پوشاک دوران صفویان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''<big>پوشاک دوران صفویان</big>'''؛ پوشش مردم ایران در دوره صفویه.

==پوشاک زنان==

به‌طور کلی، پوشش بانوان در این دوره شامل پیراهن، قمیص یا قبا بوده که روی پیراهن می‌پوشیدند، جلیقه، کلیجه، کمربند، دستکش، شلوار، مقنعه، چادر، لچک و پوشش پا از دیگر اجزای پوشش بانوان در دورۀ صفویه بوده است.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/433329/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D9%86% تقوی و موسوی، «بررسی حضور اجتماعی زنان و سیرتحول پوشش در نگاره‌های عصر صفوی»، 1392ش، ص89.]</ref>  

با توجه به ارزش‌های حاکم بر جامعه در دورۀ صفوی، پوشش سر بیشتر از دیگر اجزای پوشش مورد توجه قرار داشته است.<ref> [https://journals.iau.ir/article_675950.html راونجی، «بررسی تاریخی مختصات پوشاک در عصر»، 1399ش، ص116.]</ref>  پوشش سر زنان صفویه شامل اجزای ذیل است:  

*چادر؛ در این دوره زنان با چادر سفید تمام اندام خود را می‌پوشاندند.<ref>  شاردن، سفرنامه شوالیه شاردن، ۱۳۷۴ش، ص۸۰۵.</ref>  چادر زنان در این دوره دو نوع بوده است‌؛ یک نوع آن به کیسه شباهت داشت و در بالا گره می‌خورد و گونه دوم آن چادری توری بود که به دو طرف پیشانی متصل می‌شد.<ref>  یارشاطر، پوشاک در ایران زمین، 1382ش، ص208.</ref>

*تاج مردان؛ تاج مردان در دولت صفوی به‌شیوه قرن‌های اولیه اسلامی، شبیه سرپوشی بود که «حیدر»، رهبر شیعه صفویان، قبل از مرگ در سال ۱۴۸۸م از آن استفاده می‌کرد. تاج حیدری کلاهی با ۱۲ ترک، بدنه هموار و بزرگ، لبه باریک و بلند بود که با سرعت زیادی حامیان صفویه را به اسم قزلباش (سرخ کلاه) معروف کرد. ۱۲ ترک نماد وفاداری به تعالیم ۱۲ امام شیعیان و شکل عصار گلدسته، نماد قطب رهبر معنوی عبادت بود.<ref>  [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/645474/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C فروزان تبار، «پارچه‌های صفوی»، 1382ش، ص111.]</ref>

*در دولت صفوی مردم بر اساس مراتب و شأن خود کلاهی ویژه داشتند. تاج حیدری، معروف‌ترین کلاه این دوره نشان ویژه قوللرها در جنگ بود. تاج حیدری بعد از حکومت شاه‌اسماعیل و شاه‌طهماسب، جنبه تشریفاتی پیدا کرد. شاه و درباریان تاج را با جواهرات زینت بخشیده و به‌شکل تاج طومار به سر می‌گذاشتند و دور آن دستاری سفید رنگ می‌بستند.<ref>  [https://ensani.ir/file/download/article/1650875581-10505-98-15.pdf نقوی و مراثی، «مطالعه تطبیقی کلاه مردان در سفرنامه‌ها و نگاره‌های دوران صفوی با تأکید بر دیوارنگاره‌های کاخ چهلستون اصفهان»، 1391ش، ص1.]</ref>  حفاری‌های باستان‌شناسی در منطقه رباط‌شریف، در سال ۱۹۷۰م نشان می‌دهد که تاج‌ها در اوایل قرن ۱۶ میلادی از جنس پنبه با روکش ابریشم و احتمالاً رنگ شده با رناس بوده است که اطراف آن عمامه‌ای سفید رنگ پیچیده شده است.<ref>  [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/645474/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C فروزان‌تبار، «پارچه‌های صفوی»، 1382ش، ص111.]</ref>  پس از آن پادشاهان صفوی، تاج را با جقه استفاده می‌کردند. کلاه نظامی که تاج نامیده می‌شد، مخصوص نظامیان و مراسم و تشریفات خاص بود.<ref>  دلاواله، سفرنامه پیترو دلاواله، 1348ش، ص146.</ref>

*کلاه مردان؛ مردان در فصل زمستان، زیر عمامه کلاهی که دارای آستر پوستی بود، به سر می‌گذاشتند که نوک تیز آن از میان عمامه بیرون می‌آمد و برای حفاظت از سرما استفاده می‌شد.<ref>  [http://ensani.ir/file/download/article/1610185786-10116-30-6.pdf تقوی باغان، «بررسی انواع پوشش سر مردان و زنان در دوره صفوی»، 1399ش، ص69.]</ref>

