پرش به محتوا

محرمیت در معماری ایرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی‌رز
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
فریده مهدیان (بحث | مشارکت‌ها)
۳۷۵ ویرایش‌ها
فریده مهدیان (بحث | مشارکت‌ها)
۳۷۵ ویرایش‌ها
 
(۵۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<big>'''محرمیت در معماری ایرانی؛'''</big> حفظ حریم خصوصی در طراحی فضا، متناسب با فرهنگ ایرانی.
'''<big>محرمیت در معماری ایرانی</big>'''؛ حفظ حریم خصوصی در طراحی فضا بر پایه فرهنگ ایرانی.


محرمیت ریشه در فرهنگ ایرانی-اسلامی دارد. محرمیت یکی از اصول بنیادین در معماری ایرانی است که بر حفظ حریم خصوصی و تفکیک فضاهای عمومی و خصوصی تأکید دارد. جداسازی فیزیکی فضاها، با استفاده از الگوهای سنتی در طراحی خانه‌ها، محله‌های مسکونی و مساجد است. معمار ایرانی با بهره‌گیری از عناصری مانند اندرونی و بیرونی، طراحی حیاط مرکزی، دیوارهای بلند و سازماندهی هوشمندانه فضاها محرمیت را به شکلی کارآمد حفظ کرده است. حفظ حریم، نقش به‌سزایی در تأمین امنیت، آرامش، تنظیم روابط اجتماعی و افزایش کیفیت زندگی خانواده‌ها دارد.
محرمیت در معماری به‌معنای ایجاد فضاهایی است که هم از نظر ساختاری و هم معنایی دارای حریم مشخص باشند تا امنیت و آرامش ساکنان حفظ شود. در معماری سنتی ایرانی-اسلامی، این مفهوم با جداسازی دقیق فضاهای خصوصی و عمومی، طراحی ورودی‌های غیرمستقیم، حیاط‌های مرکزی و استفاده از عناصر مانند [[هشتی]] و [[دالان]]، رعایت شده‌است. این ساختار فضایی نه‌تنها امنیت فیزیکی بلکه حرمت و کرامت افراد، به‌ویژه زنان، را حفظ می‌کند و بازتابی از ارزش‌های فرهنگی و دینی ایرانی است. با گسترش معماری مدرن و حذف این اصول، حس تعلق و آرامش در فضاها کاهش یافته‌است.


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
مراد از محرمیت در معماری، حریم داشتن فضا از دو جنبة ساختاری و معنایی است. در شکل کالبدی متمرکز بر اصولی است که امنیت فضا را شکل می‌دهند و در حیطة معنایی ویژگی‌هایی که حرمت و ارزش را در فضا به ارمغان می‌آورند؛ به‌گونه‌ای که فرد در آن احساس آرامش می‌کند. فضاي مَحرم، فضایی است که داراي حريم، مصونيت و امنيت باشد و آرامش و آسايش افراد را تأمين کند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص3-2.]</ref>  مفهوم محرمیت در اسلام هم به‌معناي جداسازي زندگی خصوصی از تعاملات بیرونی و نیز جداسازي زنان و مردان نامحرم است که با هدف تأمین امنیت خانواده صورت می‌گیرد.<ref>[https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137735.html هاشمی زرج‌آباد و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونة پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، 1393ش، ص86-85.]</ref>
محرمیت در معماری به‌معنای طراحی فضاهایی است که هم از نظر کالبدی و هم از نظر معنایی دارای حدود و حریم مشخص باشند. در بُعد کالبدی، محرمیت با اصولی همراه است که امنیت فیزیکی فضا را تأمین می‌کند و در بُعد معنایی، ویژگی‌هایی را در بر می‌گیرد که به فضا [[حرمت تن|حرمت]] و ارزش می‌بخشند و احساس آرامش را برای کاربران به همراه دارند. تحقق محرمیت در معماری با جداسازی فضاهای درونی و بیرونی، ایجاد حس مالکیت بر فضا و سامان‌دهی دسترسی‌ها بر پایه سلسله‌مراتب فضایی امکان‌پذیر می‌شود؛ فرایندی که نقش مهمی در تأمین امنیت و آسایش ساکنان ایفا می‌کند.<ref>[https://s6.picofile.com/file/8215842184/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%86_%D8%AF%D مهدوی‌نژاد و همکاران، «محرمیت در الگوی مسکن بومی و به‌کارگیری آن در معماری معاصر تهران»، ۱۳۹۲ش، ص۴.]</ref>
 
'''معماری؛''' فرآیند طراحی و ساخت بناها برای رفع نیازهای انسانی و زیباسازی محیط است که شامل فضاهای کوچک داخلی خانه‌ها تا سازه‌های عظیم شهری می‌شود.<ref group="دیدگاه">در مداخلی که ترکیبی هستند نیاز به مفهوم‌شناسی جداگانه مفاهیم نیست. در این بخش محرمیت در معماری باید مفهوم‌شناسی شود نه تک تک واژگان.
 
مفهوم محرمیت در معماری و شهرسازی به‌معنای طراحی فضا به گونه‌ای است که هم از جنبه کالبدی و هم از جنبه معنایی دارای حریم مشخص باشد. از منظر کالبدی، محرمیت بر اصولی تأکید دارد که امنیت فضا را تضمین می‌کنند. در بعد معنایی نیز به ویژگی‌هایی اشاره دارد که حرمت و ارزش را برای فضای معماری به ارمغان می‌آورند و به استفاده‌کنندگان احساس آرامش می‌بخشند.  در معماری، محرمیت از طریق جداسازی فضاهای درونی از بیرونی محقق می‌شود. این تفکیک و ایجاد مالکیت بر فضا، به ساکنان احساس امنیت و آسایش می‌دهد. علاوه بر این، دسترسی به فضاهای مختلف بر اساس یک سلسله‌مراتب مشخص صورت می‌گیرد که این چیدمان نیز به آرامش ساکنان کمک می‌کند.  </ref><ref>[https://www.hezarmemar.ir/maghale/71/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%9B-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%88-%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%AA «معماری؛ هنری ترکیبی از علم و خلاقیت»، وب‌سایت هزارمعمار.] </ref>


==تاریخچه==
==تاریخچه==
محرمیت در معماری ایرانی، به دوران باستان بر می‌گردد.<ref>[https://magirans.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7.htm شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref> تاریخ پیدایش خانه‌های درون‌گرا به قبل از اسلام بر می‌گردد. خانه‌های باستانی تپه زاغه که متعلق به هزارة ششم است <ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> و همچنین معماری تخت جمشید، شوش و کوشک‌های روزگار ساسانیان گواه بر آن است؛ اما اوج شکوفایی آن در معماری پس از اسلام دیده می‌شود. با طراحی فضاهایی مانند دالان، هشتی و راهرو قلمرو فضای خصوصی را از عمومی جدا می‌کردند. در معماری بناهای مسکونی، مساجد، کاروانسراها و مدارس به اصل محرمیت توجه داشتند.<ref>[https://www.payampress.com/news/16820/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D9%85%D9%87%D9%85-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C «محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان.]</ref> موضوع محرمیت از مفاهیمی است که از فرهنگ اسلامی و باورهاي دینی به عرصة معماري سنتی ایران راه یافته است.<ref group="دیدگاه">این نکته با ادعای پیشین مبنی بر ریشه‌ داشتن محرمیت در معماری از دوران باستان، در تناقض است.</ref><ref>[https://s6.picofile.com/file/8215842184/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%86_%D8%AF%D مهدوی‌نژاد و همکاران، «محرمیت در الگوي مسکن بومی و به کارگیري آن در معماري معاصر تهران»، 1392ش، ص1.]</ref>  معماری ایرانی همان معماری سنتی است که ریشه در آموزه‌های دین یا آموزه‌های ایران باستان دارد که آکنده از عفاف و حیاست.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>  تا اواخر قرن نوزده خانه‌ها به‌صورت ‌درون‌گرا ‌بودند؛ اما با سفر ناصرالدین شاه به فرنگ و بهره‌مندی از مواهب تجدد، به الگوهای اروپایی روی آوردند و به‌تدریج ساختمان‌ها به سبک برون‌گرایی ساخته شدند.<ref>[https://urdp.atu.ac.ir/article_14684.html ازنب و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، 1401ش، ص155.]</ref><ref group="دیدگاه">عبارت‌ها نباید به‌صورت فیش‌های جداگانه و گسسته کنار هم قرار گیرند، بلکه لازم است پیوند معنایی و منطقی آن‌ها به‌روشنی حفظ شود.
محرمیت در معماری ایرانی پیشینه‌ای کهن دارد و ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد.<ref>[https://magirans.com/دانلودمقاله-چگونگی-حفظ-محرمیت-در-معما.htm شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref> شواهدی همچون خانه‌های باستانی تپه زاغه، متعلق به هزارهٔ ششم پیش از میلاد،<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> و همچنین ساختارهای معماری در تخت جمشید، شوش و کوشک‌های دوران ساسانی، مؤید این واقعیت هستند. با این‌حال، محرمیت در معماری ایرانی پس از اسلام به اوج شکوفایی خود رسید. معماران با بهره‌گیری از عناصری چون دالان، هشتی و راهرو، موفق شدند مرز میان فضاهای عمومی و خصوصی را به‌خوبی تعریف و حفظ کنند. این اصل بنیادین نه‌تنها در خانه‌های مسکونی، بلکه در طراحی مساجد، کاروانسراها و مدارس نیز مورد توجه قرار می‌گرفت.<ref>[https://www.payampress.com/news/16820/محرمیت-اصل-مهم-معماری-ایرانی-اسلامی «محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان.]</ref>


در این بخش به تاریخچه محرمیت می‌پردازید لذا اشاره به برون‌گرایی نیازی نیست.</ref>
==ضرورت و جایگاه محرمیت در معماری ایرانی-اسلامی==
محرمیت از نیازهای فطری انسان و از اصول مورد تأکید در فرهنگ و آموزه‌های اسلامی است؛<ref>[https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137735.html هاشمی زرج‌آباد و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونة پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، 1393ش، ص86-85.]</ref> این اصل با ظهور اسلام در اندیشهٔ معمار ایرانی جایگاه برجسته‌تری یافت و به‌عنوان بنیانی هویّت‌ساز در معماری ایرانی-اسلامی نقش‌آفرینی کرد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> معماری سنتی ایران، به‌ویژه در بناهای درون‌گرا، بر پایهٔ اصل حرمت و محرمیت شکل گرفته و با سامان‌دهی دقیق فضاها، مرزی مشخص میان حوزه‌های عمومی و خصوصی ترسیم کرده و امکان تملک و کنترل بر فضاها را فراهم می‌ساخت.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونۀ موردی: خانه رسولیان یزد»، ۱۳۹۹ش، ص۲-۱.]</ref>


==ضرورت ایجاد حریم<ref group="دیدگاه">به این بخش افزوده شود:
هدف از رعایت محرمیت، تأمین امنیت، آرامش و [[حریم خانواده]] بوده‌است؛ ازاین‌رو، معماری خانه‌ها به‌گونه‌ای شکل می‌گرفت که از اشراف بیگانگان جلوگیری کند و قلمرو خصوصی اعضای خانواده را محفوظ نگه دارد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2.]</ref> معماران با در نظر گرفتن پیوند عمیق میان محرمیت و [[درون‌گرایی]]، در طراحی فضایی خانه اصل محرمیت را در کالبد بناها به‌صورت ملموس بازتاب دادند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2-1.]</ref>


معماری و فضا بر رفتار انسان و روابط اجتماعی تأثیرگذارند. معماری سنتی ایران، به‌ویژه بناهای درون‌گرا، بر پایه اصل "محرمیت" طراحی شده که ریشه‌ای عمیق در فرهنگ و جهان‌بینی ایرانی-اسلامی دارد و در سازماندهی فضاها نقش کلیدی ایفا می‌کند.
==حفظ حریم زنانه در بستر معماری ایرانی==
در معماری سنتی ایران، جایگاه زن در چارچوب ساختار زندگی ایرانی و به‌ویژه در حوزهٔ مسکن مورد توجه معماران قرار داشته‌است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> [[حریم خصوصی]] در این معماری با هدف کنترل تعاملات اجتماعی میان زنان و مردان [[شوخی با نامحرم|نامحرم]] شکل گرفته و از طریق ایجاد حایل‌های کالبدی، سلسله‌مراتب فضایی<ref>[http://www.isarpress.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری/ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> و مرزگذاری دقیق، بر حفظ کرامت، آرامش و امنیت زنان تأکید شده‌است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1497822 «بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون.]</ref> این تفکیک فضایی نه برای محدودسازی، بلکه برای صیانت از شخصیت و نقش زن در خانواده بوده و موجب می‌شد زن در فضای اندرونی احساس امنیت‌خاطر داشته باشد. طراحی حریم به‌عنوان یکی از دغدغه‌های مداوم معماری ایرانی، در همه‌گونه بناها از جمله خانه‌ها، کاخ‌ها، فضاهای مذهبی و مراکز تجاری به‌کار گرفته می‌شد و نقش مهمی در ایجاد امنیت ایفا می‌کرد.<ref>[https://civilica.com/doc/1486170/ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، ۱۴۰۱ش، ص۲.]</ref>


