نارضایتی جنسی

نارضایتی جنسی؛ احساس ناخشنودی فرد از عملکرد جنسی‌ بین خود و همسرش.

نارضایتی جنسی یعنی احساس نارضایتی و عدم ‌لذت کافی از روابط جنسی خود با همسر. نارضایتی جنسی می‌تواند با علائمی از قبیل عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی با همسر، عدم تماس چشمی و تغییر در کیفیت رابطۀ جنسی، خود را نشان دهد. در بروز این مشکل عوامل مختلفی مانند ضعف باورهای دینی، ضعف زوجین در مهارت‌های ارتباطی جنسی و تماشای فیلم‌های پورن، می‌توانند نقش داشته باشند. بر اثر این مشکل نه‌تنها احتمال اختلافات زناشویی بلکه احتمال بروز مشکلات روانشناختی، طلاق و حتی خیانت نیز افزایش خواهد یافت. با تغییر در سبک تعامل بین زوجین و بهره‌گیری از متخصصان، می‌توان بر این مشکل غلبه کرد.

تعریف نارضایتی جنسی

نارضایتی جنسی در زوجین به‌معنای احساس ناخشنودی از زندگی جنسی است، به‌گونه‌ای که فرد رابطه جنسی را رضایت‌بخش تلقی نمی‌کند. این نارضایتی مفهومی فراتر از صرفاً عملکرد یا لذت جنسی است و ابعاد عمیق‌تری از تجربه جنسی را دربر می‌گیرد. ابزارهای متعددی برای سنجش میزان رضایت جنسی طراحی شده است، ازجمله: پرسشنامه رضایت جنسی(SSQ)؛ مقیاس رضایت جنسی زنان (SSSW)؛ پرسشنامه رضایت جنسی هادسون و پرسشنامه رضایت جنسی لارسون.

نشانه‌های نارضایتی جنسی در زوجین

برخی از نشانه‌های نارضایتی همسر از رابطه جنسی عبارتند از:

1. بی‌میلی به آغاز ارتباط جنسی؛ یکی از نشانه‌های آن، خودداری همسر از شروع رابطه جنسی است.
2. عدم واکنش به درخواست طرف مقابل برای شروع رابطه جنسی؛ در این حالت، فرد نسبت به تلاش همسر برای شروع رابطه جنسی واکنشی نشان نمی‌دهد.
3. اجتناب از تماس چشمی؛ دوری از نگاه مستقیم می‌تواند نشانه‌ای از ناکامی جنسی و کاهش صمیمیت باشد.
4. اجتناب از گذراندن زمان در کنار همسر؛ فرد دوست ندارد برنامه‌ریزی مشترکی با همسرش داشته باشد و سعی می‌کند با بهانه‌های واهی از گذراندان وقت با همسرش خودداری کند.
5. تغییر کیفیت رابطه جنسی؛ فردی که رضایت جنسی ندارد هر چند ممکن است گاهی‌اوقات با همسرش ارتباط جنسی داشته باشد؛ ولی کیفیت آن نسبت به گذشته متفاوت است و تلاش می‌کند زودتر رابطه تمام شود.
6. رفتن به رختخواب در زمان غیرمعمول؛ اگر فرد بر خلاف عادت معمول تلاش کند که خیلی قبل یا بعد از همسرش به رختخواب برود، به احتمال زیاد نشانه این است که صمیمت او کاهش یافته است.

دلایل و زمینه‌های نارضایتی جنسی

مشکلات روانشناختی؛ برخی مشکلات روانشناختی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و اختلالات جنسی می‌توانند باعث نارضایتی جنسی شوند.

وجود خشونت در رابطه جنسی زوجین؛ در یک مطالعه کیفی، گروهی از زنان مواردی از قبیل خشونت جنسی، اصرار به رابطه جنسی نامتعارف و تقاضای رابطه در دوران حیض را به‌عنوان عوامل نارضایتی جنسی گزارش کردند.

افزایش سن؛ برخی از پژوهشگران با بررسی ۴۰۰ نفر از زنان متأهل به این نتیجه رسیدند که با افزایش سن زوجین، میزان رضایت جنسی در زنان کاهش می‌یابد. همراه با افزایش سن علائمی مانند خشکی واژن (به‌خاطر پایین آمدن مخاط از غدد دیوارۀ واژن)، بروز می‌کند و همین تغییرات در بدن زنان می‌تواند به کاهش رضایت جنسی آنان بیانجامد.

