لباس سنتی فلسطینی

لباس سنتی فلسطینی؛ پوشش فرهنگی و تاریخی مردم فلسطین.

لباس سنتی فلسطینی نمادی از هویت، تاریخ و مقاومت مردم این سرزمین است. طراحی‌های این لباس‌ها، که با گلدوزی‌های دست‌ساز انجام می‌شود، در هر منطقه فلسطین متفاوت است و از نمادهایی چون درخت زیتون، تاک انگور و گل‌های محلی بهره می‌برد. این لباس‌ها نه‌تنها به‌عنوان پوشش روزمره، بلکه به‌عنوان ابزاری برای بیان مبارزات فلسطینی‌ها و حفظ هویت فرهنگی آن‌ها در برابر محو و سرقت فرهنگی به‌کار می‌روند. لباس‌های فلسطینی با گذر از نسل‌ها، به‌ویژه پس از اشغالگری‌ها، به نمادهایی از مقاومت و پیوند با سرزمین تبدیل شده‌اند و امروزه در نمایشگاه‌ها، جشن‌ها و روز لباس فلسطینی در 25 جولای به‌طور خاص گرامی داشته می‌شوند.

تاریخچه و منشا لباس‌های فلسطینی

لباس گلدوزی‌شده فلسطینی میراثی ارزشمند از فرهنگ مادی و معنوی این سرزمین است که به‌عنوان نماد هویت و اصالت از پدربزرگان و مادربزرگان به والدین منتقل شده است. والدین با دقت و حساسیت این لباس‌ها را حفظ کرده‌اند تا به فرزندان خود بسپارند و نسل به نسل این سنت گران‌بها را زنده نگه دارند. تاریخ‌نگاران بر این باورند که کتیبه‌ها و نمادهای لباس فلسطینی به دوران زندگی اجداد کنعانی در فلسطین حدود 3000 تا 2500 قبل از میلاد بازمی‌گردد. خطوط و نقش‌مایه‌های این لباس‌ها از اشکال حکاکی شده روی دیوارهای آثار باستانی فلسطین الهام گرفته‌اند که اولین نمونه‌های آن در غارهای کنعانیان کشف شده است. علاوه بر ستاره هشت پر که اساس بیشتر گلدوزی‌ها را تشکیل می‌دهد، همان ستاره‌ای است که کتیبه آن در غارهای شهر جریکو کشف شده است. مورخان بر این باورند که تاریخ حکاکی‌های این ستاره حدود 4500 سال تخمین زده شده است، به این معنی که یکی از قدیمی‌ترین انواع کتیبه‌های کشف شده است.

از سوی دیگر، کنعانیان به تولید پارچه و استخراج رنگ‌های طبیعی شهرت داشتند، که این مهارت باعث شد پارچه‌ها و رنگ‌های استفاده‌شده در لباس‌های فلسطینی متمایز و منحصر به فرد باشند. با گذر زمان و تغییر شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در فلسطین، نقش‌ها، تزئینات و اشکال زینت‌بخش لباس‌های فلسطینی دچار تحول شدند. بااین‌حال، ساختار و دوخت اصلی این لباس‌ها همچنان حفظ شد و اصالت و یگانگی خود را تا به امروز به‌جا گذاشته است.

عناصر لباس فلسطینی

لباس فلسطینی به طور کلی به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: لباس زنان و لباس مردان. لباس زنان فلسطینی معمولاً با طراحی‌های گلدوزی پیچیده و رنگ‌های زیبا تزئین می‌شود و در مقابل، لباس مردان فلسطینی ساده‌تر است:

لباس زنان فلسطینی

البشنیقة: ین شال یا دستمالی است که به شکلی خاص با گل‌های رنگی تزئین می‌شود و با استفاده از آن برای پوشش سر و گردن ترکیب می‌شود. بالای بشنیقه معمولاً شال یا مقنعه‌ای به نام طرحة قرار می‌گیرد.

الازار: لباس سنتی زنانه است که به جای عبا استفاده می‌شود و معمولاً از پارچه‌های کتان سفید یا پنبه‌ای خالص دوخته می‌شود. سپس این لباس جایگزین حبرة شد.

الحبرة: نوعی پارچه از ابریشم یا پارچه‌های غیر ابریشمی که در وسط آن معمولاً دکمه‌ای به نام «شمار» قرار دارد. این لباس به‌طور معمول به‌گونه‌ای بسته می‌شود که به شکل دامن در می‌آید و بخش بالایی آن شانه‌ها را می‌پوشاند.