*پیراهن؛ اندازه پیراهن‌ها در این دوره به‌گونه‌ای بود که تا روی زانو می‌رسید. مردان در این دوره دو پیراهن بر تن می‌کردند.<ref>  غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1387ش، ص419.</ref>

*قبا؛ در ادامه همان قبای دوران گذشته بوده و این لایه از لباس، بسیار مهم بوده است.<ref>  [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1978925/%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%db%8c-%d9%85%d8%ae%d8%aa%d8%b5%d8%a7%d8%aa-%d9%be%d9%88%d8%b4%d8%a7%da%a9-%d8%af%d8%b1-%d8%b9%d8%b5%d8%b1-%d8%b5%d9%81%d9%88%db%8c مهدی راونجی، «بررسی تاریخی مختصات پوشاک در عصر صفوی»، 1399ش، ص118.]</ref>

*عبا؛ تن‌پوش بلند و گشادی  که معمولاً از جنس نخ یا پشم بود و دو سوراخ در دو طرف آن برای بیرون آمدن دست‌ها قرار داشت.<ref>  غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1387ش، ص429.</ref>

*کردی یا کاتبی یا کادبی؛ تن‌پوشی نیم‌تنه‌ای بود که با توجه به فصل، با آستین یا بدون آستین استفاده می‌شد.<ref>  غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1387ش، ص432.</ref>

*شاه و شاهزادگان؛ شخصیت‌های درباری لباس‌های فاخر و مجللی بر تن می‌کردند؛ تا خود را نسبت به افراد دیگر جامعه، متمایز نشان دهند<ref>  نبی‌لو و دادخواه، «بررسی و تحلیل شخصیت‌های‌اجتماعی گلستان سعدی»، 1394ش، ص2059.</ref>  در لباس آنها بیشتر از رنگ‌های طلایی، سبز، قرمز، آبی و صورتی استفاده می‌شد. رنگ طلایی نماد شهرت، آبرو و نشان دادن دارایی است.<ref>  [https://civilica.com/doc/1004689/certificate/print/ دادور و پورکاظمی، «پاپوش ایرانیان در نگاره‌های دوران ایلخانی و صفوی»، 1388ش، ص39-40.]</ref>  ردای مورد استفاده در این طبقه از جامعه، از ‌جنس پنبه یا ابریشم ساده یا زربفت و در رنگ‌های روشن بوده است. طرح‌های روی ردا، پاپوش، کمربند و حتی دکمه‌های طلایی، آنها را از طبقات دیگر متمایز می‌کرد.<ref>  [https://civilica.com/doc/993109/ محبی و دیگران، «بررسی رابطه جایگاه اجتماعی و انتخاب رنگ البسه در نگاره‌های دوره صفویه»، 1397ش، ص131.]</ref>

*پهلوانان و اساطیر؛ با توجه به نگاره‌های تبریز و تصاویری که از رستم و سهراب در صحنه‌های متعدد نمایان شده است، تن‌پوش آنها شامل کلاه‌خود، زره و بازوبند به رنگ طلایی بوده که نقوش تشعیر (نقوش بسیار ریز از گیاه، پرنده و درخت) و تجریدی ‌(انتزاعی) داشت. با توجه به اینکه پلنگ را نماد قدرت می‌دانستند، در لباس رستم از پوست پلنگ به رنگ طلایی و با خطوط مشکی استفاده می‌کردند؛ لباس زیرین آن دارای رنگ آبی تیره بوده که نماد قدرت و کمال بوده است.<ref>  [https://civilica.com/doc/993109/ محبی و دیگران، «بررسی رابطه جایگاه اجتماعی و انتخاب رنگ البسه در نگاره‌های دوره صفویه»، 1397ش، ص132.]</ref>

*کارگران؛ این طبقه از مردم، بیشتر از رنگ‌های سردی همچون سبز مایل به آبی، بنفش، قهوه‌ای، آبی و سفید در لباس خود استفاده می‌کردند و پوشش آنها ساده، یک‌رنگ و بدون نقش بوده است.<ref>  [https://civilica.com/doc/993109/ محبی و دیگران، «بررسی رابطه جایگاه اجتماعی و انتخاب رنگ البسه در نگاره‌های دوره صفویه»، 1397ش، ص136.]</ref>

*سربازان و جنگجویان؛ لباس گروهی از سربازان به رنگ قرمز بوده است که خشم و قدرت آنها را می‌نمایاند. علاوه بر آن از رنگ آبی تیره نیز استفاده می‌کردند که نماد قدرت و جدیت بود. زره‌پوش و کلاه سربازان نیز به رنگ طلایی بوده است.<ref>  [https://civilica.com/doc/993109/ محبی و دیگران، «بررسی رابطه جایگاه اجتماعی و انتخاب رنگ البسه در نگاره‌های دوره صفویه»، 1397ش، ص136-137.]</ref>