجتماعی، سیاسی، حکومتی و نظامی رخ داد. انقلاب صنعتی، فقر مردم، تجارت نامناسب داخلی و خارجی، استفاده نکردن از کالاهای ملی، تعرفه‌های گمرکی و نظام نامناسب صادرات و واردات کالا، موجب تغییرات اقتصادی شد. این عوامل بههمراه تغییرات سیاسی، همچون ناتوانی ارتش، ناکارآمدی حاکمان داخلی و باخت در جنگها در کنار عوامل دیگری همچون آموزش، رسانه، ترجمه متون، سفر مقامات دولتی و اعزام دانشجو به کشورهای دیگر باعث شدند که فکر مردم تحول پیدا کند و سبک پوشش آنها نیز تغییر کند. در نتیجه قبا به‌تدریج از میان مردم رخت بربست و رفته‌رفته به علمای دین محدود شد. به این صورت، قبا به‌مرور به‌عنوان لباس روحانیت شیعه شناخته شد و معنای نمادین گرفت. بدین جهت آن هنگام که نوز بلژیکی در جشن سال نو میلادی، قبا و عبا را که بخشی از لباس روحانیت بود، پوشید؛ به‌عنوان توهین به روحانیت شیعه تلقی و موجب اعتراض علما و مردم شد.<ref>[https://chistorys.ir/article-1-1469-fa.pdf یعقوب‌زاده و مافی‌تبار، «بازیابی زمینه‌های تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار»، 1400ش، ص148-149.]</ref> رضا پهلوی در سال 1307ش قانون لباس متحدالشکل را تصویب و اجرا کرد. بر اساس این قانون، فقط مراجع و علمایی که اجازه اجتهاد داشتند، می‌توانستند از قبا، عبا و عمامه استفاده کنند<ref>[https://tijan.ir/2021/10/07/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A8%D8%A7-%D9%88-%D9%84%D8%A8-2/ رضایی، «فلسفه و پیشینه لباس روحانیت، از قبا و لباده تا عبا و عمامه»، وبسایت تیجان.]</ref> و اکنون این سه به‌عنوان سه عنصر و رکن لباس روحانیت معروف هستند<ref> [https://fa.wikifeqh.ir/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA#:~:text=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%20%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA%20%D9%8A%D9%83%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA,%D9%88%20%D8%B9%D8%A8%D «لباس روحانیت»، ویکی‌فقه.]</ref> و طلبه‌های علوم دینی برای پوشیدن آنها باید مجوز داشته باشند.<ref> [http://www.schowzeh.ir/fa/law/162 «آیین‌نامه تلبس طلاب حوزه‌های علمیه»، وبسایت شورای عالی حوزه‌های علمیه.]</ref> | تا دوره رضاشاه گروه‌های دیگری غیر از روحانیون، مثل تجار و پزشکان و اهل ادب و سالمندان مذهبی هم قبا را البته با کمی تفاوت در رنگ یا کیفیت می‌پوشیدند؛ <ref>[https://tijan.ir/2021/10/07/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A8%D8%A7-%D9%88-%D9%84%D8%A8-2/ رضایی، «فلسفه و پیشینه لباس روحانیت، از قبا و لباده تا عبا و عمامه»، وبسایت تیجان.]</ref> اما فرآیند اختصاصی شدن قباپوشی به فقها و روحانیت به میانه دوره قاجار بر می‌گردد. از میانه دوره قاجار (1175ــ1304ش)، تغییر در پوشاک مردان، به‌ویژه دوری کردن از قبا، در طول یک روند زمانی و به‌دلایل و عوامل اقتصادی و تجاری، فرهنگی و اجتماعی، سیاسی، حکومتی و نظامی رخ داد. انقلاب صنعتی، فقر مردم، تجارت نامناسب داخلی و خارجی، استفاده نکردن از کالاهای ملی، تعرفه‌های گمرکی و نظام نامناسب صادرات و واردات کالا، موجب تغییرات اقتصادی شد. این عوامل بههمراه تغییرات سیاسی، همچون ناتوانی ارتش، ناکارآمدی حاکمان داخلی و باخت در جنگها در کنار عوامل دیگری همچون آموزش، رسانه، ترجمه متون، سفر مقامات دولتی و اعزام دانشجو به کشورهای دیگر باعث شدند که فکر مردم تحول پیدا کند و سبک پوشش آنها نیز تغییر کند. در نتیجه قبا به‌تدریج از میان مردم رخت بربست و رفته‌رفته به علمای دین محدود شد. به این صورت، قبا به‌مرور به‌عنوان لباس روحانیت شیعه شناخته شد و معنای نمادین گرفت. بدین جهت آن هنگام که نوز بلژیکی در جشن سال نو میلادی، قبا و عبا را که بخشی از لباس روحانیت بود، پوشید؛ به‌عنوان توهین به روحانیت شیعه تلقی و موجب اعتراض علما و مردم شد.<ref>[https://chistorys.ir/article-1-1469-fa.pdf یعقوب‌زاده و مافی‌تبار، «بازیابی زمینه‌های تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار»، 1400ش، ص148-149.]</ref> رضا پهلوی در سال 1307ش قانون لباس متحدالشکل را تصویب و اجرا کرد. بر اساس این قانون، فقط مراجع و علمایی که اجازه اجتهاد داشتند، می‌توانستند از قبا، عبا و [[عمامه]] استفاده کنند<ref>[https://tijan.ir/2021/10/07/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A8%D8%A7-%D9%88-%D9%84%D8%A8-2/ رضایی، «فلسفه و پیشینه لباس روحانیت، از قبا و لباده تا عبا و عمامه»، وبسایت تیجان.]</ref> و اکنون این سه به‌عنوان سه عنصر و رکن لباس روحانیت معروف هستند<ref> [https://fa.wikifeqh.ir/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA#:~:text=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%20%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA%20%D9%8A%D9%83%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA,%D9%88%20%D8%B9%D8%A8%D «لباس روحانیت»، ویکی‌فقه.]</ref> و طلبه‌های علوم دینی برای پوشیدن آنها باید مجوز داشته باشند.<ref> [http://www.schowzeh.ir/fa/law/162 «آیین‌نامه تلبس طلاب حوزه‌های علمیه»، وبسایت شورای عالی حوزه‌های علمیه.]</ref> | ||