الملایة: شبیه به حبرة است از نظر رنگ و جنس، اما این لباس شامل یک پالتو با آستین است که از روی لباس‌های دیگر پوشیده می‌شود و یک برنس (روسری بزرگ) روی سر قرار می‌گیرد.

لباس مردان فلسطینی

القُنباز (الغنباز): نوعی ردای بلند است که از جلو به‌صورت باز است. از بالا تنگ است و در پایین گشاد می‌شود. این لباس معمولاً از کتان برای تابستان و از پشم برای زمستان ساخته می‌شود.

الدامر: نوعی بالاپوش مردانه کوتاه است که روی قنباز پوشیده می‌شود و آستین‌های بلندی دارد.

السَلطَه: این بالاپوش کوتاه‌تر از دامر است و به‌طور معمول بر روی لباس‌های دیگر پوشیده می‌شود.

السِروال: شلواری است که معمولاً تا نزدیک کفش می‌رسد و در ناحیه کمر با دکه بسته می‌شود.

العبایة: نوعی پوشش است که برای پوشاندن قنباز و دامر استفاده می‌شود. این پوشش انواع مختلفی دارد که بر اساس جنس و کیفیت پارچه آن شناخته می‌شود.

البِشت: کوتاه‌تر از عبا است و انواع مختلفی دارد: مانند «الخنوصی»، «الحلبی»، «الحمصی»، «الزوفی»، و «الیوز».

الحزام یا السیر: کمربندهایی هستند که معمولاً از چرم یا پارچه‌های مخلوط پنبه‌ای یا پشمی دوخته می‌شوند. کمربندهای عریض‌تر به «لاوندی» شناخته می‌شوند.

کوفیه یا چفیه: یک سربند با طراحی سیاه و سفید است که معمولاً به دور گردن پیچیده می‌شود یا با استفاده از عقال بر روی سر قرار می‌گیرد.

لباس فلسطینی به‌عنوان نماد مقاومت

لباس فلسطینی از همان ابتدا تحت تاثیر تحولات سیاسی و اجتماعی این سرزمین شکل گرفت. پس از وقوع نکبت در سال 1948م و آوارگی گسترده خانواده‌های فلسطینی، زنان فلسطینی به پوشیدن لباس‌های سنتی خود ادامه دادند. این لباس‌ها به‌مرور زمان به نوعی نماد رسمی زنان فلسطینی تبدیل شد و خود به‌عنوان حافظ فرهنگ و تاریخ این ملت عمل کرد. در حقیقت، این لباس‌ها نه‌تنها ابزاری برای پوشش بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از هویت و مقاومت در برابر اشغالگری باقی ماند.

در پی نکبت و با از دست رفتن زمین‌های کشاورزی و رکود اقتصادی، بسیاری از زنان فلسطینی به هنر گلدوزی روی آوردند تا بدین وسیله به تامین معاش خانواده‌های خود کمک کنند. این هنر که پیش‌تر در روستاها رواج داشت، حال به شهری‌ها نیز راه یافت و زنان شهرنشین در گروه‌هایی گرد هم آمدند تا این مهارت را بیاموزند. آنان با فروش لباس‌های گلدوزی شده، گام بلندی در راستای تامین معیشت برداشتند.

پس از نکبت دوم در سال 1967م، سازمان‌های زنان در فلسطین همچون «انجمن خانواده انعش» و «اتحادیه زنان عرب» توسعه یافتند و نقش مهمی در حفظ و تقویت هویت فلسطینی ایفا کردند. این سازمان‌ها با آموزش و ترویج معانی نمادین لباس‌های فلسطینی، این پوشش را از یک لباس سنتی فراتر بردند و به نمادی تاریخی و سیاسی تبدیل کردند. پس از آن‌که برخی زنان فلسطینی از لباس‌های به‌جامانده از قتل‌عام‌ها و ویرانی‌های اشغالگران استفاده کردند، لباس فلسطینی دیگر صرفاً یک پوشش نبود، بلکه به گواهی روشن از حقانیت فلسطین و تاریخ آن تبدیل شد. این لباس به نشانه‌ای از انقلاب، مقاومت و اتحاد تبدیل شد و نماد پیوند شهرهای فلسطینی شد. به‌گونه‌ای که گاه یک لباس، ترکیبی از نقوش و ویژگی‌های مناطق مختلف فلسطین را در خود داشت. زنان شهرهای یافا، الخلیل، بئرشبع و هبرون با الهام از طبیعت و هنر بومی خود، طرح‌هایی خلق می‌کردند که در کمپ‌های آوارگان نیز رواج یافت و به‌این تنوع و تفاوت‌های فرهنگی هر شهر در این لباس‌ها نمود یافت. پرتقال‌های یافا در کنار تاک‌های انگور هبرون و ستاره‌های صبحگاهی بئرشبع، همگی در گلدوزی‌های این لباس‌ها درهم تنیده شدند.