منبع: [https://www.sid.ir/paper/826624/fa نقش محرميت در معماري اسلامي-ايراني] (بخش چکیده مقاله)</ref><ref group="دیدگاه">محرمیت</ref>==
==رابطه محرمیت با حریم و ابعاد آن==
نیاز به وجود حریم در میان انسان‌ها، دلایل متعددی دارد؛ برخی از دلایل شکل‌گیری ایجاد حریم در فضاهای مسکونی، ساختارهای فرهنگی و اجتماعی هستند. مسکن به‌عنوان محل امن و آرامش خانواده باید از مشرف بودن در امان باشد تا با تسلط نداشتن بیگانگان بر فضاهای داخلی، قلمرو اعضای خانواده حفظ شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادة‌رائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2.]</ref> بر همین اساس؛ بسیاري از محققان، رویکردهاي فرهنگی، اعتقادی و مسائل اقلیمی را در شکل‌گیري ساختار معماري ایرانی مؤثر می‌دانند.<ref group="دیدگاه">بر همین اساس؛ بسیاري از محققان، رویکردهاي فرهنگی، اعتقادی و مسائل اقلیمی را در شکل‌گیري ساختار معماري ایرانی مؤثر می‌دانند.
محرمیت حق فردی و مفهومی ذهنی است که با ایجاد حریم، به صورت کالبدی و معنایی نمود پیدا می‌کند. حریم، مرزهایی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت تعیین می‌کنند تا روابط اجتماعی را تنظیم کرده و از نزدیکی‌های ناخواسته جلوگیری کنند؛ بنابراین، حریم هم بُعد فیزیکی و هم معنوی دارد و بازتاب‌دهنده نیاز درونی انسان به محرمیت است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/521968/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B0%D9%87%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-% جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، 1401ش، ص21-20.]</ref> حریم در معماری ابعادی همچون دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی دارد که در ساختار فضایی خانه‌ها به‌منظور کنترل حضور افراد غریبه و نامحرم به‌کار گرفته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406881/حریم-و-محرمیت-در-خانه-های-سنتی-ایران دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.]</ref>


این عبارت به نوعی تکرار گزاره اول همین بند است.</ref><ref>[https://s6.picofile.com/file/8215842184/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%86_%D8%AF%D مهدوی‌نژاد و همکاران، «محرمیت در الگوي مسکن بومی و به کارگیري آن در معماري معاصر تهران»، 1392ش، ص2.]</ref>
===حریم بصری===
حریم بصری با کنترل دید افراد غریبه در داخل خانه حفظ می‌شود و طراحی ورودی‌ها و پنجره‌ها در این امر نقش کلیدی دارد.<ref>[https://civilica.com/doc/1486170/ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، 1401ش، ص7.]</ref> ورودی‌ها به‌عنوان واسطه میان بیرون و درون به‌گونه‌ای طراحی می‌شدند تا از یک سو تمایز میان دو بخش را حفظ کنند و از سوی دیگر آنها را به یکدیگر پیوند دهند. در واقع؛ هم دعوت‌کننده و هم هشداردهنده بودند. ورودی‌ها مشخص‌کننده مرز بین خصوصی و عمومی، بین خانواده و جامعه و بین محرم و نامحرم هستند.<ref>[https://archistory.ir/page/49/دانلود-کتاب-خشت-و-خیال/ نوایی و حاجی قاسمی، خشت و خیال، 1395ش، ص25.]</ref> در این نوع مکان‌ها، سلسله‌مراتب فضایی چون هشتی، دالان، حیاط و راهروهای بین فضای باز و حیاط، حریم خانه را از دید افراد غریبه در امان نگه می‌دارند.<ref>[http://zimatarh.com/طراحی-معماری-اسلامی/ «طراحی معماری اسلامی»، وب‌سایت زیماطرح.]</ref>


==جایگاه محرمیت در اسلام و نقش آن در معماری==
===حریم صوتی===
یکی از نیازهای ذاتی انسان، تمایل به حفظ حریم خصوصی است که در اسلام نیز بدان توجه زیادی شده است. در آیاتی از قرآن کریم، به حفظ حریم در فضای مسکونی<ref>آیات 27، 31 و 61 سورة نور و همچنین آیة 23 سورة نساء.</ref> و در روایات نیز بر رعایت حریم دیگران و عدم تجاوز از آن پرداخته شده است.<ref group="دیدگاه">بر مبنای آموزه‌های قرآنی و احادیث، محرمیت و حریم در اسلام به معنای جداسازی زندگی خصوصی از تعاملات بیرونی و نیز جداسازی زنان و مردان نامحرم است؛ این اصل در معماری نیز نمود می‌یابد و با هدف تأمین امنیت خانواده در طراحی فضاها مورد توجه قرار می‌گیرد. بر این اساس معماري خانه باید به گونه اي باشد که اساس طراحی پلان، فضا، حجم و موقعیت قرارگیري آن باید در برگیرنده نیازهاي محرمیتی خانواده باشد.
حریم شنیداری به‌معنای نشنیدن هر نوع صدای مزاحم و شنیده‌نشدن توسط هر بیگانه‌ای است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1863077/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8% شیخ‌اکبری و همکاران، «تأثیر سبک زندگی نوگرا بر چگونگی محرمیت در خانه‌های برون‌گرای دورة پهلوی اول، شهر تهران»، 1400ش، ص82.]</ref> در طراحی یک ساختمان، بعضی از فضاها مانع رسیدن صدای ساکنان خانه به خیابان‌ها و منازل همجوار می‌شوند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص7.]</ref> عناصری مانند حیاط یا صفه‌های سرپوشیده، دیوارهای بلند و ضخیم، دالان‌های مخصوص و فضاهایی بدون پنجره و روزنه‌ای به بیرون، از تجاوز صدای ساکنین به واحدهای مسکونی همجوار جلوگیری می‌کنند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>


به نظرم جایگزین این عبارت شود بهتر است: در آیاتی از قرآن کریم، به حفظ حریم در فضای مسکونی و در روایات نیز بر رعایت حریم دیگران و عدم تجاوز از آن پرداخته شده است.
==گسترهٔ طراحی فضاهای حریم‌مدار==
===خانه‌ها===
خانه‌های درون‌گرا با تقسیم‌بندی فضاهای خصوصی و عمومی همچون اندرونی، بیرونی و حیاط، به‌عنوان خصوصی‌ترین مکان‌ها، محرمیت و حریم خانواده را حفظ می‌کردند.<ref>[https://javadfesharaki.blog.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی.]</ref> خانه‌های بروجردی‌ها و طباطبایی‌ها در کاشان نمونه‌های برجسته معماری حریم‌مدار هستند که ورودی‌های غیرمستقیم و سلسله‌مراتبی با هشتی، حیاط مرکزی و دیوارهای بلند برای کنترل دید دارند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/202278/fa#downloadbottom یاران و همکاران، «تبیین اصول هویت‌ساز در معماری خانه‌های طباطبایی و بروجردی»، 1399ش، ص206.]</ref>


منبع: [https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137735.html درون گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی – اسلامی نمونه پژوهش میدانی؛ خانه های تاریخی بیرجند]</ref><ref>[https://www.iust.ac.ir/jria/browse.php?a_id=1571&sid=1&slc_lang=fa ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص5-4.]</ref> با ظهور دین اسلام، حفظ حریم خانواده در تفکر معمار ایرانی برجسته و پررنگ شد<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>  و محرمیت به‌عنوان یک اصل بنیادي<ref>[https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137735.html هاشمی زرج‌آباد و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونة پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، 1393ش، ص83.]</ref>  به كالبد فضاي معماري، هویت ایرانی-اسلامی بخشید.<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص1.]</ref> رعایت اصل محرمیت در تمامی بناها و سازه‌های معماری<ref>[https://www.payampress.com/news/16820/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D9%85%D9%87%D9%85-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C «محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان.]</ref>  با تأکید بر حفظ حریم خصوصی خانواده‌ها همراه شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/470298/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-% غفوریان و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید برمحرمیت»، 1396ش، ص130-129.]</ref> معماران به‌خاطر پیوند عمیق بین محرمیت و درون‌گرایی، آن را در طراحی و سامان‌دهی عناصر فضایی خانه‌ها مدنظر قرار دادند و محرمیت را هم با تفکیک فضاهای عمومی و خصوصی و اندرونی و بیرونی و تملک یافتن بر فضاها ایجاد کردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادة‌رائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2-1.]</ref>
===فضاهای آموزشی===
ایجاد محرمیت فضایی در مراکز آموزشی زمینه‌ای مناسب برای رشد و تحول اخلاقی، اجتماعی و جسمانی دختران فراهم می‌کرد و نظامی کارآمد و پویا را شکل می‌داد؛ در نتیجه، عنصر امنیت و درون‌گرایی به ارتقای کیفیت فضای آموزشی کمک می‌کردند.<ref>[http://www.isarpress.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری/ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref>


==رابطة حفظ حریم زنانه با معماری ایرانی==
===مکان‌های عمومی===
معمار ایرانی در چارچوب ساختار زندگی ایرانی و در بُعد مسکن جایگاه زن را مدنظر قرار داده است. برخی از عوامل ساختاری و ادراکات معنوی انسان از فضای معماری بر شکل حریم در معماری ایرانی مؤثر هستند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>هدف اصلی حریم خصوصی، کنترل تعامل اجتماعی بین مردان و زنان است. مفهوم محرمیت، بر طراحی بنا از طریق ایجاد حایل‌های کالبدی و سلسله‌مراتب فضایی در جهت حفظ زنان از دید بصری بیگانگان و برجسته شدن نقش و شخصیت زنان در خانواده تأکید دارد. به جهت تأثیر پررنگ حضور زنان در خانه و فضای الگومدار خانه‌های سنتی در ایران، حفظ حریم زنانه دارای اهمیت مضاعفی است.<ref>[http://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref>  به‌همین‌دلیل در طراحی یک خانه، زنان برای حفظ آرامش و البته کرامت و مصونیت‌ در اولویت قرار می‌گیرند و با ایجاد مرز، مفهوم محرم و نامحرم را در سازه‌های مسکونی اعمال می‌کردند که این تفکیک فضاها نه برای زندانی کردن زنان، بلکه برای امنیت و آسایش آنها بود<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1497822 «بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون.]</ref> و زن در اندرونی چنین خانه‌ای، امنیت‌خاطر داشت. حفظ حریم، با طراحی ویژه در بخش‌های مختلف اجرایی می‌شد و یکی از دغدغه‌های تمام دوره‌ها در معماری بود و در تمام محیط‌ها، اعم از کاخ و دربارها، فضاهای مسکونی، مکان‌های معنوی و کاربری‌های اداری و تجاری امنیت ایجاد می‌کرد.<ref>[https://civilica.com/doc/1486170/ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، 1401ش، ص2.]</ref>
معماران سنتی در طراحی مساجد، باغ‌ها و حمام‌های عمومی با ایجاد مرزبندی‌ها و دالان‌هایی برای رفت‌وآمد، حفظ کرامت و امنیت زنان را در نظر می‌گرفتند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1497822 «بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>


==ابعاد محرمیت<ref group="دیدگاه">حریم غیر از محرمیت است
==عناصر ایجادکننده محرمیت==
اصل محرمیت در معماری، به ویژه در معماری سنتی ایران، بر پایه سلسله مراتب فضایی و درون‌گرایی شکل می‌گرفت:


باید در بندی به ارتباط حریم و محرمیت بپردازید:
===درون‌گرایی===
مفهومی است که به‌صورت یک اصل در شکل‌گیری محرمیت در بناهای سنتی نقش دارد و در مبانی و اصول اندیشه‌های اجتماعی و فرهنگی ایران ریشه دارد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص5.]</ref> در فرهنگ ایرانی، خانه را به‌گونه‌ای طراحی می‌کردند تا در تقسیم مسیر و ایجاد مکث، محرمیت را برای اهالی خانه ایجاد کند.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص1.]</ref>


ارتباط حریم و محرمیت
===سلسله‌مراتب فضایی===
اصل سلسله‌مراتب، به‌عنوان یک اصل بنیادین در هستی، نقشی اساسی در شکل‌گیری مفهوم محرمیت در معماری و شهرسازی ایرانی ایفا می‌کند. این اصل به‌معنای سامان‌دهی و ترکیب فضاها بر اساس ویژگی‌های کالبدی یا کارکردی آنهاست که منجر به ایجاد سلسله‌مراتبی در نحوه قرارگیری، استفاده یا مشاهده عناصر می‌شود. در معماری سنتی ایران، این اصل به‌ویژه در فضاهای ورودی به‌دقت رعایت شده‌است. فضاهای ورودی نه تنها محل اتصال فضای درونی به بیرونی هستند، بلکه تمامی فعالیت‌ها از جمله تغییر مسیر و ورود به فضای داخلی، بر همین اساس طراحی شده‌اند تا ضمن حفظ محرمیت، کارکرد این فضاها به بهترین شکل ممکن انجام شود.