فاصله سنی زیاد بین زوجین؛ یافته‌های یکی از پژوهش‌ها حاکی از آن است که زنان دارای همسر هم‌سن، رضایت جنسی بیشتری تجربه می‌کنند؛ در حالی که رضایت جنسی در میان زنانی که فاصله سنی آن‌ها با همسرشان بین ۱۱ تا ۱۵ سال است، کمتر گزارش شده است. به‌طور کلی، این تحقیق نشان می‌دهد با افزایش فاصله سنی میان زوجین، احتمال نارضایتی جنسی در زنان نیز بیشتر می‌شود.

برآورده نشدن انتظارات و نیازهای جنسی به صورت مطلوب؛ در برخی موارد، نارضایتی جنسی ناشی از برآورده نشدن انتظارات زوجین است؛ انتظاراتی که ممکن است به‌دلیل غیرواقع‌بینانه بودن، بیان نشدن به‌طور شفاف یا ناآگاهی از نیازهای جنسی طرف مقابل شکل نگیرد. این انتظارات می‌توانند تمام مراحل رابطه جنسی را دربرگیرند؛ از تماس‌های عاطفی و غیرکلامی گرفته تا لمس‌های بدنی و تعاملات غیرشهوانی و حتی رفتارهای پس از ارگاسم مانند نوازش، قدردانی و ابراز محبت. در یکی دیگر از پژوهش‌های میدانی با گروهی از زنان مطلقه و زنان در آستانه جدایی مصاحبه‌ای صورت گرفت و نتایج نشان داد ناتوانی در ارضای زنان از مهمترین عوامل نارضایتی جنسی محسوب می‌شود.

مشکل در ارتباط کلامی و غیرکلامی جنسی؛ در یکی از پژوهش‌های میدانی با رویکرد پدیدارشناسانه، بسیاری از افراد به هنگام بیان تجربه نارضایتی جنسی، بر مشکلات ارتباطی تأکید داشتند. به‌ویژه زنان از رفتارها و واکنش‌هایی مانند سرزنش مکرر هنگام رابطه جنسی، بازخوردهای منفی کلامی و غیرکلامی، و تحقیر جسمی توسط همسر ـ به‌ویژه در بستر رابطه جنسی ـ احساس رنجش کرده بودند.

همچنین برخی از آن‌ها از بسته بودن چشم همسر در حین رابطه، نامشخص بودن واکنش او (مثلاً اینکه آیا از رابطه لذت می‌برد یا دچار درد است)، و نبود گفت‌وگوی جنسی پیش از رابطه یا در طول آن، ابراز نارضایتی داشتند. در پژوهش دیگری نیز زنان شرکت‌کننده، فقدان پیش‌نوازش، آماده‌سازی مناسب پیش از رابطه، و نبود محبت کلامی را از مهم‌ترین عوامل نارضایتی جنسی عنوان کردند.

ضعف باورهای دینی؛ این عامل نیز می‌تواند زمینه‌ساز بروز رفتارهای خشن و ناعادلانه در روابط جنسی شود و به کاهش رضایت زناشویی بینجامد. این در حالی است که منابع دینی بر احترام، مهربانی و رعایت حقوق جنسی و عاطفی زنان تأکید دارند و توجه به این آموزه‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت روابط زناشویی کمک کند.

تماشای تصاویر و فیلم‌های پورنوگرافی؛ تماشای فیلم‌های پورن می‌تواند موجب شکل‌گیری زیاده‌خواهی جنسی در مردان شود. بسیاری از آنان پس از دیدن چنین فیلم‌هایی، انتظار دارند همسرشان نیز همان رفتارهای اغراق‌شده و غیرواقعی بازیگران را بازتولید کند و خود نیز تلاش می‌کنند مانند شخصیت‌های این فیلم‌ها عمل کنند؛ امری که در بسیاری از موارد با نوعی خشونت رفتاری همراه است. از آنجا که این تجربه‌ها غالباً با شکست مواجه می‌شود و امکان بازسازی شرایط فیلم وجود ندارد، احساس نارضایتی و پرخاشگری در رابطه پدید می‌آید.

افزون بر این، تماشای این فیلم‌ها باعث مقایسه ناعادلانه میان روابط واقعی و صحنه‌های ساختگی آن‌ها می‌شود. در نتیجه، مرد ممکن است نسبت به همسر خود دچار دلزدگی شود و ویژگی‌های طبیعی و انسانی بدن او را با بدن‌های آرایش‌شده و اغلب غیرواقعی بازیگران مقایسه کند. این مقایسه به پررنگ شدن نقص‌های ظاهری همسر در ذهن او و کاهش میل جنسی نسبت به او می‌انجامد که نهایتاً نارضایتی جنسی را تشدید می‌کند.