با آغاز انتفاضه سنگی در سال 1987م، نقش‌مایه‌ها و نمادهای تازه‌ای به لباس فلسطینی اضافه شد. شال و لباس سنتی فلسطینی، با وجود تلاش‌های اشغالگران برای محدود کردن زنان، همچنان به‌عنوان نماد مقاومت و هویت ملی برجای ماند و جایگاه خود را حفظ کرد.

لباس سنتی فلسطین، در طول مبارزات این ملت، از پوششی فرهنگی فراتر رفت و به نمادی سیاسی و اعتراضی تبدیل شد. در انتفاضه دوم (سال 2000م)، زنان فلسطینی با ابداع طرح‌های جدید مانند «نقاشی باروتی فلسطینی» و گلدوزی حروف عربی و شعارهایی نظیر «بیت‌المقدس مال ما»، «فلسطین عربی است» و «ای فلسطین، برمی‌گردیم» این لباس‌ها را به ابزار بیان مقاومت و هویت ملی تبدیل کردند. این جامه‌ها با درج نام شهرهایی چون بیت‌المقدس، بیت‌لحم، الخلیل و دیگر مناطق اشغالی، به مقابله با تلاش اشغالگران برای حذف هویت تاریخی و فرهنگی فلسطین پرداختند.

مقاومت زنان فلسطینی فراتر از این اقدامات رفت؛ آن‌ها با استفاده از نمادهایی همچون گنبد الصخره، میدان‌های سبز اطراف مسجدالاقصی، نقشه فلسطین و چهار رنگ پرچم فلسطین در گلدوزی‌های خود، لباس‌های سنتی را به آثار هنری و بیانیه‌های سیاسی تبدیل کردند. این گلدوزی‌ها به لباس‌ها عمق معنایی بیشتری بخشید و به‌مرور زمان، این پوشش‌ها در تمامی شهرها و روستاهای فلسطین گسترش یافتند. این لباس‌ها که به‌عنوان «لباس انتفاضه» شناخته شدند، نمادی از همبستگی ملی، مقاومت در برابر اشغال و ایستادگی در برابر تغییرات تحمیلی بر هویت و سرزمین فلسطین شدند.

تاثیرات تغییرات اجتماعی بر لباس فلسطینی

در دوران معاصر، تغییرات اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه در دوران قیمومیت بریتانیا، به ورود پارچه‌های وارداتی و نخ‌های جدید به فلسطین منجر شد. این تحولات باعث تغییراتی در الگوهای گلدوزی و طراحی لباس‌ها شد. به‌ویژه، با گسترش استفاده از نخ‌های فرانسوی DMC و دیگر محصولات اروپایی، زنانی که در صنعت گلدوزی فعال بودند، از این مواد برای ساخت طرح‌های پیچیده‌تر استفاده کردند. همچنین، در نتیجۀ مهاجرت‌ها و زندگی در اردوگاه‌ها پس از روز نکبت، سبک‌های مختلف گلدوزی و طراحی لباس در میان فلسطینی‌ها گسترش یافت.

سرقت فرهنگی لباس فلسطینی

هدف اولیه «اسرائیل» از همان آغاز اشغال فلسطین، محو تمامی شواهد و نشانه‌هایی بود که حقانیت فلسطینیان را بر سرزمینشان گواهی می‌داد. ماجرا تنها به آوارگی، کشتار و تصرف زمین محدود نماند؛ بلکه به تلاشی برای خلق تاریخی جعلی انجامید که وارونه‌سازِ واقعیت‌های موجود باشد. از این رو، سرقت میراث فرهنگی فلسطینی و به‌طور خاص، لباس سنتی فلسطینی به‌شکل مستقیم و غیرمستقیم در دستور کار قرار گرفت تا با اسرائیلی‌سازی نمادها و مفاهیم فلسطینی، اصالت و تاریخ هزاران ساله این هنر و فرهنگ از بین برود.