در واقع، '''محرمیت''' (مفهوم ذهنی حق فردی) با ایجاد و رعایت '''حریم''' (تجلی کالبدی و معنایی) محقق می‌شود. حریم، ابزاری است که به افراد امکان می‌دهد بر اساس مفهوم ذهنی محرمیت خود، مرزهایی را در فضا ایجاد کنند. وقتی افراد به لحاظ ذهنی حس هویت‌مندی نسبت به جهان و دیگران پیدا می‌کنند، حریمی تعریف شده را برای خود متصور می‌شوند. این حریم، روابط افراد را بر اساس فاصله تعریف کرده و از ایجاد ازدحام و تراکم، که در تضاد با مفهوم حریم است، جلوگیری می‌کند. بنابراین، حریم به عنوان یک مؤلفه فیزیکی و مفهومی، '''تأمین‌کننده و بازتاب‌دهنده محرمیت''' است.
کاربرد اصل سلسله‌مراتب در معماری و شهرسازی سنتی ایران ریشه در جهان‌بینی اسلامی و عرفان اسلامی دارد که در آن طی مراحل و منازل گوناگون در یک سلسله‌مراتب خاص شناخته می‌شود و هر فضا و حریم ویژگی‌های خاص خود را داراست. این دیدگاه در حوزه‌های مختلفی مانند سلسله‌مراتب فضایی و عملکردی (عبوری، محله‌ای و منطقه‌ای) به‌وضوح قابل مشاهده است و نشان‌دهنده اهمیت این اصل در طراحی فضاهایی است که همزمان با احترام به حریم خصوصی، پاسخگوی نیازهای کارکردی نیز هستند.<ref>[https://www.iust.ac.ir/jria/browse.php?a_id=1571&sid=1&slc_lang=fa ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص6.]</ref>


منبع: [https://www.jaco-sj.com/article_163849.html واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس »حریم« در فضای معماری] (ص 20 -21)</ref>==
====جلوه‌های کالبدی رعایت سلسله مراتب در معماری ایرانی====
حریم خصوصی در خانه‌های سنتی ایران دارای ابعاد بصری و صوتی است.<ref group="دیدگاه">به ابعاد دیگر هم اشاره شود: حریم بصری، حرکتی، شنیداری بویایی</ref><ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادة‌رائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص4.]</ref>  
مهمترین جلوهٔ کالبدی رعایت سلسله‌مراتب در ساختمان است با طراحی عناصری چون نقشهٔ بناها، ورودی‌ها، حیاط‌های مرکزی، دیوارهای بلند، دالان‌ها، پنجره‌های مشبک،<ref>[https://civilica.com/doc/2133866/ کربلائی‌اکبر و ابدالی‌محمودآبادی، «عوامل و ابزارهای محرمیت در معماری سنتی ایرانی: نگاهی به الگوهای طراحی»، وب‌سایت سیویلیکا.]</ref> اتاق‌ها، ایوان‌ها و پشت‌بام‌ها ایجاد می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی-ایرانی»، 1394ش، ص4.]</ref>
===حریم بصری<ref group="دیدگاه">ابتدا باید یک تعریفی از حریم بصری ارائه شود. بدون عبارت شما اصلا گویا نیست.


برای تکمیل این بخش به مقاله زیر مراجعه کنید:
۱. '''نقشه ساختمان‌ها''': ارتفاع ساختمان موجب اشراف و نقض حریم همسایه‌ها می‌شد. یکی از معیارهای اصلی در طراحی محرمیت بنا، نداشتن دید روی ساختمان مجاور<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم].</ref> و باز نشدن درب ورودی‌ها روبروی هم بود.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص5.]</ref>


[https://jria.iust.ac.ir/article-1-1571-fa.pdf شاخص سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی]
۲. '''ورودی‌ها''': فضای ورودی شامل در، درگاه، آستانه، سردر، جلوخان، هشتی، دالان، ایوان و حیاط است. برای حفظ محرمیت، مسیر فضای ورودی را به‌صورت پیچ‌درپیچ و غیرمستقیم طراحی می‌کردند تا فضاهای داخلی دیده نشوند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/author/243255 بلالی‌اسکویی و همکاران، «بررسی چگونگی تأثیر هندسة فضای ورودی در حفظ و ایجاد محرمیت و درون‌گرایی در خانه‌های قاجاری تبریز»، 1401ش، ص18.]</ref> کلیه فعالیت‌ها از جمله تغییر مسیر، توقف، انتظار، ورود، تقسیم و تعیین جهت مسیر، حرکت و ورود به فضای داخلی براساس سلسله‌مراتب صورت می‌گرفت.<ref>[https://www.iust.ac.ir/jria/browse.php?a_id=1571&sid=1&slc_lang=fa ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص6.]</ref>


[https://www.armanshahrjournal.com/article_147108_5fb35b388bc261ced41de27be29e3c9a.pdf تأثیر سبک زندگی نوگرا بر چگونگی محرمیت در خانه‌های برونگرای دوره  پهلوی اول، شهر تهران]</ref>===
فضاهای اصلی را در چهار جهت حیاط و فضاهای خصوصی در نقاط کور یا گوشه حیاط می‌ساختند.<ref>[https://urdp.atu.ac.ir/article_14684.html ازنب و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، 1401ش، ص164.]</ref> پیش‌ورودی‌ها، تفکیک‌کننده فضاهای خصوصی و عمومی بودند که هم فضای مکث و هم موجب عدم اشراف به فضاهای دیگر می‌شدند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2-1.]</ref> در بیشتر خانه‌های سنتی، درب ورودی دو لنگه بود و هر لنگه کوبه‌ای داشت.<ref>[https://magirans.com/دانلودمقاله-چگونگی-حفظ-محرمیت-در-معما.htm شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref> زنان از حلقه و مردان از کوبه برای در زدن استفاده می‌کردند تا صدای متفاوتی برای اعلان ورود ایجاد شود.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص1.]</ref>
امکان دید مستقیم به فضاهای داخلی برای افراد بیگانه وجود ندارد. به‌منظور حفظ حریم بصری خانه، طراحی ورودی‌ها و پنجره‌ها مهم هستند.<ref>[https://civilica.com/doc/1486170/ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، 1401ش، ص7.]</ref> ورودی‌ها به‌عنوان واسطة میان بیرون و درون به‌گونه‌ای طراحی می‌شدند تا از یک سو تمایز میان دو بخش را حفظ کنند و از سوی دیگر آنها را به یکدیگر پیوند دهند. در واقع؛ هم دعوت‌کننده و هم هشداردهنده بودند. ورودی‌ها مشخص‌کنندة مرز بین خصوصی و عمومی، بین خانواده و جامعه و بین محرم و نامحرم هستند.<ref>[https://archistory.ir/page/49/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AE%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%84/ نوایی و حاجی قاسمی، خشت و خیال، 1395ش، ص25.]</ref> در این نوع مکان‌ها، سلسله‌مراتب فضایی چون هشتی، دالان، حیاط و راهروهای بین فضای باز و حیاط، حریم خانه را از دید افراد غریبه در امان نگه می‌دارند.<ref>[http://zimatarh.com/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/ «طراحی معماری اسلامی»، وب‌سایت زیماطرح.]</ref>


===حریم صوتی<ref group="دیدگاه">براساس منابع معرفی شده در حریم بصری این قسمت هم تکمیل شود.
۳'''. هشتی:''' [[هشتی]] یکی از عناصر پیش‌ورودی است که عمدتاً برای حفظ حریم خصوصی<ref>[https://www.sid.ir/paper/869803/fa حسینی‌جوادی و نیک‌فال‌آذر، «بازشناسی فرهنگ محرمیت و تأثیر آن بر کالبد معماری»، 1394ش، ص9-8.]</ref> و با عملکردی چندمنظوره و کارآمد طراحی می‌شد.<ref>[https://hashtioffice.com/هشتی/ «هشتی و چهار نمونة برجستة آن در معماری ایران»، وب‌سایت هستی‌آفیس.]</ref> در نقش فضای تقسیم بین اندرونی و بیرونی<ref>[https://ensani.ir/fa/article/471008/گرمابه-ها-عناصر-کالبدی-و-تزئینات محمدی، «گرمابه‌ها، عناصر کالبدی و تزئینات»، 1399ش، ص12-11.]</ref> از ورود ناگهانی افراد به فضای خصوصی جلوگیری می‌کرد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/827421/fa#downloadbottom جامع و طالب‌زاده، «بررسی مؤلفة هشتی در معماری ایرانی (بررسی حس تعلق مکان)»، 1395ش، ص2-3.]</ref> هشتی، فضایی برای مهمان‌نوازی و آمادگی ذهنی برای ورود به فضای اصلی بود<ref>[https://www.sid.ir/paper/526437/fa خلاق‌دوست، معروفی، «گونه‌شناسی الگوی هشتی در معماری مسکن درون‌گرای ایران (اصفهان، یزد، کاشان)»، 1399ش، ص48.]</ref> که احساس امنیت و آرامش را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کرد.<ref>[https://library.razavi.ir/vaziri/fa/231004/عناصر-به-کاررفته-در-خانه-های-سنتی-یزد-هشتی «عناصر به کار رفته در خانه‌های سنتی یزد: هشتی»، وب‌سایت کتابخانه و موزة وزیری یزد.]</ref> همچنین به‌عنوان محیطی محصور برای انتقال پیام‌های غیرکلامی، بدرقه مهمانان<ref>[https://hirbodnegare.com/هشتی-خانه/ «هشتی‌خانه (هشتی در معماری خانه‌های قدیمی ایرانی)»، وب‌سایت هیربدنگاره.]</ref> و هدایت رفتار و توجیه مخاطبان طراحی می‌شد.<ref>[https://elmnet.ir/doc/20544520-26432 لاریجانی و صالحی، «بررسی شکل‌گیری و عملکرد عنصر هشتی در معماری ایرانی اسلامی»، 1394ش، ص7-6.]</ref>


در ضمن در حریم بویایی و حریم دسترسی هم داریم که باید به بخش ابعاد محرمیت اضافه شود</ref>===
'''۴. دالان:''' [[دالان]] در معماری ایرانی، فضای ارتباط‌دهنده بیرون و درون است که این گسستن از بیرون و پیوستن به درون به‌صورت تدریجی انجام می‌شد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/826360/fa#downloadbottom معینی و زندی، «بررسی خلوت در معماری ایرانی و تأثیر نادیده گرفتن آن در معماری معاصر»، 1394ش، ص10-9.]</ref> یکی از مهمترین بخش‌های تأثیرگذار در محرمیت فضای ورودی کنترل نفوذپذیری بصری است<ref>[https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-1&sid=1&slc_lang=fa علی‌الحسابی و قربانی، «بررسی ویژگی‌های فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حریم بصری در عرصه‌های عمومی مجاور؛ نمونة موردی: بندر لافت»، 1393ش، ص94.]</ref> که با یک چرخش در ورودی، انحراف دید ایجاد می‌کردند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/92093/fa#downloadbottom ولی‌زادةاوغانی، «نمود اندیشه‌های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه‌های سنتی ایران»، 1397ش، ص35.]</ref> مسیر رسیدن به درون خانه طولانی و پیچ‌درپیچ طراحی می‌شد<ref>[https://magirans.com/مقاله-مفهوم-حریم-در-معماري-مسکونی-سنتی.htm فروزان‌فر، اسماعیلی، «مفهوم حریم در معماری مسکونی سنتی و احیای آن در معماری مدرن ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref> تا از یک جهت امکان دید فضای درونی نباشد و از طرف دیگر میزبان فرصت بیشتری برای استقبال از مهمان داشته باشد.<ref>[https://magirans.com/مقاله-نقش-خلوت-در-معماری-ایرانی-2.htm عزیزیان و کنعانیان، «نقش خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت سیویلیکا.]</ref> کارکر دالان حفظ حریم، رعایت اصل سلسه‌مراتب و عدم دسترسی آسان به فضای درونی است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/407619/بررسی-سلسله-مراتب-ورود-به-مساجد یداللهی و ادیبان، «بررسی سلسله‌مراتب ورود به مساجد»، 1398ش، ص24.]</ref>
در طراحی یک ساختمان، بعضی از فضاها مانع رسیدن صدای ساکنان خانه به خیابان‌ها و منازل همجوار می‌شدند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادة‌رائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص7.]</ref> عناصری مانند حیاط یا صفه‌های سرپوشیده، دیوارهای بلند و ضخیم، دالان‌های مخصوص و فضاهایی بدون پنجره و روزنه‌ای به بیرون،  از تجاوز صدای ساکنین در واحدهای مسکونی همجوار جلوگیری می‌کردند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref>