ابتلا به خودارضایی؛ برخی بررسی‌ها حکایت از تأثیر خودارضایی در نارضایتی جنسی دارد. در یکی از مطالعات ۳۳۵ مرد متأهل مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که ۲۲درصد آن‌ها قبل از برقراری مقاربت جنسی با همسرشان از تصاویر و فیلم های تحریک‌آمیز استفاده کرده‌اند. از بین آن‌ها ۲۸درصد خودارضایی را بر رابطه جنسی ترجیح داده بودند. همچنین مردانی که از لحاظ جنسی راضی و خرسند نبودند، بالاترین میزان خودارضایی را گزارش داده بودند.

پیامدهای نارضایتی جنسی

افزایش اختلافات زناشویی؛ بررسی انجام‌شده بر روی ۱۵۰ زن در شهرستان زاهدان نشان داد که با افزایش نارضایتی جنسی، سطح تعارض‌های زناشویی و بی‌رمقی زناشویی نیز بیشتر می‌شود.

افزایش خیانت زناشویی؛ اگر نیاز جنسی همسر در خانواده برآورده نشود، نارضایتی جنسی ایجاد می‌شود. در این وضعیت، اگر فرد از اصول اخلاقی و پایبندی به روابط صحیح برخوردار نباشد، ممکن است برای رفع نیاز جنسی‌اش به دنبال راه‌حل‌هایی خارج از چارچوب خانواده برود.

کاهش سلامت روانی؛ برخی پژوهشگران در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که نارضایتی جنسی، دلزدگی زناشویی و کیفیت زناشویی تأثیر زیادی بر میزان اضطراب زنان باردار دارند. آن‌ها بر این باورند که با کاهش نارضایتی جنسی و دلزدگی زناشویی و بهبود کیفیت زناشویی، می‌توان به کاهش اضطراب در دوران بارداری کمک کرد.

افزایش احتمال طلاق؛ نارضایتی جنسی می‌تواند احتمال وقوع طلاق را افزایش دهد. در همین راستا، یکی از پژوهشگران با بررسی رابطه نارضایتی جنسی و طلاق در شهرستان لارستان به این نتیجه رسید که در ۷۸درصد از موارد، نارضایتی جنسی وجود دارد.

شیوه‌های کاهش نارضایتی جنسی

بیان احساسات مثبت قبل از شروع رابطه؛ بیان جملات محبت‌آمیز لذت و رضایت جنسی را افزایش می‌دهد. استفاده از تکنیک‌ها عشق‌ورزی قبل از شروع رابطه جنسی باعث می‌شود همسر برای یک رابطه گرم و دوست‌داشتنی آماده شود.

تنوع‌بخشی به روابط جنسی؛ در صورتی که زوجین به یک نوع رابطه جنسی ثابت و تکراری بسنده کنند، ممکن است رضایت جنسی آن‌ها کاهش یابد. برای افزودن تنوع به روابط، استفاده از منابع آموزشی مانند کتاب‌ها و کارگاه‌های بهداشت جنسی می‌تواند مؤثر باشد.

دوری از ترس و اضطراب در هنگام رابطه؛ گاهی در برخی زوج‌ها، یکی از طرفین بیش از اندازه نگران ارضای جنسی همسر خود است و به نیاز جنسی خود توجه کمتری دارد. این نگرانی افراطی ممکن است باعث شود که همان همسر نیز نتواند به ارضای کامل برسد و در نتیجه، رضایت جنسی هر دو کاهش یابد.

ارتباط روشن و صادقانه؛ گفتگوی روشن و صادقانه زوجین در مورد نیازها و خواسته‌های جنسی‌شان، می‌تواند به درک بهتر و رفع سوء تفاهم‌ها کند.

مشاوره زناشویی و جنسی؛ مشاور می‌تواند با شناسایی مشکل و آموزش تکنیک‌های مناسب به بهبود رابطه جنسی کمک کند.

حمایت از زوجین توسط نهادهای اجتماعی؛ ایجاد برخی برنامه‌های حمایتی از قبیل برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تشکیل گروه‌های حمایتی، می‌تواند به زوجین در یادگیری مهارت‌های مدیریت مسائل زناشویی و جنسی کمک کند. همچنین با توجه به پیشرفت تکنولوژی می‌توان مشاوره‌های آنلاین برای زوجین در نظر گرفت. این نوع مشاوره برای افراد مختلف به‌ویژه کسانی که به‌دلایلی نمی‌توانند مشاوره حضوری بروند، مفید خواهد بود.