از نخستین روزهای اشغال تا به امروز، لباس فلسطینی همواره هدف سرقت، جعل و یهودی‌سازی بوده است. وزرای زن اسرائیل در بسیاری از مجامع بین‌المللی لباس فلسطینی را به تن می‌کنند و ادعا می‌کنند که این پوشش بخشی از میراث اسرائیلی است. همچنین، نمایشگاه‌های مختلفی از سوی اسرائیل برپا می‌شود که در آن‌ها، مجموعه‌ای از لباس‌های سنتی فلسطینی در کنار کتاب‌های مرتبط با اصول گلدوزی به نمایش گذاشته می‌شود. نمونه‌ای از این نمایشگاه‌ها، توسط همسر موشه دایان در کاخ سفید ایالات متحده برگزار شد.

این اقدامات به همین جا محدود نمی‌شود. در سال‌های اخیر، اسرائیل تمایل زیادی به استفاده از لباس سنتی فلسطینی به‌عنوان لباس رسمی مهمانداران هواپیمایی «ال‌ عال» نشان داده است. علاوه بر آن، نمایش‌های مد ویژه‌ای ترتیب داده می‌شود که برخی از آن‌ها در «موزه ملی اسرائیل» برگزار می‌شود؛ موزه‌ای که سالن‌های مختلف آن نام‌هایی برگرفته از نام‌های لباس‌های سنتی فلسطینی دارند. در این نمایش‌ها، مدل‌ها لباس‌های متنوعی از سنت‌های فلسطینی را به‌عنوان لباس رسمی به نمایش می‌گذارند و اخیراً با جایگزین کردن ستاره شش‌پر به‌جای ستاره‌های هشت‌پر موجود در طرح‌های فلسطینی، به تلاش‌های خود در تغییر و تصاحب میراث فرهنگی ادامه می‌دهند و این نقوش را به‌عنوان نشانه‌ای از فرهنگ اسرائیلی معرفی می‌کنند.

مقابله با سرقت لباس فلسطینی

زنان فلسطینی با استفاده از شیوه‌های گوناگون مقاومت، در برابر تلاش‌ها برای محو، سرقت و جعل هویت لباس سنتی فلسطینی ایستادگی کرده‌اند. آنان عشق به این لباس را در قلب نسل‌های آینده پروراندند و آن را به نمادی از مبارزه تبدیل کردند. مادران فلسطینی همان‌گونه که اصول زندگی را به دختران‌شان می‌آموختند، هنر دوخت این لباس‌ها را نیز به آنها منتقل می‌کردند. این لباس که از مادربزرگ‌ها به مادران و سپس به دختران به ارث رسیده، نه‌تنها به‌عنوان پوششی زیبا، بلکه به‌مثابه یادگاری از سرزمین و تاریخ فلسطین شناخته می‌شود.

در سال‌های اخیر، این سنت ارزشمند جلوه بیشتری یافته است. به‌ویژه عروس‌ها در مراسم‌های شادی خود بار دیگر به پوشیدن این لباس‌های نمادین روی آورده‌اند و دختران با افتخار قدیمی‌ترین لباس‌ها را برای خودآرایی در جمع زنانه به تن می‌کنند. این لباس‌ها میراثی هزاران‌ساله هستند که هویت و فرهنگ فلسطینی را زنده نگه می‌دارند.

در کنار این تلاش‌ها، بسیاری از مؤسسات و انجمن‌ها با برگزاری دوره‌های فرهنگی و آموزشی، نمایشگاه‌هایی برای نمایش لباس‌های فلسطینی و توضیح داستان‌های نمادین پشت هر بخیه، سعی در گسترش آگاهی درباره اهمیت این لباس‌ها داشتند. علاوه بر آن، کتاب‌هایی در زمینه میراث فرهنگی منتشر شد که اسامی بخیه‌ها و تصاویری از لباس‌های بافته‌شده توسط مادربزرگ‌ها پیش از وقایع نکبت را شامل می‌شود. همچنین، اشتیاق بسیاری از زنان فلسطینی برای شرکت در مجامع بین‌المللی و ارائه لباس‌های فلسطینی و توضیح تمام معانی نمادین آنها، نقشی مؤثر در زنده نگه‌داشتن این میراث داشته است.