==مصادیق طراحی فضاهای حریم‌مدار==
۵. '''حیاط‌ها''': [[حیاط|حیاط‌ها]] بخش اعظم برقراری محرمیت را در اتاق‌ها برای محفوظ ماندن از دید نامحرم و ایجاد مکث برای ورود را بر عهده داشتند. در فرهنگ ایرانی، فضاها حول یک حیاط مرکزی طراحی می‌شدند تا اهالی منزل از دید نامحرم حفظ شوند.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص4 و1.]</ref> معمولاً خانه‌ها دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی بودند. بین این دو حیاط دالانی با پیچشی از حیاط بیرونی به حیاط اندرونی طراحی می‌شد.<ref>[https://www.magiran.com/paper/858187/عناصر-هویت-ساز-در-معماری-سنتی-خانه-های-ایرا بمانیان و همکاران، «عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی: نمونة موردی خانة رسولیان یزد»، 1389ش، ص59.]</ref> بنابراین؛ حیاط‌ها در مرکزیت و ساختمان‌ها و اتاق‌های تفکیک شده در اطراف و دور تا دور قرار داشتند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/12b0z حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت مجلة ویستا.]</ref>
===خانه‌ها===
#'''پنجره‌ها''': در خانه‌های سنتی، پنجره‌ها به‌منظور حفظ حریم دیداری، به‌سمت حیاط باز می‌شدند تا دید مستقیم به داخل اتاق‌ها محدود شود.
از خصوصی‌ترین مکان‌هایی که رعایت محرمیت در آنها ضروری است. خانه‌ها در گذشته، درون‌گرا و دارای اندرونی و بیرونی، حیاط و فضای باز بودند و حریم خانوادگی را حفظ می‌کردند. در گذشته بین فضاهای داخلی خانه‌ها مثل فضای پذیرایی، نشیمن، اتاق خواب و اتاق کار حریم وجود داشت. فضاها از طریق حیاط به هم ارتباط داشتند. معمار سنتی با ایجاد حریم در خانه، برای ساکنین محرمیت ایجاد می‌کرد.<ref>[https://javadfesharaki.blog.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی.]</ref> خانة بروجردی‌ها و طباطبایی‌ها در کاشان از نمونه‌های شاخص معماری حریم‌مداری هستند که ورودی آنها به‌صورت سلسله‌مراتب فضایی، غیرمستقیم، هشتی‌شکل و دارای حیاط مرکزی با دیوارهای بلند و پنجره‌هایی برای کنترل دید طراحی شده‌اند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/202278/fa#downloadbottom یاران و همکاران، «تبیین اصول هویت‌ساز در معماری خانه‌های طباطبایی و بروجردی»، 1399ش، ص206.]</ref>
#'''اتاق‌ها''': اغلب اتاق‌ها به شکل مستطیل و با کاربری‌های مختلف مانند تابستان‌نشین و زمستان‌نشین، در اطراف حیاط ساخته می‌شدند. برای مثال، دودری‌ها معمولاً فضاهای خصوصی، سه‌دری‌ها بیشتر اتاق خواب خانواده و پنج‌دری‌ها نشیمن خانواده بودند. همچنین، اتاق‌های گوشواره در طبقه بالا قرار می‌گرفتند تا از دید نامحرمان به دور باشند و حریم زنان حفظ شود.
===فضاهاي آموزشي===
#'''مطبخ‌خانه‌ها''': آشپزخانه‌ها طوری طراحی می‌شدند تا زن در عین آزادی کامل از دید نامحرم مصون باشد. برای ایجاد ارتباط با فضای پذیرایی مهمان، راهروی باریک یا دالانی در نظر می‌گرفتند تا داخل مطبخ‌خانه مشخص نباشد.
با ايجاد محرميت فضايي در مراکز آموزشی، زمینة مناسبی برای رشد و تحول اخلاقي، اجتماعي و جسماني دختران بود و نظام کارآمد و پويایی شکل می‌گرفت. در نتیجه؛ عنصر امنيت و درون‌گرايي باعث ارتقاء فضاي آموزشي بودند.<ref>[http://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref>
۹. '''دیوارها''': دیوارهای ساختمان و حیاط مانع دید عابران یا همسایگان به داخل فضاهای داخلی خانه‌ها بودند.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص5-2.]</ref>


===مکان‌های عمومی===
==آسیب‌های ناشی از عدم‌وجود محرمیت در معماری==
طراحی محرمیت در معماری مساجد، باغ‎‌ها و حمام‌‎های عمومی با مرزبندی و ایجاد دالان‌هایی برای رفت‌وآمدبا هدف حفظ کرامت و امنیت زنان مدنظر معماران سنتی بود.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1497822 «بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون.]</ref>
با کنار گذاشتن سبک درون‌گرایی در معماری، میزان اشراف دیداری میان فضاهای داخلی خانه‌ها افزایش یافت که موجب کاهش حریم خصوصی، امنیت و آرامش خانواده‌ها شد.<ref>[https://javadfesharaki.blog.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی.]</ref> باز شدن مستقیم درب ورودی به فضاهای داخلی، سلسله‌مراتب فضایی را از بین برد و تعلق خاطر ساکنان به محیط خانه کاهش یافت.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/قرآن-چه-راهکاری-برای-حفظ-حریم-خصوصی-در-خانه-ارائه-می-دهد «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> همچنین حذف یا کاهش جداسازی فضاها، موجب اختلال در عملکرد و کیفیت فضایی ساختمان‌ها شد.<ref>[https://magirans.com/دانلودمقاله-چگونگی-حفظ-محرمیت-در-معما.htm شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref> این تغییرات، تأثیر منفی بر ساختار سنتی و فرهنگ معماری ایرانی داشت.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/470298/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-% غفوریان و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید برمحرمیت»، 1396ش، ص139 و 143.]</ref>


==عناصر ایجادکنندة محرمیت==  
==راهکارهای حفظ محرمیت==
'''درون‌گرایی؛''' مفهومي است كه به‌صورت يك اصل در شكل‌گيري محرميت در ابنية سنتي نقش دارد و در مباني و اصول انديشه‌هاي اجتماعي و فرهنگي ایران ریشه دارد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص5.]</ref> در فرهنگ ایرانی، خانه را به‌گونه‌ای طراحی می‌کردند تا در تقسیم مسیر و ایجاد مکث، محرمیت را برای اهالی خانه ایجاد کند.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص1.]</ref>
در راستای ضرورت بازنگری در معماری معاصر به‌منظور حفظ محرمیت، توجه به اصول سنتی طراحی فضاها بیش از پیش اهمیت می‌یابد. بازتعریف ساختارهای فضایی با تأکید بر طراحی داخلی متناسب، ایجاد حریم برای همسایگان و بهره‌گیری از فضاهای واسط، می‌تواند امنیت، آرامش و آسودگی خاطر ساکنان را تقویت کند.<ref>[http://www.isarpress.ir/1400/10/22/محرمیت-در-معماری/ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> در این مسیر، معماران باید با الهام از سیاست‌های ایرانی-اسلامی و خانواده‌محور، و با بازاندیشی در مفاهیمی همچون قلمرو، مرزبندی فضاها، سلسله‌مراتب فضایی و طراحی عرصه‌های بینابینی، نقش مؤثری در بازسازی نظام فضایی بناها ایفا کنند تا معماری امروز با نیازهای فرهنگی و ارزشی جامعه هماهنگ شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/414550/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D9%85%D8%B9% بابازادةاسکویی و همکاران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص71-70.]</ref>
 
'''سلسله‌مراتب فضایی؛''' سلسله‌مراتب در اکثر بناها، نشان‌دهندة بینش عمیق معماران ایرانی در تعریف محدودة خصوصی خانواده‌ها هستند<ref>[https://civilica.com/doc/1486170/ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، 1401ش، ص3.]</ref> که از ساماندهی و ترکیب فضاها بر اساس برخی از خصوصیات کالبدي یا کارکردي به وجود می‌آیند<ref group="دیدگاه">----این مقدمه شما برای ورد به بحث سلسه مراتب مناسب نیست: سلسله‌مراتب در اکثر بناها، نشان‌دهندة بینش عمیق معماران ایرانی در تعریف محدودة خصوصی خانواده‌ها هستند که از ساماندهی و ترکیب فضاها بر اساس برخی از خصوصیات کالبدي یا کارکردي به وجود می‌آیند
 
'''جایگزین این عبارت شود:'''
 
اصل سلسله مراتب، به عنوان یک اصل بنیادین در هستی، نقشی اساسی در شکل‌گیری مفهوم '''محرمیت''' در معماری و شهرسازی ایرانی ایفا می‌کند. این اصل به معنای ساماندهی و ترکیب فضاها بر اساس ویژگی‌های کالبدی یا کارکردی آنهاست که منجر به ایجاد سلسله مراتبی در نحوه قرارگیری، استفاده یا مشاهده عناصر می‌شود. در معماری سنتی ایران، این اصل به ویژه در '''فضاهای ورودی''' به دقت رعایت شده است. فضاهای ورودی نه تنها محل اتصال فضای درونی به بیرونی هستند، بلکه تمامی فعالیت‌ها از جمله تغییر مسیر و ورود به فضای داخلی، بر اساس سلسله مراتب طراحی شده‌اند تا ضمن حفظ محرمیت، کارکرد این فضاها به بهترین شکل ممکن انجام شود.


کاربرد اصل سلسله مراتب در معماری و شهرسازی سنتی ایران ریشه در '''جهان‌بینی اسلامی و عرفان اسلامی''' دارد، که در آن طی مراحل و منازل گوناگون در یک سلسله مراتب خاص شناخته می‌شود و هر فضا و حریم ویژگی‌های خاص خود را داراست. این دیدگاه در حوزه‌های مختلفی مانند '''سلسله مراتب فضایی''' و '''سلسله مراتب عملکردی''' (عبوری، محله‌ای و منطقه‌ای) به وضوح قابل مشاهده است و نشان‌دهنده اهمیت این اصل در طراحی فضاهایی است که همزمان با احترام به حریم خصوصی، پاسخگوی نیازهای کارکردی نیز باشند.
==وجه تمایز محرمیت در معماری ایرانی- اسلامی با معماری غربی==
مفهوم محرمیت در فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی مختلف تفاوت دارد. در فرهنگ شرقی، محرمیت به‌عنوان پدیده‌ای حقیقی دیده می‌شود که بر اساس عرف، باورهای دینی و ارزش‌های فرهنگی شکل گرفته و هدف آن حفظ حرمت فرد و ایجاد تفکیک میان زن و مرد است. این نگرش بر پایه سلسله‌مراتب واقعی و نگاه درون‌گرا استوار است و تأکید زیادی بر حفظ فضای خصوصی دارد. در مقابل، فرهنگ غربی محرمیت را بیشتر یک مفهوم حقوقی و اجتماعی می‌داند که به خلوت فردی و تنظیم روابط اجتماعی مربوط می‌شود و به‌صورت نسبی و تغییرپذیر تعریف می‌شود. نگاه غربی گرایش برون‌گرا دارد و بر قوانین و عرف اجتماعی مبتنی است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1407124/fa#downloadbottom ناصری‌ازغندی و همکاران، «وجوه تمایز مؤلفه‌های محرمیت معماری متأثر از تفاوت سبک زندگی در فرهنگ شرق و غرب»، 1402ش، ص77 و 63.]</ref>


منبع: [https://www.iust.ac.ir/jria/browse.php?a_id=1571&sid=1&slc_lang=fa شاخص سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی] (ص6)</ref><ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص3.]</ref> و فرایند ورود به خانه، به‌صورت تدریجی است.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص2.]</ref> محرمیت، مهمترين جلوة كالبدي رعايت سلسله‌مراتب در ساختمان است<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص4.]</ref>  که با طراحی عناصري چون نقشة بناها، ورودی‌ها، حیاط‌های مرکزی، دیوارهای بلند، دالان‌ها، پنجره‌های مشبک،<ref>[https://civilica.com/doc/2133866/ کربلائی‌اکبر و ابدالی‌محمودآبادی، «عوامل و ابزارهای محرمیت در معماری سنتی ایرانی: نگاهی به الگوهای طراحی»، وب‌سایت سیویلیکا.]</ref>  اتاق‌ها، ايوان‌ها و پشت‌بام‌ها ایجاد می‌شود<ref>[https://www.sid.ir/paper/826624/fa اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص4.]</ref> که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
در معماری نیز این تفاوت‌ها بازتاب می‌یابد. معماری غربی پیش از مدرنیته محرمیت را با عملکردگرایی حفظ می‌کرد، اما در دوره‌های معاصر با ورود سبک‌های نوگرا و باز شدن فضاهای معماری، این مفهوم به‌طور قابل توجهی تضعیف شده‌است.<ref>[https://www.honaronline.ir/بخش-اخبار-9/67474-نقش-حریم-در-معماری-ایرانی-اسلامی «نقش حریم در معماری ایرانی و اسلامی»، وب‌سایت هنرآنلاین.]</ref> در حالی که معماری شرقی به‌خصوص ایرانی-اسلامی، محرمیت را به عنوان عنصری اساسی و هویّت‌ساز پذیرفته بود، اما با ورود مدرنیته و فناوری‌های نو، فاصله گرفتن از این اصول موجب شده‌است که محرمیت کمتر در طرح‌ها و ساختارهای معماری امروزین مورد توجه باشد. به این ترتیب، تغییرات ساختاری در بناهای مسکونی به کم‌رنگ شدن جایگاه محرمیت و حریم خصوصی انجامیده‌است.<ref>[https://www.iust.ac.ir/jria/browse.php?a_id=1571&sid=1&slc_lang=fa ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص2.]</ref>
====نقشة ساختمان‌ها====
ارتفاع ساختمان موجب اشراف و نقض حریم همسایه‌ها می‌شد. یکی از معیارهای اصلی در طراحی محرمیت بنا، نداشتن دید روی ساختمان مجاور<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم].</ref> و باز نشدن درب ورودی‌ها روبروی هم بود.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص5.] </ref>
====ورودی‌ها====
فضای ورودی شامل در، درگاه، آستانه، سردر، جلوخان، هشتی، دالان<ref group="دیدگاه">به دالان و هشتی هم به طور جداگانه در ذیل اشاره کنید</ref>، ایوان و حیاط بود که برای حفظ محرمیت، مسیر فضای ورودی را به‌صورت پیچ‌درپیچ و غیرمستقیم طراحی می‌کردند تا فضاهای داخلی دیده نشوند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/author/243255 بلالی‌اسکویی و همکاران، «بررسی چگونگی تأثیر هندسة فضای ورودی در حفظ و ایجاد محرمیت و درون‌گرایی در خانه‌های قاجاری تبریز»، 1401ش، ص18.]</ref>  کلیة فعالیت‌ها از جمله تغییر مسیر، توقف، انتظار، ورود، تقسیم و تعیین جهت مسیر، حرکت و ورود به فضاي داخلی  براساس سلسله‌مراتب صورت می‌گرفت.<ref>[https://www.iust.ac.ir/jria/browse.php?a_id=1571&sid=1&slc_lang=fa ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص6.]</ref>  فضاهای ‌اصلی را در چهار جهت حیاط ‌و فضاهای خصوصی در نقاط کور یا گوشة حیاط می‌ساختند.<ref>[https://urdp.atu.ac.ir/article_14684.html ازنب و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، 1401ش، ص164.]</ref>  پیش‌ورودی‌ها، تفکیک‌کنندة فضاهای خصوصی و عمومی بودند که هم فضای مکث و هم موجب عدم اشراف به فضاهای دیگر می‌شدند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/527459/fa کاظم‌زادة‌رائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2-1.]</ref>  در بیشتر خانه‌های سنتی، درب ورودي دو لنگه بود و هر لنگه کوبه‌ای داشت.<ref>[https://magirans.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7.htm شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref>  زنان از حلقه و مردان از کوبه برای در زدن استفاده می‌کردند تا صدای متفاوتی برای اعلان ورود ایجاد شود.
====حیاط‌ها====
حیاط‌ها بخش اعظم برقراری محرمیت را در اتاق‌ها برای محفوظ ماندن از دید نامحرم و ایجاد مکث برای ورود را بر عهده داشتند. در فرهنگ ایرانی، فضاها حول یک حیاط مرکزی طراحی می‌شدند تا اهالی منزل از دید نامحرم حفظ شوند.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص4 و1.] </ref> معمولاً خانه‌ها دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی بودند. بین این دو حیاط دالانی با پیچشی از حیاط بیرونی به حیاط اندرونی طراحی می‌شد.<ref>[https://www.magiran.com/paper/858187/%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7 بمانیان و همکاران، «عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی: نمونة موردی خانة رسولیان یزد»، 1389ش، ص59.]</ref>  بنابراین؛ حیاط‌ها در مرکزیت و ساختمان‌ها و اتاق‌های تفکیک شده در اطراف و دور تا دور قرار داشتند.<ref>[https://vista.ir/w/a/21/12b0z حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت مجلة ویستا.]</ref>
 
