حرمت تن: تفاوت میان نسخه‌ها

در بینش اسلامی، انسان از کرامت ذاتی و احترام ویژه‌‌ای برخوردار است و برای تک‌تک اعضای او، حقوق ویژه در منابع دینی ذکر شده که رعایت آن می‌تواند سبک زندگی عفیفانه را به نمایش بگذارد؛ از جمله حقوق بدن این است که در روابط اجتماعی، حریم آن در برابر دیگران حفظ شود و از نمایش تن در فضای حقیقی و مجازی بدون رعایت حدود شرعی، اجتناب صورت گیرد.  

تاریخچة حفظ حرمت بدن، همزاد پیدایش انسان در روی زمین است. قرآن کریم یک نمونه از آن را در پوشاندن حضرت آدم و حوا‌اندام‌های خود را با برگ‌های درختان بهشتی، به تصویر کشیده است.<ref> سوره اعراف، آیه22. سوره طه، آیه121.</ref> به گواهی تاریخ پوشاندن بدن که نوعی ارج نهادن به آن است، در اکثر ملت‌ها رایج بوده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/50447?pageNumber=19&viewType=html&query=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%20%D8%AF%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D8%A8%D9%87%20%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87%20%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8 موسوی، نگاه دوباره به مسئله حجاب، 1359ش، ص19 - 20.]</ref> به‌عنوان مثال در یونان پوشش تن وجود داشته و نویسندگان قدیم یونانی گزارش داده‌اند که زنان سر خود را می‌پوشاندند و صورت خود را باز می‌گذاشتند؛ اما وقتی به بازار می‌رفتند صورت خود را نیز می‌پوشاندند.<ref>[https://ito.pdf.lib.eshia.ir/98094/3/336 فرید وجدی، دائرة المعارف القرن العشرین، 1971م، ج3، ص335 – 336.]</ref> در دایرة‌المعارف لاروس از پوشش زنان در یونان باستان سخن به میان آمده و گفته شده که زنان صورت و‌اندام‌شان را تا روی پا می‌پوشاندند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/50447?pageNumber=20&viewType=html&query=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%20%D8%AF%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D8%A8%D9%87%20%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87%20%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8 موسوی، نگاه دوباره به مسئله حجاب، 1359ش، ص20.]</ref>

در بین ساکنان آسیای صغیر، زنان سیبری و زنان شهر ماد نیز از روی حیا خود را می‌پوشاندند و در این بین، زنان رومانی از پوشش کامل‌تری برخوردار بوده‌اند. گزارش شده آنان هنگامی که از خانه بیرون می‌رفتند با چادر بلند تمام اعضای بدن را تا روی پا می‌پوشاندند و اجازه نمی‌دادند برآمدگی‌های بدن مشخص شود.<ref>[https://ito.pdf.lib.eshia.ir/98094/3/336 فرید وجدی، دائرة المعارف القرن العشرین، 1971م، ج3، ص336.]</ref>

در نقاشی‌های به‌جامانده از مصر باستان که قدمت آن به 3000 سال قبل از میلاد می‌رسد، دختران تمام بدن خود را پوشانده‌اند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/50447/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8?pageNumber=22&viewType=html موسوی، نگاه دوباره به مسئله حجاب، 1359ش، ص22.]</ref> در تصاویر باقی‌مانده از دوران ایران باستان نیز صورت زن دیده نمی‌شود.<ref> [https://lib.eshia.ir/11051/19/386 مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 1372ش، ج‏19. ص386.]</ref> در یکی از نقش‌های باقی‌مانده از زنی در عراق که سابقه آن به 4000 سال قبل از میلاد بر می‌گردد، پوشاندن سر با تکه‌ای از پارچه به تصویر کشیده شده است.<ref>ولگسناگ، برای پاکدامنی، به نقل از روزنامه جام جم، 9/2/1389، سال هفتم، شماره 1985، ص14.</ref> در ایران دوران ساسانی نیز که اسلام وارد آن شد، پوشیدگی تن شکوه بیشتری یافت.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/50447?pageNumber=24&viewType=html&query=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%20%D8%AF%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%20%D8%A8%D9%87%20%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87%20%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8 موسوی، نگاه دوباره به مسئله حجاب، 1359ش، ص24 – 29.]</ref>