یکی از دستاوردهای قابل‌توجه در این زمینه، موفقیت محقق فلسطینی، ماها السقا بود. او با تهیه کتابی در 700 صفحه که تمامی جنبه‌های لباس فلسطینی را بررسی می‌کرد، توانست این اثر را به یونسکو ارائه دهد. این اقدام منجر به موفقیت چشمگیری شد و در پایان، 194 کشور به ثبت هنر گلدوزی فلسطینی در فهرست میراث فرهنگی یونسکو در سال 2021م رای مثبت دادند؛ دستاوردی که توجه جهان را به حقیقت لباس فلسطینی و جایگاه آن در هویت ملی فلسطین جلب کرد.

گلدوزی سنتی فلسطینی هنری بین‌نسلی

گلدوزی سنتی در فلسطین ابتدا در مناطق روستایی رواج یافت و امروزه در سراسر فلسطین و در میان جوامع دیاسپورا (جوامع دور از وطن) نیز گسترش یافته است. این هنر در لباس‌های روستایی زنان فلسطینی که شامل لباس بلند، شلوار، ژاکت، روسری و مقنعه می‌شود، به کار می‌رود. هر یک از این لباس‌ها با نمادهایی از قبیل پرندگان، درختان و گل‌ها گلدوزی شده‌اند. انتخاب رنگ و طرح‌ها نه‌تنها بیانگر هویت منطقه‌ای است؛ بلکه وضعیت تاهل و اقتصادی زن را نیز منعکس می‌کند. لباس اصلی که گاهی به آن «تیغ» گفته می‌شود، با گلدوزی در نواحی سینه، آستین‌ها، سرآستین‌ها و قسمت پایین لباس تزئین می‌شود. گلدوزی‌ها با نخ ابریشمی بر روی پارچه‌هایی از جنس پشم، کتان یا پنبه انجام می‌شود.

این هنر نه‌تنها یک فعالیت فردی، بلکه یک عمل اجتماعی است. زنان معمولاً در خانه‌های یکدیگر جمع می‌شوند تا به گلدوزی پرداخته و از این طریق روابط اجتماعی و بین‌نسلی را تقویت کنند. این فعالیت‌ها به‌ویژه با مشارکت دختران در این فرآیند انجام می‌شود. بسیاری از زنان از گلدوزی به‌عنوان یک سرگرمی یا حرفه برای تکمیل درآمد خانواده استفاده می‌کنند، و این آثار گلدوزی شده معمولاً در بازار عرضه می‌شوند. آموزش این مهارت از مادر به دختر منتقل می‌شود و در برخی موارد، دوره‌های آموزشی رسمی نیز برای حفظ و گسترش این هنر برگزار می‌شود.

تقسیم جغرافیایی سنت‌های پوشاک در فلسطین

فلسطین از نظر سنت‌های پوشاک به سه منطقه جغرافیایی تقسیم می‌شود. در مناطق ساحلی، لباس‌های محلی با نقوش یونانی مشخص می‌شوند. در مناطق مرتفع، پوشش زنان با گلدوزی‌های ساده همراه است؛ چرا که زنان این مناطق بیشتر وقت خود را به کار در مزارع می‌گذرانند. در مناطق مرکزی کشور و شهرهای بزرگ، لباس‌ها با گلدوزی‌های پیچیده و هنرمندانه آراسته می‌شوند. این ویژگی به‌دلیل فرصت‌های بیشتر زنان این مناطق برای پرداختن به هنر گلدوزی است که نتیجه آن، خلق طرح‌های بی‌نظیر بر روی پوشاک است.

خوانش نمادین لباس فلسطینی

غنای فرهنگی که فلسطین تجربه کرده است، به‌طور مستقیم در لباس‌های آن نمایان شده و لباس‌های دست‌دوز نمایانگر هویت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی مردم این منطقه هستند. هر واحد تزئینی که بر روی لباس بافته می‌شود، معنای خاص خود را دارد. در تفسیر نمادین لباس‌های فلسطینی، نقوش تزئینی تحت تاثیر تنوع جغرافیایی فلسطین قرار گرفته است. از این روی، لباس‌های روستایی فلسطینی با لباس‌های شهری و لباس‌های بادیه‌نشینان تفاوت‌هایی دارند. ارتباط زنان روستایی با زمین و کشاورزی در انتخاب دوخت، نوع پارچه و رنگ‌های لباس آنان به وضوح قابل مشاهده است و آداب‌ورسوم خاصی را منعکس می‌کند. به‌عنوان مثال، کمربندهای دست‌دوزی شده و استفاده از برقع برای پوشاندن صورت از ویژگی‌های بارز لباس‌های روستایی است که نه تنها جنبه تزئینی دارند؛ بلکه با فرهنگ و شرایط محیطی این مناطق ارتباط نزدیک دارند. در حالی که لباس‌های شهری بیشتر به‌دلیل تنوع اشکال تزئینی‌شان شناخته می‌شوند. همچنین، اشکال، معنی و رنگ‌ها در لباس‌ها از یک شهر به شهر دیگر متفاوت است.