====پنجره‌ها====
درخانه‌های سنتی پنجره‌ها، با هدف محرمیت، رو به حیاط باز می‌شدند تا امکان دید به داخل اتاق نباشد.
====اتاق‌ها====
در خانه‌های سنتی اغلب مستطیل‌شکل و به‌صورت تابستان‌نشین و زمستان‌نشین طراحی می‌شدند. با کاربری‌ها متفاوت دور حیاط ساخته می‌شدند. به‌طور مثال دو‌دری‌ها عموماً خصوصی، سه‌دری‌ها اغلب اتاق خواب خانواده و پنج‌دری‌ها برای نشیمن خانواده بودند. اتاق‌های گوشواره در طبقه بالا قرار داشتند تا زنان توسط نامحرمان دیده نشوند.
 
====مطبخ‌خانه‌ها====
طوری طراحی می‌شدند تا زن در عین آزادی کامل از دید نامحرم مصون باشد. برای ایجاد ارتباط با فضای پذیرایی مهمان، راهروی باریک یا دالانی در نظر گرفته می‌شد تا داخل مطبخ‌خانه مشخص نباشد.
====دیوارها====
دیوارهای ساختمان و حیاط مانع دید عابران یا همسایگان به داخل فضاهای داخلی خانه‌ها بودند.<ref>[https://upjournal.ir/fa/paper.php?pid=105 هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص5-2.]</ref>
 
==آسیب‌های ناشی از عدم‌وجود حریم<ref group="دیدگاه">محرمیت</ref> در معماری==
با رویگردانی از سبک درون‌گرایی به برون‌گرایی، به ساختمان و اتاق‌های یکدیگر اشراف پیدا کردند و آزادی، حرمت و شخصیت خانواده‌ها از بین رفت و فضاهای داخلی خانه‌ها به دلیل نداشتن حریم خصوصی، آرامش‌بخشی خود را از دست دادند،<ref>[https://javadfesharaki.blog.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی.]</ref> به‌طور مثال با باز شدن درب اصلی ﺧﺎﻧﻪ‌ها ﺑﻪ ﻫﺎل و در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ ﻗﺮار گرفتن فضاهای داخلیﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎی اﺗﺎق‌های ﺧﻮاب، دیگر تعلق‌خاطر، اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ خانواده‌ها متزلزل شده و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﻨﯽ اﯾﺮاﻧﯽ رﻧﮓ باخت.<ref[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/23/2174108/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE% >«قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.]<nowiki></ref></nowiki>  در برخی واحدهای مسکونی هم با حذف یک قسمت یا همة دیوار حیاط، از میزان امنیت و حفاظت‌ها کاسته شد.<ref>[https://magirans.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7.htm شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.] </ref> با حذف سلسله‌مراتب ورود به ساختمان، از فضای ارتباطی و زیستی حیاط‌ها کاسته شد. درب ورودی که مرز بین فضای عمومی و خصوصی بود با باز شدنش ‌تمام فضای نیمه‌خصوصی در معرض دید همگان قرار گرفت‌. در برخی از ساختمان‌ها ‌به‌منظور ‌استفادة حداکثری از قسمت‌های مختلف، فضاهای تقسیم و تعریف کم یا حذف شدند. ‌درنتیجه بخش‌ها به فضاهایی درهم تبدیل و عملکردشان مختل شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/470298/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-% غفوریان و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید برمحرمیت»، 1396ش، ص139 و 143.]</ref>
 
==راهکارهای حفظ محرمیت==
با طراحی داخلی فضاها، ایجاد حریم برای همسایه‌ها و فضاهای تقسیم امنیت، آسایش و آسودگی خاطر ساکنین فراهم خواهد شد.<ref>[http://www.isarpress.ir/1400/10/22/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.]</ref> معماران می‌توانند با تأکید بر سیاست ایرانی- اسلامی و هماهنگ با اصول خانواده‌محوری، با سامان‌دهی و طراحی فضاها و با درنظرگرفتن مفهوم قلمرو و اولویت‌بندی، طراحی پررنگ مرزها با عرصه‌بندی و طراحی فضای بینابین و سلسله‌مراتب فضایی، نقش برجسته‌ای در حفظ حریم در نظام فضایی بناها ایفا کنند.<ref group="دیدگاه">در انتهای مقاله به محرمیت در معماری و شهرسازی غربی نیز اشاره کنید:
 
منبع: [https://jria.iust.ac.ir/article-1-1571-fa.pdf شاخص سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی]</ref><ref>[https://ensani.ir/fa/article/414550/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D9%85%D8%B9% بابازادة‌اسکویی و همکاران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص71-70.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}


{{پانویس پیش‌نویس}}
==منابع==
{{آغاز منابع}}
* ازنب، مریم و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری ومنطقه‌ای، سال هفتم، شماره ۲۳، ۱۴۰۱ش.
* اغنیائی، الهام و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، اولین همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، ۱۳۹۴ش.
* امین‌خندقی، جواد و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهنده حریم در معماری خانه مسکونی مقایسه تطبیقی دوره قاجار (خانه داروغه) و دوره معاصر (خانه اندرزگو)»، سومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی- اسلامی، مشهد، ۱۴۰۱ش.
* بابازاده‌اسکویی، سولماز و همکاران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونه موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، سال شانزدهم، شماره ۷۹، ۱۳۹۸ش.
* «بررسی رابطه حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ش.
* بلالی‌اسکویی، آزیتا و همکاران، «بررسی چگونگی تأثیر هندسه فضای ورودی در حفظ و ایجاد محرمیت و درون‌گرایی در خانه‌های قاجاری تبریز»، فصلنامه معماری سبز، سال هشتم، شماره ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
* بمانیان، محمدرضا و همکاران، «عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی: نمونه موردی خانه رسولیان یزد»، دو فصلنامه هنر اسلامی، شماره ۱۳، ۱۳۸۹ش.
* ثقه‌الاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی‌بنکدار، محمدامین، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره سی‌وپنجم، تابستان ۱۴۰۱ش.
* جامع، سحر و طالب‌زاده، مریم، «بررسی مؤلفه هشتی در معماری ایرانی (بررسی حس تعلق مکان)»، دومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، ۱۳۹۵ش.
*جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلة هنر و تمدن شرق، دورة 10، شمارة 38، 1401ش.
*حسینی‌جوادی، میراحسان و نیک‌فال‌آذر، سارا، «بازشناسی فرهنگ محرمیت و تأثیر آن بر کالبد معماری»، کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ۱۳۹۴ش.
* حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت مجله ویستا، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
* خلاق‌دوست، متین و معروفی، حسام، «گونه‌شناسی الگوی هشتی در معماری مسکن درون‌گرای ایران (اصفهان، یزد، کاشان)»، شباک، شماره۴، دوره ۶، ۱۳۹۹ش.
* دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
* شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «طراحی معماری اسلامی»، وب‌سایت زیماطرح، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
* عزیزیان، محمدصادق و کنعانیان، فرزین، «نقش خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ بازدید: ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ش.
* علی‌الحسابی، مهران و قربانی، ابوالفضل، «بررسی ویژگی‌های فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حریم بصری در عرصه‌های عمومی مجاور؛ نمونه موردی: بندر لافت»، مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره ۲، شماره ۳، ۱۳۹۳ش.
* «عناصر به کار رفته در خانه‌های سنتی یزد: هشتی»، وب‌سایت کتابخانه و موزه وزیری یزد، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آذر ۱۳۹۹ش.
* غفوریان، میترا و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایران با تأکید برمحرمیت»، نشریه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، سال دوم، شماره ۳، ۱۳۹۶ش.
* فروزان‌فر و اسماعیلی، «مفهوم حریم در معماری مسکونی سنتی و احیای آن در معماری مدرن ایران»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۴۰۳ش.
* «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۹۸ش.
* کاظم‌زاده‌رائف، محمدعلی و میردریکوندی، صبا، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانه سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونه موردی: خانه رسولیان یزد»، معماری‌شناسی، دوره ۳، شماره ۱۷، ۱۳۹۹ش.
* کربلائی‌اکبر، نسرین و ابدالی‌محمودآبادی، مبینا، «عوامل و ابزارهای محرمیت در معماری سنتی ایرانی: نگاهی به الگوهای طراحی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۴ش.
* لاریجانی، ساسان و صالحی، الهام، «بررسی شکل‌گیری و عملکرد عنصر هشتی در معماری ایرانی اسلامی»، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، استانبول- ترکیه، زمستان۱۳۹۴ش.
* «محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
* «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
* محمدی، سیده‌سارا، «گرمابه‌ها، عناصر کالبدی و تزئینات»، پژوهش‌های مرمت و مطالعات معماری ایرانی اسلامی، سال سوم، شماره ۹، زمستان ۱۳۹۹ش.
* «معماری؛ هنری ترکیبی از علم و خلاقیت»، وب‌سایت هزارمعمار، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
* معینی، سیدمحمود و زندی، مهرنوش، «بررسی خلوت در معماری ایرانی و تأثیر نادیده گرفتن آن در معماری معاصر»، اولین همایش ملی فرهنگ گردشگری و هویت شهری، ۱۳۹۴ش.
* مهدوی‌نژاد، محمدجواد و همکاران، «محرمیت در الگوی مسکن بومی و به‌کارگیری آن در معماری معاصر تهران»، پرتال سازمان زیباسازی شهر تهران، ۱۳۹۲ش.
* ناصری‌ازغندی، حسن و همکاران، «وجوه تمایز مؤلفه‌های محرمیت معماری متأثر از تفاوت سبک زندگی در فرهنگ شرق و غرب»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره ۱۴، شماره ۵۴، ۱۴۰۲ش.
* «نقش حریم در معماری ایرانی و اسلامی»، وب‌سایت هنرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ خرداد ۱۳۹۴ش.
* نوایی، کامبیز و حاجی قاسمی، کامبیز، خشت و خیال، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۵ش.
* ولی‌زاده‌اوغانی، محمدباقر، «نمود اندیشه‌های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه‌های سنتی ایران»، مدیریت شهری، شماره ۵۳، دوره ۱۷، ۱۳۹۷ش.
* هاشمی زرج‌آباد، حسن و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونه پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌نامه خراسان بزرگ، دوره ۵، شماره ۱۷، بهمن ۱۳۹۳ش.
* هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایه تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوه نوین»، فصلنامه علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، جلد ۱، شماره ۱، تابستان ۱۳۹۹ش.
* هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی، تاریخ ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
* «هشتی‌خانه (هشتی در معماری خانه‌های قدیمی ایرانی)»، وب‌سایت هیربدنگاره، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
* «هشتی و چهار نمونه برجسته آن در معماری ایران»، وب‌سایت هستی‌آفیس، تاریخ بازدید:۱۸ بهمن ۱۴۰۳ش.
* یداللهی، سپیده و ادیبان، محمد، «بررسی سلسله مراتب ورود به مساجد»، پژوهش‌های مرمت و مطالعات معماری ایرانی اسلامی، شماره ۲، سال دوم، بهار ۱۳۹۸ش.
{{پایان منابع}}
[[رده: ویکی‌رز]]