درمان متمرکز بر رویکرد هیجان‌مدار؛ گروهی از پژوهشگران در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که نتایج زوج درمانی با رویکرد هیجان مدار در بهبود رفتار، تمایل، عواطف، کیفیت و رضایت جنسی زوجین اثرگذار است. زوج‌درمانی هیجان‌مدار یکی از روش‌های زوج درمانی است. مداخلات و راهبردهای درمانی هیجان‌مدار توسط ﺟﺎﻧﺴﻮن و گرﻳﻨﺒﺮگ در سال ۱۹۸۵ در قالب ۹ گام تدوین شد. در اﻳﻦ مدل ﻓﺮض بر این است ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ روانی و ﺑﻴﻦ ﺷﺨصی ﻛﻪ زوجین در تعاملات خود دارند از طریق تجربیات هیجانی فردی هر یکی از زوجین ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهی میﺷﻮد. در واقع اﺳﺎس این روش، ﺧﻮدﺳﺎزی و رﺷﺪ ﻓﺮدی ﺑﻮده و ﺗﻌﺎدل ﻓﺮد ﻫﺪف درﻣﺎن اﺻلی است.

منابع

• استادی، مجید، «نقش نارضایتی جنسی در اختلافات زناشویی»، ره توشه راهیان نور، دوره 1439، ش154، 1396ش.
• باصفت، حلیمه، «اخم‌های پنهان: رازهایی درباره نارضایتی جنسی در رابطه»، وب سایت نیک داد، تاریخ درج مطلب: 16 اسفند 1402ش.
• «بررسی رابطه نارضایتی جنسی و طلاق در شهرستان لارستان»، تهران، دومین کنگره سراسری خانواده و مشکلات جنسی، 1384ش.
• بهرامی، لیلا و توسلی، افسانه، «مطالعه کیفی تابوها در نارضایتی جنسی زنان متقاضی طلاق»، پژوهشنامه زنان، دوره 11، شماره 33، 1399ش.
• بیان‌فر، فاطمه و طوطیانوش، فرزانه، «پیش‌بینی اضطراب بارداری براساس دلزدگی زناشویی و نارضایتی جنسی با میانجی گری کیفیت زناشویی»، کنفرانس بین المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی دوره 14، 1403ش.
• درگاهی، شهریار و دیگران، «ﺗﺒﯿﯿﻦ نارضایتی جنسی در زوﺟﯿﻦ ﺷﺎﻏﻞ: ﯾک ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ پدﯾﺪارﺷﻨﺎسی»، ﻣﺠﻠﻪ ﺳﻼﻣﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ، ﺳﺎل ﺑﯿﺴﺖ و دوم، ﺷﻤﺎره 4، 1399ش.
• زارع نژاد، حمیده و دیگران، «رابطه احقاق جنسی و نارضایتی جنسی با بی‌رمقی زناشویی: نقش واسطه‌ای تعارض زناشویی، مشاوره و روان درمانی خانواده، دوره 9، شماره1، 1398ش.
• قاسمی، مروارید، «نشانه های نارضایتی همسر از رابطه جنسی»، وب‌سایت ستاره، تاریخ بروزرسانی مطلب: 16 آذر 1403ش.
• روشن‌چلسی، رسول و دیگران «اعتبار و پایایی مقیاس چند بعدی رضایت جنسی زنان (SSSW) در نمونه ای از زنان ایرانی»، دوره 12، شماره 1، 1398ش.
• قاسمی، اثامه، «رضایت جنسی لارسون»، وب‌سایت روانشناسی سیناپس، تاریخ مطلب: 16 فروردین 1402ش.
• فیضی، ایرج، «نارضایتی جنسی و طلاق؛ واقعیت یا برساخت؟»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره 17، شماره 2، 1402ش.
• گلابی، فاطمه و دیگران، «بررسی عوامل فردی و زمینه‌ای مرتبط با رضایت جنسی زنان (مطالعه زنان متأهل در شهر تبریز)»، مطالعات جنسیت و خانواده، دوره 9 شماره 2، 1400ش.
• «نارضایتی جنسی و طلاق»، وب‌سایت روان طبیب، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آبان ۱۴۰۳ش.
• نوربخش، علیرضا، «پرسشنامه رضایت جنسی هادسون»، وب‌سایت روانشناسی مردمی، تاریخ بروزرسانی مطلب: 1 مرداد 1402ش.
• هنرپروران، نازنین و دیگران، «اثربخشی آموزش رویکرد هیجان مدار بر رضایت جنسی زوجین»، اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، دوره 4، شماره 15، 1389ش.