مبدل پوشی نگار عابدی با کت و شلوار وکراوات در نمایش اکلیل
مبدل‌پوشی؛ پوشیدن لباس‌های جنس مخالف.
مبدل‌پوشی (Transvestic Fetishism) یا دگرجنس‌پوشی، دارای انواعی است که فرد اقدام به پوشیدن لباس‌های جنس مخالف می‌کند. مبدل‌پوشی مغایر با تغییرجنسیت‌طلبی است و در نوع یادگارخواه آن، انحراف جنسی محسوب می‌شود و نیازمند درمان است.
مفهوم‌شناسی
با توجه به قوانین پوشش برای مردان و زنان در هر جامعه‌ای، لباس‌های متناسب برای هر جنسیت تعریف شده است؛ در صورتی که لباس‌های جنس مخالف به هر دلیلی پوشیده شود، به آن مبدل‌پوشی گفته می‌شود.[۱]
انواع
با توجه به اهداف مبدل‌پوشان از پوشیدن لباس‌های جنس مخالف، مبدل‌پوشی به سه نوع تقسیم می‌شود:
مبدل‌پوشی بدون اهداف جنسی؛ هدف از پوشیدن لباس‌های جنس مخالف در این نوع، رسیدن به لذت جنسی و روانی نیست؛ بلکه با اهدافی همچون جلوگیری از تجاوز، فرار از جنگ، رسیدن به برخی امکانات جنس مخالف، به‌دست‌آوردن منافع سیاسی و کسب درآمد در برنامههای تئاتر، سینما و تلویزیون، اقدام به پوشیدن لباس‌های جنس مخالف می‌شود.
مبدل‌پوشی با اهداف تراجنسیتی؛ در این نوع مبدل‌پوشی، شخص به‌دلیل هویت نهان خود که فارغ از اندام جنسی او است و تمایلی که به تبدیل‌شدن به جنس مخالف دارد، اقدام به پوشیدن لباس‌های آن می‌کند.[۲]
درگ کوِِیین ایرانی (آوین) در خیابان های تورنتومبدلپوشی یادگارخواه؛ در این نوع از مبدل‌پوشی فرد با هدف تحریک جنسی و با استفاده از خیال‌پردازی لباس‌های جنس مخالف (اغلب لباس‌های زیر) را می‌پوشد. [۳]
دلایل ابتلا و منشأ آن
مبدل‌پوشی ممکن است ناشی از استرس باشد که در این حالت فرد دچار اختلال در هویت جنسی شده است؛ اما در مواردی که ناشی از استرس نباشد، فرد مبتلا به انحراف جنسی است.[۴]
متخصصان معتقدند که منشأ بروز این اختلال به دوران کودکی و علاقه و اقدام به پوشیدن لباس‌های جنس مخالف برمی‌گردد که در دوران بلوغ با اهداف جنسی همراه می‌شود. در صورت تکرار و تقویت این رفتار، در دوران جوانی این اختلال به اوج خود می‌رسد و در ایام میان‌سالی و پیری با هدف رسیدن به آرامش روحی و برطرف کردن اضطراب انجام می‌گیرد.[۵]
علائم و تشخیص
برای تشخیص فرد مبتلا به اختلال مبدل‌پوشی در نوع یادگارخواه، به‌مدت شش ماه رفتار او را زیر نظر می‌گیرند. در این مدت در صورتی که فرد از لباس‌های جنس مخالف و زیورآلات مربوطه به‌صورت مداوم استفاده کند و با خیال‌پردازی جنسی تحریک شود و این مورد در زمینه‌های تحصیلی، اجتماعی، شغلی و عملکرد جنسی فرد تأثیر گذاشته و سبب پریشانی وی شود، مبتلا به این اختلال است.[۶]
مبدل‌پوشی و تغییر جنسیت‌طلبی
مبدل‌پوشی یادگارخواه و تغییر جنسیت‌طلبی هر دو جزو انحرافات جنسی به شمار می‌آیند. در مبدل‌پوشی یادگارخواه فرد از جنسیت خود رضایت دارد و برای برانگیختگی جنسی اقدام به پوشش لباس جنس مخالف می‌کند؛ اما در تغییر جنسیت‌طلبی فرد علاقه‌مند به تغییر جنسیت خود و نیازمند آن است.[۷]
آمار
با توجه به آمارها حدود سه درصد از مردان و 0.4 درصد از زنان مبتلا به این اختلال می‌شوند.[۸]
درمان
روانشناسان بر این باورند که پوشیدن لباس‌های جنس مخالف به خودی‌خود، نیاز به درمان ندارد و در صورتی که اختلال و انحراف جنسی محسوب شده و فرد برای رسیدن به اهداف خود باعث آزار دیگران شود، درمان‌هایی همچون روانکاوی، شناسایی علل گرایش، درمان دارویی،[۹] درمان جنسی و قرار گرفتن در گروه‌های اجتماعی-حمایتی[۱۰] در نظر می‌گیرند.