==منابع==


*ازنب، مریم و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، فصلنامة برنامه‌ریزی توسعة‌شهری و‌منطقه‌ای، سال هفتم، شمارة 23، 1401ش.
{{#seo:
*اغنیائی، الهام و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، اولین همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، 1394ش.
|title=محرمیت در معماری ایرانی چگونه است - رعایت حریم محرمیت در معماری ایرانی - ویکی رز
*امین‌خندقی، جواد و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، سومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی- اسلامی، مشهد، 1401ش.
|title_mode=Replaced Title
*بابازادة‌اسکویی، سولماز و همکاران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، سال شانزدهم، شمارة 79، 1398ش.
|keywords=محرمیت در معماری ایرانی
*«بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 23 بهمن 1398ش.
|description= معرفی محرمیت در معماری ایرانی - رعایت و ضرورت حفظ حریم محرمیت در معماری ایرانی - ویکی رز
*بلالی‌اسکویی، آزیتا و همکاران، «بررسی چگونگی تأثیر هندسة فضای ورودی در حفظ و ایجاد محرمیت و درون‌گرایی در خانه‌های قاجاری تبریز»، فصلنامة معماری سبز، سال هشتم، شمارة 2، تابستان 1401ش.
}}
*بمانیان، محمدرضا و همکاران، «عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی: نمونة موردی خانة رسولیان یزد»، دو فصلنامة هنر اسلامی، شمارة 13، 1389ش.
*ثقه‌الاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی‌بنکدار، محمدامین، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، فصلنامة پژوهش‌های معماری اسلامی، شمارة سی‌وپنجم، تابستان 1401ش.
*حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت مجلة ویستا، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
*دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1404ش.
*شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1404ش.
*«طراحی معماری اسلامی»، وب‌سایت زیماطرح، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1404ش.
*غفوریان، میترا و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایران با تأکید برمحرمیت»، نشریة علمی پژوهشی برنامه‌ریزی توسعة کالبدی، سال دوم، شمارة ۳، 1396ش.
*«قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 23 دی 1398ش.
*کاظم‌زادة‌رائف، محمدعلی و میردریکوندی، صبا، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، معماری‌شناسی، دورة 3، شمارة 17، 1399ش.
*کربلائی‌اکبر، نسرین و ابدالی‌محمودآبادی، مبینا، «عوامل و ابزارهای محرمیت در معماری سنتی ایرانی: نگاهی به الگوهای طراحی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1404ش.
*«محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1404ش.
*«محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1400ش.
*«معماری؛ هنری ترکیبی از علم و خلاقیت»، وب‌سایت هزارمعمار، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1404ش.
*مهدوی‌نژاد، محمدجواد و همکاران، «محرمیت در الگوي مسکن بومی و به کارگیري آن در معماري معاصر تهران»، پرتال سازمان زیباسازي شهر تهران، 1392ش.
*نوایی، کامبیز و حاجی قاسمی، کامبیز، خشت و خیال، انتشارات سروش، تهران، 1395ش.
*هاشمی زرج‌آباد، حسن و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونة پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، فصلنامة علمی- پژوهشی پژوهش‌نامة خراسان بزرگ، دورة 5، شمارة 17، بهمن 1393ش.
*هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، فصلنامة علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، جلد 1، شمارة 1، تابستان 1399ش.
*هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی، تاریخ 22 دی 1400ش.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۷:۵۰

محرمیت در معماری ایرانی؛ حفظ حریم خصوصی در طراحی فضا بر پایه فرهنگ ایرانی.

محرمیت در معماری به‌معنای ایجاد فضاهایی است که هم از نظر ساختاری و هم معنایی دارای حریم مشخص باشند تا امنیت و آرامش ساکنان حفظ شود. در معماری سنتی ایرانی-اسلامی، این مفهوم با جداسازی دقیق فضاهای خصوصی و عمومی، طراحی ورودی‌های غیرمستقیم، حیاط‌های مرکزی و استفاده از عناصر مانند هشتی و دالان، رعایت شده‌است. این ساختار فضایی نه‌تنها امنیت فیزیکی بلکه حرمت و کرامت افراد، به‌ویژه زنان، را حفظ می‌کند و بازتابی از ارزش‌های فرهنگی و دینی ایرانی است. با گسترش معماری مدرن و حذف این اصول، حس تعلق و آرامش در فضاها کاهش یافته‌است.

مفهوم‌شناسی

محرمیت در معماری به‌معنای طراحی فضاهایی است که هم از نظر کالبدی و هم از نظر معنایی دارای حدود و حریم مشخص باشند. در بُعد کالبدی، محرمیت با اصولی همراه است که امنیت فیزیکی فضا را تأمین می‌کند و در بُعد معنایی، ویژگی‌هایی را در بر می‌گیرد که به فضا حرمت و ارزش می‌بخشند و احساس آرامش را برای کاربران به همراه دارند. تحقق محرمیت در معماری با جداسازی فضاهای درونی و بیرونی، ایجاد حس مالکیت بر فضا و سامان‌دهی دسترسی‌ها بر پایه سلسله‌مراتب فضایی امکان‌پذیر می‌شود؛ فرایندی که نقش مهمی در تأمین امنیت و آسایش ساکنان ایفا می‌کند.[۱]

تاریخچه

محرمیت در معماری ایرانی پیشینه‌ای کهن دارد و ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد.[۲] شواهدی همچون خانه‌های باستانی تپه زاغه، متعلق به هزارهٔ ششم پیش از میلاد،[۳] و همچنین ساختارهای معماری در تخت جمشید، شوش و کوشک‌های دوران ساسانی، مؤید این واقعیت هستند. با این‌حال، محرمیت در معماری ایرانی پس از اسلام به اوج شکوفایی خود رسید. معماران با بهره‌گیری از عناصری چون دالان، هشتی و راهرو، موفق شدند مرز میان فضاهای عمومی و خصوصی را به‌خوبی تعریف و حفظ کنند. این اصل بنیادین نه‌تنها در خانه‌های مسکونی، بلکه در طراحی مساجد، کاروانسراها و مدارس نیز مورد توجه قرار می‌گرفت.[۴]

ضرورت و جایگاه محرمیت در معماری ایرانی-اسلامی

محرمیت از نیازهای فطری انسان و از اصول مورد تأکید در فرهنگ و آموزه‌های اسلامی است؛[۵] این اصل با ظهور اسلام در اندیشهٔ معمار ایرانی جایگاه برجسته‌تری یافت و به‌عنوان بنیانی هویّت‌ساز در معماری ایرانی-اسلامی نقش‌آفرینی کرد.[۶] معماری سنتی ایران، به‌ویژه در بناهای درون‌گرا، بر پایهٔ اصل حرمت و محرمیت شکل گرفته و با سامان‌دهی دقیق فضاها، مرزی مشخص میان حوزه‌های عمومی و خصوصی ترسیم کرده و امکان تملک و کنترل بر فضاها را فراهم می‌ساخت.[۷]

هدف از رعایت محرمیت، تأمین امنیت، آرامش و حریم خانواده بوده‌است؛ ازاین‌رو، معماری خانه‌ها به‌گونه‌ای شکل می‌گرفت که از اشراف بیگانگان جلوگیری کند و قلمرو خصوصی اعضای خانواده را محفوظ نگه دارد.[۸] معماران با در نظر گرفتن پیوند عمیق میان محرمیت و درون‌گرایی، در طراحی فضایی خانه اصل محرمیت را در کالبد بناها به‌صورت ملموس بازتاب دادند.[۹]

حفظ حریم زنانه در بستر معماری ایرانی

در معماری سنتی ایران، جایگاه زن در چارچوب ساختار زندگی ایرانی و به‌ویژه در حوزهٔ مسکن مورد توجه معماران قرار داشته‌است.[۱۰] حریم خصوصی در این معماری با هدف کنترل تعاملات اجتماعی میان زنان و مردان نامحرم شکل گرفته و از طریق ایجاد حایل‌های کالبدی، سلسله‌مراتب فضایی[۱۱] و مرزگذاری دقیق، بر حفظ کرامت، آرامش و امنیت زنان تأکید شده‌است.[۱۲] این تفکیک فضایی نه برای محدودسازی، بلکه برای صیانت از شخصیت و نقش زن در خانواده بوده و موجب می‌شد زن در فضای اندرونی احساس امنیت‌خاطر داشته باشد. طراحی حریم به‌عنوان یکی از دغدغه‌های مداوم معماری ایرانی، در همه‌گونه بناها از جمله خانه‌ها، کاخ‌ها، فضاهای مذهبی و مراکز تجاری به‌کار گرفته می‌شد و نقش مهمی در ایجاد امنیت ایفا می‌کرد.[۱۳]

رابطه محرمیت با حریم و ابعاد آن

محرمیت حق فردی و مفهومی ذهنی است که با ایجاد حریم، به صورت کالبدی و معنایی نمود پیدا می‌کند. حریم، مرزهایی است که افراد بر اساس درک خود از محرمیت تعیین می‌کنند تا روابط اجتماعی را تنظیم کرده و از نزدیکی‌های ناخواسته جلوگیری کنند؛ بنابراین، حریم هم بُعد فیزیکی و هم معنوی دارد و بازتاب‌دهنده نیاز درونی انسان به محرمیت است.[۱۴] حریم در معماری ابعادی همچون دیداری، شنیداری، بویایی، حرکتی و روانی دارد که در ساختار فضایی خانه‌ها به‌منظور کنترل حضور افراد غریبه و نامحرم به‌کار گرفته می‌شود.[۱۵]

حریم بصری

حریم بصری با کنترل دید افراد غریبه در داخل خانه حفظ می‌شود و طراحی ورودی‌ها و پنجره‌ها در این امر نقش کلیدی دارد.[۱۶] ورودی‌ها به‌عنوان واسطه میان بیرون و درون به‌گونه‌ای طراحی می‌شدند تا از یک سو تمایز میان دو بخش را حفظ کنند و از سوی دیگر آنها را به یکدیگر پیوند دهند. در واقع؛ هم دعوت‌کننده و هم هشداردهنده بودند. ورودی‌ها مشخص‌کننده مرز بین خصوصی و عمومی، بین خانواده و جامعه و بین محرم و نامحرم هستند.[۱۷] در این نوع مکان‌ها، سلسله‌مراتب فضایی چون هشتی، دالان، حیاط و راهروهای بین فضای باز و حیاط، حریم خانه را از دید افراد غریبه در امان نگه می‌دارند.[۱۸]

حریم صوتی

حریم شنیداری به‌معنای نشنیدن هر نوع صدای مزاحم و شنیده‌نشدن توسط هر بیگانه‌ای است.[۱۹] در طراحی یک ساختمان، بعضی از فضاها مانع رسیدن صدای ساکنان خانه به خیابان‌ها و منازل همجوار می‌شوند.[۲۰] عناصری مانند حیاط یا صفه‌های سرپوشیده، دیوارهای بلند و ضخیم، دالان‌های مخصوص و فضاهایی بدون پنجره و روزنه‌ای به بیرون، از تجاوز صدای ساکنین به واحدهای مسکونی همجوار جلوگیری می‌کنند.[۲۱]

گسترهٔ طراحی فضاهای حریم‌مدار

خانه‌ها

خانه‌های درون‌گرا با تقسیم‌بندی فضاهای خصوصی و عمومی همچون اندرونی، بیرونی و حیاط، به‌عنوان خصوصی‌ترین مکان‌ها، محرمیت و حریم خانواده را حفظ می‌کردند.[۲۲] خانه‌های بروجردی‌ها و طباطبایی‌ها در کاشان نمونه‌های برجسته معماری حریم‌مدار هستند که ورودی‌های غیرمستقیم و سلسله‌مراتبی با هشتی، حیاط مرکزی و دیوارهای بلند برای کنترل دید دارند.[۲۳]

فضاهای آموزشی

ایجاد محرمیت فضایی در مراکز آموزشی زمینه‌ای مناسب برای رشد و تحول اخلاقی، اجتماعی و جسمانی دختران فراهم می‌کرد و نظامی کارآمد و پویا را شکل می‌داد؛ در نتیجه، عنصر امنیت و درون‌گرایی به ارتقای کیفیت فضای آموزشی کمک می‌کردند.[۲۴]

مکان‌های عمومی

معماران سنتی در طراحی مساجد، باغ‌ها و حمام‌های عمومی با ایجاد مرزبندی‌ها و دالان‌هایی برای رفت‌وآمد، حفظ کرامت و امنیت زنان را در نظر می‌گرفتند.[۲۵]

عناصر ایجادکننده محرمیت

اصل محرمیت در معماری، به ویژه در معماری سنتی ایران، بر پایه سلسله مراتب فضایی و درون‌گرایی شکل می‌گرفت:

درون‌گرایی

مفهومی است که به‌صورت یک اصل در شکل‌گیری محرمیت در بناهای سنتی نقش دارد و در مبانی و اصول اندیشه‌های اجتماعی و فرهنگی ایران ریشه دارد.[۲۶] در فرهنگ ایرانی، خانه را به‌گونه‌ای طراحی می‌کردند تا در تقسیم مسیر و ایجاد مکث، محرمیت را برای اهالی خانه ایجاد کند.[۲۷]

سلسله‌مراتب فضایی

اصل سلسله‌مراتب، به‌عنوان یک اصل بنیادین در هستی، نقشی اساسی در شکل‌گیری مفهوم محرمیت در معماری و شهرسازی ایرانی ایفا می‌کند. این اصل به‌معنای سامان‌دهی و ترکیب فضاها بر اساس ویژگی‌های کالبدی یا کارکردی آنهاست که منجر به ایجاد سلسله‌مراتبی در نحوه قرارگیری، استفاده یا مشاهده عناصر می‌شود. در معماری سنتی ایران، این اصل به‌ویژه در فضاهای ورودی به‌دقت رعایت شده‌است. فضاهای ورودی نه تنها محل اتصال فضای درونی به بیرونی هستند، بلکه تمامی فعالیت‌ها از جمله تغییر مسیر و ورود به فضای داخلی، بر همین اساس طراحی شده‌اند تا ضمن حفظ محرمیت، کارکرد این فضاها به بهترین شکل ممکن انجام شود.