لباس‌های نابلوس و بیت‌لحم معمولاً دارای رنگ‌های قرمز مایل به ارغوانی هستند. این رنگ‌ها بخشی از ویژگی‌های خاص این مناطق هستند. در عین حال، لباس‌های رام‌الله و یافا که به‌طور خاص در نزدیکی بیت‌لحم قرار دارند، نیز از رنگ‌های مشابه استفاده می‌کنند؛ اما هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند که به تناسب موقعیت جغرافیایی و فرهنگی هر شهر بستگی دارد.

لباس‌های شهرهای غزه و بیسان بیشتر بنفش و آبی هستند، در حالی که لباس‌های شهر بیت‌المقدس به‌دلیل استفاده از رنگ‌های تیره به‌ویژه قرمز تیره شناخته می‌شوند که ناشی از طبیعت کوهستانی منطقه است. لباس‌های شهر بئرشبع تحت تاثیر طبیعت کویری، رنگ قرمز نارنجی را به‌طور برجسته استفاده می‌کنند. در مورد لباس‌های هبرون، رنگ‌های متنوعی به کار رفته است؛ اما رنگ قهوه‌ای اولویت دارد.

این رنگ‌ها تنها نمایانگر ویژگی‌های کلی لباس‌ها هستند؛ اما تنوع فرهنگی در جامعه فلسطینی موجب شده تا تفاوت‌هایی میان خانواده‌های یک شهر نیز دیده شود. استفاده از رنگ‌ها و شکل‌های تزئینی متنوع، متاثر از آداب و رسوم، سنت‌ها و صنایع دستی بومی، به لباس‌ها معنای خاصی بخشیده است. به عنوان مثال، شهر یافا با گلدوزی پرتقال و لیمو، به‌دلیل شهرت این شهر در تولید مرکبات، شناخته می‌شود. لباس‌های شهر الخلیل به واسطه نقش تاک‌های انگور متمایز بودند که به‌عنوان نماد بهترین انگورهای فلسطین استفاده می‌شد. در شمال فلسطین نیز، نقوش زیتون به‌عنوان نماد تاریخی و مذهبی، جایگاه ویژه‌ای داشتند و اغلب لباس‌ها با طرح‌های درخت زیتون تزئین می‌شدند. درختان سرو نیز که نماد قدرت و استواری هستند، در لباس‌ها به‌کار می‌رفتند. علاوه بر درختان بومی، لباس‌های فلسطینی شامل طیفی از نمادهای گل‌های طبیعی بود که نشان‌دهنده ویژگی‌های محلی بود، مانند گل نرگس، شقایق، و داوودی.

رنگ پارچه در فلسطین نیز بیانگر موقعیت اجتماعی زن بود. نوع پارچه و رنگ واحدهای تزئینی حاکی از جایگاه و وضعیت زن به‌ویژه در شهر بئرشبع بود؛ برای مثال، زنان این شهر با پوشیدن لباس مشکی نشان می‌دادند که تحت حمایت شوهرشان زندگی می‌کنند، و در صورت فوت شوهر، از رنگ آبی در گلدوزی استفاده می‌کردند تا ماتم و‌اندوه خود را ابراز کنند.

تغییر رنگ لباس فلسطینی به‌دلیل جنگ

عزام ابوسلمه، محقق میراث و رئیس انجمن لباس فلسطین، معتقد است که لباس‌های فلسطینی در بیت‌المقدس تحت تاثیر بحران‌های فراوانی قرار گرفته‌اند و به همین دلیل، رنگ‌های تیره در این لباس‌ها برجسته است که نشان‌دهنده‌اندوه ناشی از جنگ است. همچنین، گلدوزی‌ها و دوخت‌های آن بیانگر دوره‌های جنگ و اشغال از زمان صلیبی‌ها است. نمادهای هلال و آیات قرآن نیز به‌عنوان گواهی بر بازگشت بیت‌المقدس به حکومت اسلامی در طرح‌ها به کار رفته‌اند. تا سال 1900م، رنگ سفید ویژگی بارز لباس‌های زنان فلسطینی بود؛ اما پس از نکبت، این رنگ با ترکیب سیاه و سفید جایگزین شد.