خداوند انسان را در بهترین صورت و نظام آفریده<ref>سوره تین، آیه4.</ref> و او را گرامی داشته است.<ref>سوره اسراء، آیه70.</ref> مخلوقی که مورد تکریم خداوند است، نمی‌تواند از سوی آفریدة او مورد بی‌حرمتی قرار گیرد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/19900/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=124&viewType=html قائمی، ‌اخلاق و معاشرت در اسلام، 1364ش، ص124.]</ref> در شرایع آسمانی نیز از آسیب رساندن به بدن و خوردنی‌های مضر به آن، منع شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10212?volumeNumber=5&pageNumber=143&viewType=pdf هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1382ش، ج5، ص143.]</ref>

از دیدگاه امام خمینی  بدن با آن که بعد جسمانی انسان را تشکیل می‌دهد؛ از قداست و جایگاه ویژه برخوردار است؛ زیرا متاثر از دو نعمت رحمانی و رحیمی خداوند است.<ref> [http://www.imam-khomeini.ir/fa/n45273/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_%DA%86%D8%B1%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%82%D8%B7_%D8%AC%D8%B3%D9%85_%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F «انسان‌شناسی عرفانی امام خمینی (سلام‌الله‌علیها)»،  پرتال امام خمینی.]</ref> در آموزه‌های دینی، اعضا و جوراح بدن امانت الهی به حساب می‌آید و انسان موظف است تا در جهت حفظ و سلامتی آن تلاش نماید.<ref>[https://adyannews.com/31096/%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D9%88-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8F%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87/ خمینی، جهاد با نفس یا جهاد الاکبر، 1378ش، ص61.]</ref> نبود اعتقاد به یک امر قدسی و غیبی در این دورة مدرن، آدمی را حاکم مطلقِ بدن خود ساخته و حق هرگونه تغییر و دستکاری در آن را به او داده است.<ref> [https://adyannews.com/31096/%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D9%88-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8F%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87/ «مانکنیسم و دستکاری‏های بدنی از نگاه اسلام»،  وب‌سایت مؤسسه فرهنگی هنری سبک زندگی آل یاسین.]</ref> از منظر آموزه‌های دینی انسان حاکم مطلق بدن خود نیست و ملکیت واقعی از آنِ خداوند است و اگر ملکیتی برای انسان نسبت به بدنش ثابت است، یک ملکیت اعتباری است و مشروط است به این که از آن استفاده نامشروع ننماید. دین اسلام برای ایجاد تغییر در بدن دو معیار دارد: یکی این که این عملی که بر روی بدن صورت می‌گیرد کارکرد عقلایی داشته باشد مثل ایجاد زیبایی که یک کارکرد عقلایی است و معیار دوم این است که هر گونه عمل بر روی چهره و بدن منجر به وارد شدن آسیب بر بدن نشود و دارای یک ضرر برای بدن نباشد.<ref> [https://www.khabaronline.ir/news/341728/%D8%AF%D9%88-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86%D8%B4 «دو معیار اسلام برای انجام تغییرات در بدن/ مالکیت انسان بر بدنش مشروط است»،  خبرگزاری خبرآنلاین.]</ref>