==قبا در ادبیات و شعر فارسی== | ==قبا در ادبیات و شعر فارسی== | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* افتخار، رفیع، «پوشاک زنان محلی»، وبسایت حوزه، تاریخ درج مطلب: خرداد 1380ش. | *افتخار، رفیع، «پوشاک زنان محلی»، وبسایت حوزه، تاریخ درج مطلب: خرداد 1380ش. | ||
* «القباء»، وبسایت المعانی، تاریخ بازدید: 28 آذر 1402ش. | *«القباء»، وبسایت المعانی، تاریخ بازدید: 28 آذر 1402ش. | ||
* «انواع قبا»، وبسایت ربیع، تاریخ بازدید: 25 آذر 1402ش. | *«انواع قبا»، وبسایت ربیع، تاریخ بازدید: 25 آذر 1402ش. | ||
* «آیین‌نامه تلبس طلاب حوزه‌های علمیه»، وبسایت شورای عالی حوزه‌های علمیه، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1399ش. | *«آیین‌نامه تلبس طلاب حوزه‌های علمیه»، وبسایت شورای عالی حوزه‌های علمیه، تاریخ درج مطلب: 25 اردیبهشت 1399ش. | ||
* باصری، سمیه و کریمی، مریم، «پوشاک سنتی به نام قبا در جامعه ایران»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال پانزدهم، شماره 54، بهار 1398ش. | *باصری، سمیه و کریمی، مریم، «پوشاک سنتی به نام قبا در جامعه ایران»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال پانزدهم، شماره 54، بهار 1398ش. | ||
* حاتمی، اعظم، «لباس روحانیت از ابتدای پیدایش تاکنون»، وبسایت شفقنا، تاریخ بازدید: 9 اردیبهشت 1398ش. | *حاتمی، اعظم، «لباس روحانیت از ابتدای پیدایش تاکنون»، وبسایت شفقنا، تاریخ بازدید: 9 اردیبهشت 1398ش. | ||
* دبیر، داریوش، «عبا، قبا، لباده»، جدید آنلاین، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1388ش. | *دبیر، داریوش، «عبا، قبا، لباده»، جدید آنلاین، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1388ش. | ||
* رضایی، حسین، «فلسفه و پیشینه لباس روحانیت، از قبا و لباده تا عبا و عمامه»، وبسایت تیجان، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1400ش. | *رضایی، حسین، «فلسفه و پیشینه لباس روحانیت، از قبا و لباده تا عبا و عمامه»، وبسایت تیجان، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1400ش. | ||
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وبسایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 28 آذر 1402ش. | *دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وبسایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 28 آذر 1402ش. | ||
* رودکی، ابوعبدالله، ابیات پراکنده، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: 6 دی 1402. | *رودکی، ابوعبدالله، ابیات پراکنده، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: 6 دی 1402. | ||
* زارعی، اسداله، «بازتاب فرهنگ پوشاک و لباس در ادبیات ایران»، فصلنامه هنر علم و فرهنگ، شماره 1، زمستان 1392ش. | *زارعی، اسداله، «بازتاب فرهنگ پوشاک و لباس در ادبیات ایران»، فصلنامه هنر علم و فرهنگ، شماره 1، زمستان 1392ش. | ||
* سعادتی‌نیک، سیدبهزاد، «تاریخچه لباس روحانیت»، وبسایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1394ش. | *سعادتی‌نیک، سیدبهزاد، «تاریخچه لباس روحانیت»، وبسایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1394ش. | ||
* «شال و قوا»، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: 25 دی 1402ش. | *«شال و قوا»، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: 25 دی 1402ش. | ||
* فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: 6 دی 1402ش. | *فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: 6 دی 1402ش. | ||
* «قبا»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 25 آذر 1402ش. | *«قبا»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 25 آذر 1402ش. | ||
* «لباده»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 6 دی 1402ش. | *«لباده»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 6 دی 1402ش. | ||
* «لباس روحانیت»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 25 آذر 1402ش. | *«لباس روحانیت»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 25 آذر 1402ش. | ||
* مکنزی، د. ن.، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، 1373ش. | *مکنزی، د. ن.، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، 1373ش. | ||
* یعقوب‌زاده،هادی و مافی‌تبار، آمنه، «بازیابی زمینه‌های تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال سیزدهم، شماره پنجاهم، زمستان 1400ش. | *یعقوب‌زاده،هادی و مافی‌تبار، آمنه، «بازیابی زمینه‌های تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال سیزدهم، شماره پنجاهم، زمستان 1400ش. | ||
[[رده: ویکی‌رز]] | [[رده: ویکی‌رز]] | ||