کاربرد اصل سلسله‌مراتب در معماری و شهرسازی سنتی ایران ریشه در جهان‌بینی اسلامی و عرفان اسلامی دارد که در آن طی مراحل و منازل گوناگون در یک سلسله‌مراتب خاص شناخته می‌شود و هر فضا و حریم ویژگی‌های خاص خود را داراست. این دیدگاه در حوزه‌های مختلفی مانند سلسله‌مراتب فضایی و عملکردی (عبوری، محله‌ای و منطقه‌ای) به‌وضوح قابل مشاهده است و نشان‌دهنده اهمیت این اصل در طراحی فضاهایی است که همزمان با احترام به حریم خصوصی، پاسخگوی نیازهای کارکردی نیز هستند.[۲۸]

جلوه‌های کالبدی رعایت سلسله مراتب در معماری ایرانی

مهمترین جلوهٔ کالبدی رعایت سلسله‌مراتب در ساختمان است با طراحی عناصری چون نقشهٔ بناها، ورودی‌ها، حیاط‌های مرکزی، دیوارهای بلند، دالان‌ها، پنجره‌های مشبک،[۲۹] اتاق‌ها، ایوان‌ها و پشت‌بام‌ها ایجاد می‌شود.[۳۰]

۱. نقشه ساختمان‌ها: ارتفاع ساختمان موجب اشراف و نقض حریم همسایه‌ها می‌شد. یکی از معیارهای اصلی در طراحی محرمیت بنا، نداشتن دید روی ساختمان مجاور[۳۱] و باز نشدن درب ورودی‌ها روبروی هم بود.[۳۲]

۲. ورودی‌ها: فضای ورودی شامل در، درگاه، آستانه، سردر، جلوخان، هشتی، دالان، ایوان و حیاط است. برای حفظ محرمیت، مسیر فضای ورودی را به‌صورت پیچ‌درپیچ و غیرمستقیم طراحی می‌کردند تا فضاهای داخلی دیده نشوند.[۳۳] کلیه فعالیت‌ها از جمله تغییر مسیر، توقف، انتظار، ورود، تقسیم و تعیین جهت مسیر، حرکت و ورود به فضای داخلی براساس سلسله‌مراتب صورت می‌گرفت.[۳۴]

فضاهای اصلی را در چهار جهت حیاط و فضاهای خصوصی در نقاط کور یا گوشه حیاط می‌ساختند.[۳۵] پیش‌ورودی‌ها، تفکیک‌کننده فضاهای خصوصی و عمومی بودند که هم فضای مکث و هم موجب عدم اشراف به فضاهای دیگر می‌شدند.[۳۶] در بیشتر خانه‌های سنتی، درب ورودی دو لنگه بود و هر لنگه کوبه‌ای داشت.[۳۷] زنان از حلقه و مردان از کوبه برای در زدن استفاده می‌کردند تا صدای متفاوتی برای اعلان ورود ایجاد شود.[۳۸]

۳. هشتی: هشتی یکی از عناصر پیش‌ورودی است که عمدتاً برای حفظ حریم خصوصی[۳۹] و با عملکردی چندمنظوره و کارآمد طراحی می‌شد.[۴۰] در نقش فضای تقسیم بین اندرونی و بیرونی[۴۱] از ورود ناگهانی افراد به فضای خصوصی جلوگیری می‌کرد.[۴۲] هشتی، فضایی برای مهمان‌نوازی و آمادگی ذهنی برای ورود به فضای اصلی بود[۴۳] که احساس امنیت و آرامش را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کرد.[۴۴] همچنین به‌عنوان محیطی محصور برای انتقال پیام‌های غیرکلامی، بدرقه مهمانان[۴۵] و هدایت رفتار و توجیه مخاطبان طراحی می‌شد.[۴۶]

۴. دالان: دالان در معماری ایرانی، فضای ارتباط‌دهنده بیرون و درون است که این گسستن از بیرون و پیوستن به درون به‌صورت تدریجی انجام می‌شد.[۴۷] یکی از مهمترین بخش‌های تأثیرگذار در محرمیت فضای ورودی کنترل نفوذپذیری بصری است[۴۸] که با یک چرخش در ورودی، انحراف دید ایجاد می‌کردند.[۴۹] مسیر رسیدن به درون خانه طولانی و پیچ‌درپیچ طراحی می‌شد[۵۰] تا از یک جهت امکان دید فضای درونی نباشد و از طرف دیگر میزبان فرصت بیشتری برای استقبال از مهمان داشته باشد.[۵۱] کارکر دالان حفظ حریم، رعایت اصل سلسه‌مراتب و عدم دسترسی آسان به فضای درونی است.[۵۲]

۵. حیاط‌ها: حیاط‌ها بخش اعظم برقراری محرمیت را در اتاق‌ها برای محفوظ ماندن از دید نامحرم و ایجاد مکث برای ورود را بر عهده داشتند. در فرهنگ ایرانی، فضاها حول یک حیاط مرکزی طراحی می‌شدند تا اهالی منزل از دید نامحرم حفظ شوند.[۵۳] معمولاً خانه‌ها دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی بودند. بین این دو حیاط دالانی با پیچشی از حیاط بیرونی به حیاط اندرونی طراحی می‌شد.[۵۴] بنابراین؛ حیاط‌ها در مرکزیت و ساختمان‌ها و اتاق‌های تفکیک شده در اطراف و دور تا دور قرار داشتند.[۵۵]

  1. پنجره‌ها: در خانه‌های سنتی، پنجره‌ها به‌منظور حفظ حریم دیداری، به‌سمت حیاط باز می‌شدند تا دید مستقیم به داخل اتاق‌ها محدود شود.
  2. اتاق‌ها: اغلب اتاق‌ها به شکل مستطیل و با کاربری‌های مختلف مانند تابستان‌نشین و زمستان‌نشین، در اطراف حیاط ساخته می‌شدند. برای مثال، دودری‌ها معمولاً فضاهای خصوصی، سه‌دری‌ها بیشتر اتاق خواب خانواده و پنج‌دری‌ها نشیمن خانواده بودند. همچنین، اتاق‌های گوشواره در طبقه بالا قرار می‌گرفتند تا از دید نامحرمان به دور باشند و حریم زنان حفظ شود.
  3. مطبخ‌خانه‌ها: آشپزخانه‌ها طوری طراحی می‌شدند تا زن در عین آزادی کامل از دید نامحرم مصون باشد. برای ایجاد ارتباط با فضای پذیرایی مهمان، راهروی باریک یا دالانی در نظر می‌گرفتند تا داخل مطبخ‌خانه مشخص نباشد.

۹. دیوارها: دیوارهای ساختمان و حیاط مانع دید عابران یا همسایگان به داخل فضاهای داخلی خانه‌ها بودند.[۵۶]

آسیب‌های ناشی از عدم‌وجود محرمیت در معماری

با کنار گذاشتن سبک درون‌گرایی در معماری، میزان اشراف دیداری میان فضاهای داخلی خانه‌ها افزایش یافت که موجب کاهش حریم خصوصی، امنیت و آرامش خانواده‌ها شد.[۵۷] باز شدن مستقیم درب ورودی به فضاهای داخلی، سلسله‌مراتب فضایی را از بین برد و تعلق خاطر ساکنان به محیط خانه کاهش یافت.[۵۸] همچنین حذف یا کاهش جداسازی فضاها، موجب اختلال در عملکرد و کیفیت فضایی ساختمان‌ها شد.[۵۹] این تغییرات، تأثیر منفی بر ساختار سنتی و فرهنگ معماری ایرانی داشت.[۶۰]

راهکارهای حفظ محرمیت

در راستای ضرورت بازنگری در معماری معاصر به‌منظور حفظ محرمیت، توجه به اصول سنتی طراحی فضاها بیش از پیش اهمیت می‌یابد. بازتعریف ساختارهای فضایی با تأکید بر طراحی داخلی متناسب، ایجاد حریم برای همسایگان و بهره‌گیری از فضاهای واسط، می‌تواند امنیت، آرامش و آسودگی خاطر ساکنان را تقویت کند.[۶۱] در این مسیر، معماران باید با الهام از سیاست‌های ایرانی-اسلامی و خانواده‌محور، و با بازاندیشی در مفاهیمی همچون قلمرو، مرزبندی فضاها، سلسله‌مراتب فضایی و طراحی عرصه‌های بینابینی، نقش مؤثری در بازسازی نظام فضایی بناها ایفا کنند تا معماری امروز با نیازهای فرهنگی و ارزشی جامعه هماهنگ شود.[۶۲]

وجه تمایز محرمیت در معماری ایرانی- اسلامی با معماری غربی

مفهوم محرمیت در فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی مختلف تفاوت دارد. در فرهنگ شرقی، محرمیت به‌عنوان پدیده‌ای حقیقی دیده می‌شود که بر اساس عرف، باورهای دینی و ارزش‌های فرهنگی شکل گرفته و هدف آن حفظ حرمت فرد و ایجاد تفکیک میان زن و مرد است. این نگرش بر پایه سلسله‌مراتب واقعی و نگاه درون‌گرا استوار است و تأکید زیادی بر حفظ فضای خصوصی دارد. در مقابل، فرهنگ غربی محرمیت را بیشتر یک مفهوم حقوقی و اجتماعی می‌داند که به خلوت فردی و تنظیم روابط اجتماعی مربوط می‌شود و به‌صورت نسبی و تغییرپذیر تعریف می‌شود. نگاه غربی گرایش برون‌گرا دارد و بر قوانین و عرف اجتماعی مبتنی است.[۶۳]

در معماری نیز این تفاوت‌ها بازتاب می‌یابد. معماری غربی پیش از مدرنیته محرمیت را با عملکردگرایی حفظ می‌کرد، اما در دوره‌های معاصر با ورود سبک‌های نوگرا و باز شدن فضاهای معماری، این مفهوم به‌طور قابل توجهی تضعیف شده‌است.[۶۴] در حالی که معماری شرقی به‌خصوص ایرانی-اسلامی، محرمیت را به عنوان عنصری اساسی و هویّت‌ساز پذیرفته بود، اما با ورود مدرنیته و فناوری‌های نو، فاصله گرفتن از این اصول موجب شده‌است که محرمیت کمتر در طرح‌ها و ساختارهای معماری امروزین مورد توجه باشد. به این ترتیب، تغییرات ساختاری در بناهای مسکونی به کم‌رنگ شدن جایگاه محرمیت و حریم خصوصی انجامیده‌است.[۶۵]