برخی‌اندیشمندان بر این باور هستند که حرمت بدن زن بیشتر از حرمت بدن مرد است؛ چرا که خداوند از بدن او انسان دیگری را خلق می‌کند و اشخاصی که درصدد ترویج برهنگی زن هستند، در واقع می‌خواهند انسانیت او را از بین ببرند.<ref> [https://snn.ir/fa/news/1066058/%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D9%85-%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D8%BA%D8%AF%DB%8C-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF-%D8%B2%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%87%D9%86%D9%87-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF «رحیم پورازغدی: کسانی که می‌خواهند زن را برهنه کنند، انسانیت را نشانه گرفته‌اند»،  خبرگزاری دانشجو.]</ref> در ادبیات دینی پوشیدگی انسان نشانۀ تقرب و برهنگی، عامل خروج از جایگاه قرب الهی است. فرهنگ برهنگی، محصول دستگاه پیچیدۀ فلسفی و عملی شیطان است. بنابراین هرگونه برنامه‌ای که به برهنگی بیانجامد، شیطانی و بی‌حرمتی به انسانیت است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/58107?pageNumber=66&viewType=html&query=%D8%B3%D8%A8%D9%83%20%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D9%8A%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A قرائتی، سبک زندگی اسلامی بر اساس تفسیر نور، 1393ش، ص66.]</ref> بر اساس آموزه‌های قرآن پنج اصل زینت، مساوات، الگوبخشی، کرامت و کمالات معنوی، تاکید بیشتری بر حفظ حرمت تن زنان دارند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46811/%d9%85%d9%82%d8%a7%d9%85-%d9%85%d9%86%d8%b2%d9%84%d8%aa-%d8%b2%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%da%a9%d8%b1%db%8c%d9%85 گروه قرآن پژوهی کوثر 2، «مقام و منزلت زن مسلمان در قرآن کریم»،  ص31.]</ref>

قرآن کریم از حریم نگهداری حضرت یوسف در برابر زلیخا خبر داده است و از اینکه یوسف رنج زندان را بر تسلیم شدن در برابر خواستة نامشروع او ترجیح داد، به نیکی سخن به میان آورده است.<ref>سوره یوسف، آیه32-33.</ref> از نظر قرآن کریم هر زندان رفتنی عیب نیست و تحمل سختی‌ها برای حفظ پاکدامنی، از زندگی در رفاه همراه با گناه، به مراتب بهتر است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/12751/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%B1-(%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D8%AA%DB%8C)?volumeNumber=4&pageNumber=198&viewType=html قرائتی، تفسیر نور، 1388ش، ج4، ص198.]</ref> در جریان برخورد دختر حضرت شعیب با حضرت موسی نیز حفظ حریم از هر دو طرف موج می‌زند؛ زیرا هنگامی که آن دختر به‌سوی حضرت موسی رهسپار شد، در راستای حفظ حرمت در مواجهۀ با نامحرم، با نهایت حیا گام بر می‌داشت<ref>سوره قصص، آیه25.</ref> و چون به موسی رسید، دعوت را از جانب پدرش مطرح کرد نه از سوی خود.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/12751/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%B1-(%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D8%AA%DB%8C)?volumeNumber=7&pageNumber=39&viewType=html قرائتی، تفسیر نور، 1388ش، ج7، ص39.]</ref> حضرت موسی نیز وقتی به سوی منزل حضرت شعیب حرکت کرد، ابتدا پشت سر آن دختر به راه افتاد؛ اما در طول مسیر چون باد لباس‌های او را حرکت می‌داد و حجم بدن او را آشکار می‌ساخت، به همین جهت حضرت موسی از آن دختر خواست تا پشت سر او حرکت کند و راه را به او نشان دهد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/68023/%D9%87%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%A7-%D9%88%D8%AD%DB%8C?volumeNumber=4&pageNumber=306&viewType=html بهجت‌پور، همگام با وحی، 1390ش، ج4، ص305.]</ref>

بر اساس آموزه‌های قرآن، انسان مورد تکریم خداوند و حفظ کرامت او بر خودش لازم است و در این راستا از انسان خواسته است تا نیروی عقل خود را در جهت تفکر، تدبر و تامل به کار گیرد و در جهت انجام کارهای نیک تلاش کند و از هر چیزی که او را آلوده می‌نماید؛ همانند زنا، هم‌جنس بازی، خوردن مسکرات دوری گزیند.<ref>جمعی از نویسندگان، موسوعة نضرة النعیم فی مکارم اخلاق الرسول الکریم صلی الله علیه و سلم، 1426ق، ج4، ص1143-1144.</ref> در برخی روایات، حفظ دامن و شکم از گناه در زمرة عبادت خداوند به حساب آمده و آلوده نمودن آن به گناه، یکی از اسباب جهنمی شدن معرفی شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/27311/3/203 کلینی، الکافی، 1430ق، ج3، ص203.]</ref>