پیامدها
با توجه به اینکه مبدل‌پوشان خود را دارای اختلال نمی‌دانند و به‌دنبال درمان نیستند، این عارضه منجر به افسردگی، اعتیاد، ملال جنسیتی[۱۱] و اقدام به خودکشی[۱۲] در آنان می‌شود.
مبدل‌پوشی گردآفرید در شاهنامه
در شاهنامه، گردآفرید با حفظ هویت زنانه، به‌دلیل حس میهن‌پرستی و دفاع از وطن به‌ناچار اقدام به پوشیدن لباس مردانه و پنهان داشتن هویت خود کرده و در میدان نبرد حضور می‌یابد.[۱۳]
سبک لباس‌های مدرن و تمایل به مبدل‌پوشی
امروزه با توجه به بازار مد و فشن در ایران، طرحان لباس اقدام به تولید لباس‌هایی کرده‌اند که معمولاً نمی‌توان تمایزی میان لباس‌های مردانه و زنانه قائل شد؛ به‌گونه‌ای که سبک لباس زنان متمایل به کت‌وشلوارهای مردانه و مدل لباس‌های مردانه با ظاهر پرزرق‌وبرق به لباس زنانه مشابهت یافته است که این خود زمینه تمایل به دگرجنس‌پوشی را فراهم می‌کند.[۱۴]
جرم‌انگاری
از آنجا که اغلب مبدل‌پوشان در تنهایی و بدون حضور در اجتماع، اقدام به پوشش جنس مخالف می‌کنند در قوانین مجازات اسلامی برای آن جرمی در نظر گرفته نشده است؛ اما طبق مادۀ 638 در صورتی که در انظار عمومی فرد مرتکب کاری شود که عفت عمومی را جریحه‌دار کند، به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود.[۱۵]
دیدگاه فقهی
برخی از فقها مبدل‌پوشی را در صورتی که منجر به عادت و تبدیل به سبک پوشش در زندگی شود، حرام دانسته‌اند.[۱۶] پوشیدن لباس حریر و لباس طلا که جزو لباس‌های زنانه است، بر مردان حرام دانسته شده است.[۱۷] برخی از فقها پوشیدن لباس زنانه برای مردان و بالعکس را در تئاتر و سینما بدون اشکال عنوان می‌کنند.[۱۸]
حکمت نهی از مبدل‌پوشی به‌عنوان سبک زندگی
تفاوت پوشش زنان و مردان به‌دلیل تفاوت‌های جسمی و روحی آنان با یکدیگر است. نوع بشر به‌اندازه‌ای قدرت تحریک دارد که در اثر پوشیدن لباس‌های جنس دیگر، اخلاق و روحیات جنس مقابل در او پدیدار می‌شود و این خلاف مصلحت خداوند است؛ از سوی دیگر چنین پوششی سبب تنزل منزلت انسانی می‌شود.[۱۹]
ابراهیمی، محمود و وکیل‌زاده، رحیم، «نگاهی جرم‌شناختی به تأثیر تغییر جنسیت در کانون خانواده از منظر فقه و حقوق کیفری»، در فصلنامۀ زن و مطالعات خانواده، سال پنجم، شمارۀ 18، زمستان 1391ش.