پانویس

  1. ↑ مهدوی‌نژاد و همکاران، «محرمیت در الگوی مسکن بومی و به‌کارگیری آن در معماری معاصر تهران»، ۱۳۹۲ش، ص۴.
  2. ↑ شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.
  3. ↑ «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  4. ↑ «محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان.
  5. ↑ هاشمی زرج‌آباد و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونة پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، 1393ش، ص86-85.
  6. ↑ «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  7. ↑ کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونۀ موردی: خانه رسولیان یزد»، ۱۳۹۹ش، ص۲-۱.
  8. ↑ کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2.
  9. ↑ کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2-1.
  10. ↑ «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  11. ↑ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.
  12. ↑ «بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون.
  13. ↑ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، ۱۴۰۱ش، ص۲.
  14. ↑ جعفرپور هادی‌کیاشری و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، 1401ش، ص21-20.
  15. ↑ دوستی، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، 1397ش، ص125.
  16. ↑ امین‌خندقی و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهندة حریم در معماری خانة مسکونی مقایسة تطبیقی دورة قاجار (خانة داروغه) و دورة معاصر (خانة اندرزگو)»، 1401ش، ص7.
  17. ↑ نوایی و حاجی قاسمی، خشت و خیال، 1395ش، ص25.
  18. ↑ «طراحی معماری اسلامی»، وب‌سایت زیماطرح.
  19. ↑ شیخ‌اکبری و همکاران، «تأثیر سبک زندگی نوگرا بر چگونگی محرمیت در خانه‌های برون‌گرای دورة پهلوی اول، شهر تهران»، 1400ش، ص82.
  20. ↑ کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص7.
  21. ↑ «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  22. ↑ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی.
  23. ↑ یاران و همکاران، «تبیین اصول هویت‌ساز در معماری خانه‌های طباطبایی و بروجردی»، 1399ش، ص206.
  24. ↑ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.
  25. ↑ «بررسی رابطة حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون.
  26. ↑ اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، 1394ش، ص5.
  27. ↑ هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص1.
  28. ↑ ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص6.
  29. ↑ کربلائی‌اکبر و ابدالی‌محمودآبادی، «عوامل و ابزارهای محرمیت در معماری سنتی ایرانی: نگاهی به الگوهای طراحی»، وب‌سایت سیویلیکا.
  30. ↑ اغنیائی و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی-ایرانی»، 1394ش، ص4.
  31. ↑ «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  32. ↑ هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص5.
  33. ↑ بلالی‌اسکویی و همکاران، «بررسی چگونگی تأثیر هندسة فضای ورودی در حفظ و ایجاد محرمیت و درون‌گرایی در خانه‌های قاجاری تبریز»، 1401ش، ص18.
  34. ↑ ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص6.
  35. ↑ ازنب و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، 1401ش، ص164.
  36. ↑ کاظم‌زادةرائف و میردریکوندی، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانة سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونة موردی: خانة رسولیان یزد»، 1399ش، ص2-1.
  37. ↑ شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.
  38. ↑ هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص1.
  39. ↑ حسینی‌جوادی و نیک‌فال‌آذر، «بازشناسی فرهنگ محرمیت و تأثیر آن بر کالبد معماری»، 1394ش، ص9-8.
  40. ↑ «هشتی و چهار نمونة برجستة آن در معماری ایران»، وب‌سایت هستی‌آفیس.
  41. ↑ محمدی، «گرمابه‌ها، عناصر کالبدی و تزئینات»، 1399ش، ص12-11.
  42. ↑ جامع و طالب‌زاده، «بررسی مؤلفة هشتی در معماری ایرانی (بررسی حس تعلق مکان)»، 1395ش، ص2-3.
  43. ↑ خلاق‌دوست، معروفی، «گونه‌شناسی الگوی هشتی در معماری مسکن درون‌گرای ایران (اصفهان، یزد، کاشان)»، 1399ش، ص48.
  44. ↑ «عناصر به کار رفته در خانه‌های سنتی یزد: هشتی»، وب‌سایت کتابخانه و موزة وزیری یزد.
  45. ↑ «هشتی‌خانه (هشتی در معماری خانه‌های قدیمی ایرانی)»، وب‌سایت هیربدنگاره.
  46. ↑ لاریجانی و صالحی، «بررسی شکل‌گیری و عملکرد عنصر هشتی در معماری ایرانی اسلامی»، 1394ش، ص7-6.
  47. ↑ معینی و زندی، «بررسی خلوت در معماری ایرانی و تأثیر نادیده گرفتن آن در معماری معاصر»، 1394ش، ص10-9.
  48. ↑ علی‌الحسابی و قربانی، «بررسی ویژگی‌های فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حریم بصری در عرصه‌های عمومی مجاور؛ نمونة موردی: بندر لافت»، 1393ش، ص94.
  49. ↑ ولی‌زادةاوغانی، «نمود اندیشه‌های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه‌های سنتی ایران»، 1397ش، ص35.
  50. ↑ فروزان‌فر، اسماعیلی، «مفهوم حریم در معماری مسکونی سنتی و احیای آن در معماری مدرن ایران»، وب‌سایت مگیران.
  51. ↑ عزیزیان و کنعانیان، «نقش خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت سیویلیکا.
  52. ↑ یداللهی و ادیبان، «بررسی سلسله‌مراتب ورود به مساجد»، 1398ش، ص24.
  53. ↑ هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص4 و1.
  54. ↑ بمانیان و همکاران، «عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی: نمونة موردی خانة رسولیان یزد»، 1389ش، ص59.
  55. ↑ حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت مجلة ویستا.
  56. ↑ هاشمی و صیادی، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایة تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوة نوین»، 1399ش، ص5-2.
  57. ↑ هاشمی‌فشارکی، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی.
  58. ↑ «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم.
  59. ↑ شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران.
  60. ↑ غفوریان و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایرانی با تأکید برمحرمیت»، 1396ش، ص139 و 143.
  61. ↑ «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس.
  62. ↑ بابازادةاسکویی و همکاران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونة موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، 1398ش، ص71-70.
  63. ↑ ناصری‌ازغندی و همکاران، «وجوه تمایز مؤلفه‌های محرمیت معماری متأثر از تفاوت سبک زندگی در فرهنگ شرق و غرب»، 1402ش، ص77 و 63.
  64. ↑ «نقش حریم در معماری ایرانی و اسلامی»، وب‌سایت هنرآنلاین.
  65. ↑ ثقه‌الاسلامی و احمدی‌بنکدار، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، 1401، ص2.

منابع

  • ازنب، مریم و همکاران، «بررسی سلسله‌مراتب فضایی در ایجاد محرمیت خانه‌ها با رویکرد گونه‌شناسی تاریخی»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری ومنطقه‌ای، سال هفتم، شماره ۲۳، ۱۴۰۱ش.
  • اغنیائی، الهام و همکاران، «نقش محرمیت در معماری اسلامی- ایرانی»، اولین همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، ۱۳۹۴ش.
  • امین‌خندقی، جواد و همکاران، «واکاوی مؤلفه‌های ارتقاءدهنده حریم در معماری خانه مسکونی مقایسه تطبیقی دوره قاجار (خانه داروغه) و دوره معاصر (خانه اندرزگو)»، سومین همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر و معماری ایرانی- اسلامی، مشهد، ۱۴۰۱ش.
  • بابازاده‌اسکویی، سولماز و همکاران، «ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونه موردی: برج مسکونی میلاد تبریز»، باغ‌نظر، سال شانزدهم، شماره ۷۹، ۱۳۹۸ش.
  • «بررسی رابطه حریم زنانه با معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ش.
  • بلالی‌اسکویی، آزیتا و همکاران، «بررسی چگونگی تأثیر هندسه فضای ورودی در حفظ و ایجاد محرمیت و درون‌گرایی در خانه‌های قاجاری تبریز»، فصلنامه معماری سبز، سال هشتم، شماره ۲، تابستان ۱۴۰۱ش.
  • بمانیان، محمدرضا و همکاران، «عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی: نمونه موردی خانه رسولیان یزد»، دو فصلنامه هنر اسلامی، شماره ۱۳، ۱۳۸۹ش.
  • ثقه‌الاسلامی، عمیدالاسلام و احمدی‌بنکدار، محمدامین، «شاخص‌سازی اصل محرمیت در شهرسازی ایرانی- اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره سی‌وپنجم، تابستان ۱۴۰۱ش.
  • جامع، سحر و طالب‌زاده، مریم، «بررسی مؤلفه هشتی در معماری ایرانی (بررسی حس تعلق مکان)»، دومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، ۱۳۹۵ش.
  • جعفرپور هادی‌کیاشری، رضا و همکاران، «واکاوی میزان اثرگذاری عناصر عینی و ذهنی بر حس «حریم» در فضای معماری»، مجلة هنر و تمدن شرق، دورة 10، شمارة 38، 1401ش.
  • حسینی‌جوادی، میراحسان و نیک‌فال‌آذر، سارا، «بازشناسی فرهنگ محرمیت و تأثیر آن بر کالبد معماری»، کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ۱۳۹۴ش.
  • حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت مجله ویستا، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • خلاق‌دوست، متین و معروفی، حسام، «گونه‌شناسی الگوی هشتی در معماری مسکن درون‌گرای ایران (اصفهان، یزد، کاشان)»، شباک، شماره۴، دوره ۶، ۱۳۹۹ش.
  • دوستی، شهرزاد، «حریم و محرمیت در خانه‌های سنتی»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۵۴ و ۵۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۷ش.
  • شیروانی و همکاران، «چگونگی حفظ محرمیت در معماری معاصر مسکونی ایران با توجه به معماری سنتی ایران»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «طراحی معماری اسلامی»، وب‌سایت زیماطرح، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • عزیزیان، محمدصادق و کنعانیان، فرزین، «نقش خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ بازدید: ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ش.
  • علی‌الحسابی، مهران و قربانی، ابوالفضل، «بررسی ویژگی‌های فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حریم بصری در عرصه‌های عمومی مجاور؛ نمونه موردی: بندر لافت»، مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره ۲، شماره ۳، ۱۳۹۳ش.
  • «عناصر به کار رفته در خانه‌های سنتی یزد: هشتی»، وب‌سایت کتابخانه و موزه وزیری یزد، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آذر ۱۳۹۹ش.
  • غفوریان، میترا و همکاران، «گونه‌شناسی سازمان فضایی و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌های ایران با تأکید برمحرمیت»، نشریه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، سال دوم، شماره ۳، ۱۳۹۶ش.
  • فروزان‌فر و اسماعیلی، «مفهوم حریم در معماری مسکونی سنتی و احیای آن در معماری مدرن ایران»، وب‌سایت مگیران، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۴۰۳ش.
  • «قرآن چه راهکاری برای حفظ حریم خصوصی در خانه ارائه می‌دهد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۳۹۸ش.
  • کاظم‌زاده‌رائف، محمدعلی و میردریکوندی، صبا، «بازشناسی چگونگی محرمیت در خانه سنتی ایرانی با تأکید بر مظاهر حریم خصوصی در عناصر معماری نمونه موردی: خانه رسولیان یزد»، معماری‌شناسی، دوره ۳، شماره ۱۷، ۱۳۹۹ش.
  • کربلائی‌اکبر، نسرین و ابدالی‌محمودآبادی، مبینا، «عوامل و ابزارهای محرمیت در معماری سنتی ایرانی: نگاهی به الگوهای طراحی»، وب‌سایت سیویلیکا، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • لاریجانی، ساسان و صالحی، الهام، «بررسی شکل‌گیری و عملکرد عنصر هشتی در معماری ایرانی اسلامی»، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، استانبول- ترکیه، زمستان۱۳۹۴ش.
  • «محرمیت اصل مهم معماری ایرانی- اسلامی»، وب‌سایت پیام ساختمان، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۴ش.
  • «محرمیت در معماری»، وب‌سایت ایثارپرس، تاریخ درج مطلب: ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
  • محمدی، سیده‌سارا، «گرمابه‌ها، عناصر کالبدی و تزئینات»، پژوهش‌های مرمت و مطالعات معماری ایرانی اسلامی، سال سوم، شماره ۹، زمستان ۱۳۹۹ش.
  • «معماری؛ هنری ترکیبی از علم و خلاقیت»، وب‌سایت هزارمعمار، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
  • معینی، سیدمحمود و زندی، مهرنوش، «بررسی خلوت در معماری ایرانی و تأثیر نادیده گرفتن آن در معماری معاصر»، اولین همایش ملی فرهنگ گردشگری و هویت شهری، ۱۳۹۴ش.
  • مهدوی‌نژاد، محمدجواد و همکاران، «محرمیت در الگوی مسکن بومی و به‌کارگیری آن در معماری معاصر تهران»، پرتال سازمان زیباسازی شهر تهران، ۱۳۹۲ش.
  • ناصری‌ازغندی، حسن و همکاران، «وجوه تمایز مؤلفه‌های محرمیت معماری متأثر از تفاوت سبک زندگی در فرهنگ شرق و غرب»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره ۱۴، شماره ۵۴، ۱۴۰۲ش.
  • «نقش حریم در معماری ایرانی و اسلامی»، وب‌سایت هنرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲ خرداد ۱۳۹۴ش.
  • نوایی، کامبیز و حاجی قاسمی، کامبیز، خشت و خیال، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۹۵ش.
  • ولی‌زاده‌اوغانی، محمدباقر، «نمود اندیشه‌های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه‌های سنتی ایران»، مدیریت شهری، شماره ۵۳، دوره ۱۷، ۱۳۹۷ش.
  • هاشمی زرج‌آباد، حسن و همکاران، «درون‌گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی– اسلامی نمونه پژوهش میدانی؛ خانه‌های تاریخی بیرجند»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌نامه خراسان بزرگ، دوره ۵، شماره ۱۷، بهمن ۱۳۹۳ش.
  • هاشمی، شادی و صیادی، محمدرضا، «رویکرد به محرمیت در معماری خانه‌های سنتی اسلامی ایرانی و ارایه تمهیداتی برای محرمیت و اصلاح معایب خانه‌های معاصر با شیوه نوین»، فصلنامه علمی تخصصی مطالعات نوین برنامه‌ریزی شهری در جهان، جلد ۱، شماره ۱، تابستان ۱۳۹۹ش.
  • هاشمی‌فشارکی، سیدجواد، «محرمیت در معماری»، وبلاگ جواد فشارکی، تاریخ ۲۲ دی ۱۴۰۰ش.
  • «هشتی‌خانه (هشتی در معماری خانه‌های قدیمی ایرانی)»، وب‌سایت هیربدنگاره، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
  • «هشتی و چهار نمونه برجسته آن در معماری ایران»، وب‌سایت هستی‌آفیس، تاریخ بازدید:۱۸ بهمن ۱۴۰۳ش.
  • یداللهی، سپیده و ادیبان، محمد، «بررسی سلسله مراتب ورود به مساجد»، پژوهش‌های مرمت و مطالعات معماری ایرانی اسلامی، شماره ۲، سال دوم، بهار ۱۳۹۸ش.


برگرفته از «https://fa.wikirose.ir/w/index.php?title=محرمیت_در_معماری_ایرانی&oldid=11784»