در متون دینی به حفظ حرمت اعضای بدن انسان اشاره و برای برخی از اعضای بدن حقوق ویژه‌ای تعلق گرفته است. این حقوق شامل مواردی مانند خودداری از آلوده کردن زبان به فحش، استفاده از گوش برای شنیدن سخنان نیک، پرهیز از نگاه کردن به چیزهای حرام، قدم برنداشتن به سوی گناه، خودداری از انجام کارهای حرام با دست، اجتناب از خوردن مال حرام و پرخوری، و حفظ عفت می‌شود. این حقوق با هدف حفظ سلامت روح و روان انسان و سوق دادن او به سوی مسیر درست زندگی وضع شده‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/10466/1/21 علی بن حسین (علیه‌السّلام)،  امام چهارم، ‌رسالة الحقوق للامام زین العابدین علیه السلام، 1421ق، ص21.]</ref>

آیۀ 31 سورۀ نور خودآرایی در برابر نامحرم را از مصادیق آشکار نمودن زینت و حرام قرار داده است.<ref>سوره نور، آیه 31.</ref> در مورد زینت مطرح شده در این آیه چند احتمال داده شده است: یک:‌اندام زیبای زن. دو: نشان دادن گوش، گردن، بازوان و دست‌ها که محل زیورهای همانند گوشواره، گردنبند، بازوبند و دست‌بند به شمار می‌روند. سه: زیورآلات آویخته شده بر برخی از اعضای بدن که به‌طور طبیعی آشکار نمودن آن با آشکارسازی عضو محل زینت همراه است. در برخی از روایات، زینت پنهان به گردنبند، بازوبند و خلخال معنا شده است. آشکار نمودن زیورهایی که به‌طور معمول پنهان هستند، بر زنان جایز نیست و همین‌طور لباس‌های زینتی مخصوصی را که زنان زیر لباس عادی یا چادر می‌پوشند، نبایند آشکار شوند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50082/14/439 مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1371ش، ج14، ص439.]</ref>

نوع رفتار پدر و مادر انتقال دهنده پیام «حرمت تن» به کودک است. در محیط اسلامی، آموزش حرمت تن به کودک از همان دوران خردسالی شروع می‌شود و به او فهمانده می‌شود که بدن او حرمت دارد و نباید به کسی اجازه دهد تا آن را لمس کند یا آن را ببیند. هم‌چنین به او آموخته می‌شود که در جلوی هیچ فردی حتی پدر و مادر نباید لباس خود را عوض نماید و در سنین نوزادی هنگامی که والدین لباس او را عوض می‌کنند، با رفتار خود نشان می‌دهند که از لمس و نگاه غیر ضروری نسبت به بدن او اجتناب می‌کنند و از تعویض پوشک بچه در حضور دیگران خودداری می‌کنند. در محیط خانواده به کودک یاد داده ‌می‌شود هنگامی که می‌خواهد استحمام کند باید لباس‌های خود را در داخل حمام تعویض نماید. از همان دوران کودکی، والدین با تعویض نکردن لباس خود در جلوی کودک، عملاً به او می‌آموزند هنگامی که او توانست به‌تنهایی لباس خود را تعویض کند، باید در جایی این کار را انجام دهد که از دید بیینده پنهان باشد.<ref> [https://www.eghtesadonline.com/news/365952/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85 «مراقبت جنسی را جایگزین تربیت جنسی کنیم»،  وب‌سایت اقتصاد آنلاین.]</ref>

*جمعی از نویسندگان، موسوعة نضرة النعیم فی مکارم اخلاق الرسول الکریم صلی الله علیه و سلم، جده، دارالوسیله، 1426ق.

*علی بن حسین (علیه‌السّلام)،  امام چهارم، ‌رسالة الحقوق للامام زین العابدین علیه السلام، تهران، الهدی، 1421ق.

*فرید وجدی، محمد، دائرة المعارف القرن العشرین، بیروت – لبنان، دارالمعرفة، 1971م.

*لامع، زهرا و فلاح تفتی، فاطمه، «رویکردی بر جایگاه «غیرت ناموسی» در سایة آموزه‌های فقه و حقوق ایران»،  در دوفصلنامة فقه و حقوق خانواده، دوره 28، شماره 78، بهار و تابستان 1402.

*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دهم، 1371 ش.