روز لباس فلسطینی

روز لباس فلسطینی که هر سال در 25 جولای برگزار می‌شود، به بزرگداشت میراث غنی لباس‌های سنتی این سرزمین اختصاص دارد. این روز در پاسخ به تلاش جوانان فلسطینی برای حفظ میراث ملی و مقابله با خطر انقراض آن شکل گرفت، به‌ویژه پس از سرقت‌های فرهنگی و ادعاهای اسرائیل در مالکیت میراث غذایی و پوشاک فلسطینی. گروه‌های صهیونیستی با حمایت رسمی اسرائیل، لباس‌های فلسطینی را در مناسبت‌های داخلی و بین‌المللی به نمایش گذاشته و آن‌ها را بخشی از میراث اسرائیل معرفی کردند. در سال 2018م، این روز رسماً به‌عنوان روز لباس فلسطینی تعیین شد تا به پاسداری از تاریخ و هویت فرهنگی فلسطینی‌ها و نسل‌های گذشته آن‌ها کمک شود.

در این روز، در سراسر فلسطین، راهپیمایی‌هایی برگزار می‌شود که مردم با برافراشتن پرچم‌ها و بنرهای فلسطینی، خواستار حفظ میراث فرهنگی خود و مقابله با تلاش‌ها برای از بین بردن آن هستند. در کنار این راهپیمایی‌ها، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌هایی نیز برگزار می‌شود که در آن گروه‌های فولکلور محلی به اجرای آوازهای سنتی و برگزاری مراسم عروسی فلسطینی با استفاده از نقش حنا و رقص محلی (دَبکه) می‌پردازند. در این جشن‌ها، مردان و پسران لباس‌های سنتی خود را بر تن می‌کنند و زنان نیز لباس‌های دست‌دوز با نخ‌های ابریشمی می‌پوشند.

منابع

• ثوبی تاریخی. حملة للحفاظ علی الثوب الفلسطینی والتعریف به، موقع الجزیره، تاریخ النشر: 26 فَبرایر 2022.
• حسن نجم، نجلا، الثوب الفلسطینی. ایقونة النَّضال ومدلولات الصمود، موقع اطار، تاریخ النشر: 3 سبتمبر2023.
• سویلم، ساره، «اللباس الفلسطینی للرجل والمراة»، الموقع البوصله، 20 آبریل 2020م.
• الزی التراثی الفلسطینی یعرض فی المتحف الاسرائیلی الوطنی، موقع عربی 21، 19 ژوئن 2023.
• الزی الفلسطینی یروی تاریخ وطن محتل. . لکل «غُرزة» حکایة، موقع الوطن، 26 نوفمبر 2023.
• عادات و تقالید فلسطین فی اللباس، الموقع التقالی، اطلع علیه بتاریخ؛ 23 نوفمبر 2024.
• عبداللطیف، مازن، لباس مردمی فلسطین بین مدرنیته و یهودیت، کنفرانس هنر و میراث مردمی فلسطین، مؤسسه مطالعات فلسطین، 2012.
• محصولات گلدوزی سنتی، پیوست شش، مؤسسه استاندارد فلسطین، 2021.
• مصلح، احمد، «الاحداث السیاسیة واثرها فی مطرزات الثوب الفلسطینی النسوی»، مجلة جامعة القدس المفتوحة للابحاث الانسانیة والاجتماعیة، 2019.
• «یوم "الزی الفلسطینی"... احتفالات فی غزّة والضفة الغربیة»، موقع العربی الجدید، تاریخ النشر: 26 یولیو 2022.
• کیف اًصبح الثوب الفلسطینی رمزا للمقاومة؟»، موقع الجزیره، تاریخ النشر: 13 نوفمبر 2023.
• The art of embroidery in Palestine، practices، skills، knowledge and rituals، website UNESCO، 2020.
• Mohammad، Najem، Palestinians celebrate traditional dress in vibrant march، website thefreelibrary، Visit date: 23 November 2024.