عمامه: تفاوت میان نسخه‌ها

<big>'''عمامه'''</big>؛ پوششی برای سر و رکن اصلی لباس روحانیان شیعه. <br>

==تعریف عمامه==

==تاریخچه عمامه==

تاریخ دقیق پیدایش عمامه و نخستین قومی که از آن استفاده کرده است، به‌درستی مشخص نیست؛ اما شواهد تاریخی نشان می‌دهد که عمامه پیش از اسلام میان اعراب جاهلی رایج بوده است.<ref>کتانی، الدعامه فی احکام سنه العمامه، 1342ق، ص3.</ref>

==رنگ عمامه==

اعراب معمولاً عمامه‌هایی با رنگ‌های گوناگون بر سر می‌گذاشتند. پیامبر اسلام نیز از عمامه‌هایی با رنگ‌های مختلف استفاده می‌کرد، از جمله: سحاب که سفیدرنگ بود؛ حرقانیه که رنگی متمایل به سیاه داشت؛ قطریه که از قطر وارد می‌شد و از پارچه‌های زیبا و معروف آن منطقه و قرمزرنگ بود. پیامبر گاهی عمامه‌ای به رنگ زرد بر سر می‌گذاشت.<ref>اصفهانی، ابی‌الفرج، الاغانی، بی‌تا، ج1، ص259.</ref>

جنگجویان معمولاً عمامه‌های سفید بر سر می‌نهادند و نشانی قرمزرنگ بر بالای آن قرار می‌دادند. در روایت‌ها آمده است که حمزه، سیدالشهدا، در جنگ بدر پری از کبوتر قرمز را بر فراز عمامه خود گذاشته بود.<ref>جاحظ، البیان و التبیین، 1949م، ج1، ص101.</ref>

پوشیدن عمامه سیاه نیز میان اعراب رواج داشت. رسول خدا نیز گاهی عمامه سیاه بر سر می‌نهاد و در فتح مکه نیز عمامه‌ای سیاه بر سر داشت.<ref>ابن‌حنبل، مسند، بی‌تا، ج3، ص363.</ref> در دورۀ آغازین تاریخ اسلام، افرادی مانند حضرت علی بن ابی‌طالب، عبدالرحمن بن عوف، سعید بن مسیب، عمر، معاویه، ابوموسی اشعری و محمد حنفیه نیز عمامه سیاه می‌پوشیدند. رنگ سیاه در دوران عباسیان، نماد حکومت آن‌ها شناخته شد و عموم مسلمانان ناچار به استفاده از پوشاک سیاه بودند.

==عمامه به‌مثابه جزئی از لباس روحانیت==

برخی پژوهشگران معتقدند که از دوره عباسی، لباس فقها به‌تدریج از پوشش مردم عادی که شامل عبا و قمیص (پیراهن بلند) بود، متمایز شد. ابویوسف در زمان‌هارون‌الرشید الگوی مشخصی برای پوشش فقها تعیین کرد که شامل جبه‌ای سیاه و کت بلندی با عنوان قلنسوه بود. فقها همچنین عمامه بر سر می‌بستند و طَیلَسانی<ref>طیلسان: پارچه‌ای بود که فقها و علمای ایران بر روی عمامه خود می‌انداختند. در ایالت فارس، این پوشش در میان عموم مردم نیز رایج بود. جنس آن از پشم بود و مرغوب‌ترین انواع آن در شهرهای آمل و قوس تولید می‌شد.</ref> سیاه بر روی آن می‌انداختند. با گذر زمان، پوشیدن جُبّه‌های نیمه‌بلند، گشاد و سبزرنگ با حاشیه‌دوزی نیز میان علما رواج یافت.<ref>چیت‌ساز، تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا حمله تیموریان، 1379ش، ص91.</ref>

در فرهنگ ایرانی، سر به‌عنوان فرمانده بدن جایگاه ویژه‌ای داشت و به‌همین دلیل حفظ حرمت آن بسیار اهمیت داشت. پوشاندن سر نماد وقار و ادب مردان بود، در حالی که سر برهنه، نشانه ننگ، فقر و بی‌آبرویی به شمار می‌رفت.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/394728/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF «مردان قدیم چه می‌‌‌‌پوشیدند؟»،  خبرگزاری مشرق‌نیوز.]</ref>

امروزه نیز در نواحی مختلف ایران، اقوامی همچنان از گونه‌هایی از پوشش عمامه استفاده می‌کنند. در گذشته، ایرانیان نوعی کلاه مخصوص به نام «جُبّه» نیز بر سر می‌گذاشتند که پارچه عمامه را دور آن می‌پیچیدند. همچنین، بخشی از پارچه عمامه را میان پیچ‌های آن به‌گونه‌ای بیرون می‌گذاشتند که به‌شکل گُل درمی‌آمد و آن را «گلِ دستار» می‌نامیدند.<ref> [https://virgool.io/@bahar1300.nareng/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-ernzyoltkfes «دستار چیست؟»،  وب‌سایت ویرگول.]</ref>

==عمامه‌پراکنی==

پیشینه عمامه‌پراکنی در ایران به رویدادی تاریخی مرتبط با شیخ فضل‌الله نوری باز می‌گردد. در روزهای پایانی زندگی شیخ فضل‌الله، زمانی که او به دار آویخته شد، یوسف‌خان ارمنی عمامه را به‌صورت توهین‌آمیزی از سر او برداشت و به‌سمت جمعیت پرتاب کرد. این حادثه، اولین عمامه‌پراکنی در تاریخ ایران شناخته می‌شود و نمادی از حرکت‌های ضد مذهبی در دوران مشروطه بود.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1693963/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 انصاری،‌هادی، «تجربه‌ای تاریخی از عمامه‌‌پرانی در ایران»،  خبرگزاری خبرآنلاین.]</ref> گفته می‌شود در حرکتی مشابه، عوامل رضاخان، هنگام نماز، عمامه شهید مدرس را از سرش برداشتند و آن را به دور گردنش پیچیدند و او را به شهادت رساندند.<ref>[https://dowran.ir/show.php?id=147428411 روایتی از تبعید و شهادت مدرس، پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران.]</ref>

==پویش عمامه‌بوسی==

==پانویس==  

*یعقوب‌زاده،‌هادی و مافی‌تبار، آمنه، «بازیابی زمینه‌های تمایز عمامه به مثابه کسوت روحانیت شیعه در عصر قاجار»،  فصلنامه سخن تاریخ، شماره 43، 1402ش.