استایل گوتیک

استایل گوتیک؛ سبکی تاریک و ترسناک در مد.

استایل گوتیک با لباس‌های تیره، آرایش‌های غلیظ مشکی، صورت سفید و اکسسوری‌های زنجیری، ظاهری وحشتناک و شبیه خون‌آشام‌ها ایجاد می‌کند که یادآور مرگ، ترس از ناشناخته‌ها، ارواح، شیاطین، و هیولاها است. در مد گوتیک، بدن‌نمایی گاهی به عنوان یکی از عناصر طراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان بیگانگی این مد با جامعه تا حدی است که در دنیای غرب نیز افرادی که از این استایل استفاده می‌کنند، از سوی جامعه طرد شده و ورودشان به بسیاری از اماکن ممنوع است.

مفهوم‌شناسی

واژۀ گوتیک (Gothic) به تصاویری از مرگ، ویرانی و زوال اشاره دارد. این اصطلاح با بار معنایی منفی تداعی‌گر مفاهیمی همچون تاریکی، خشونت، افسردگی، تیرگی و وحشت است. استایل گوتیک استایلی ساختارشکن و مدرن و ترکیبی از عناصر استایل پانک، ویکتوریایی، سایبر و صنعتی است. این سبک در دنیای مد کاملاً متمایز بوده و به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود به‌راحتی قابل شناسایی است. این استایل سبکی برگرفته شده از معماری قرون وسطی است و با ویژگی‌هایی مانند ستایش تاریکی، حس رازآلودگی و جلوه‌های دراماتیک شناخته می‌شود.

تاریخچه و خاستگاه استایل گوتیک

تاریخچۀ استایل رایج در گوتیک به هنر و معماری گوتیک در قرون 12 تا 16م، دوران ویکتوریایی و دورۀ رومانتیسم برمی‌گردد. پیدایش دوبارۀ این سبک در دهۀ 1970م، توسط طرفداران گروه‌های موسیقی پانک و راک موجب احیای دوبارۀ آن و گسترش گوتیک شد.

دورۀ ویکتوریایی

ملکه ویکتوریا پس از مرگ همسرش در سال 1861م، تا پایان عمرش در عزای او باقی ماند. انتخاب لباس‌هایی به رنگ مشکی توسط او به‌سرعت بر مد تأثیر گذاشت؛ زیرا بسیاری از مردم از او پیروی می‌کردند. پوشیدن لباس‌های تماماً مشکی به‌تدریج به نوعی مد اعتراضی تبدیل شد که به‌عنوان جدایی از جریان اصلی جامعه شناخته می‌شد.

لباس‌های عزاداری دوران ویکتوریایی بیشتر مشکی بودند؛ اما با رنگ‌های تیرۀ دیگری مانند بنفش، قرمز پررنگ یا سبز تزیین می‌شدند. به‌دلیل نرخ بالای مرگ‌ومیر در دوران ویکتوریایی، آنها این عناصر را بخشی از زندگی روزمرۀ خود می‌دانستند و دربارۀ مرگ آزادانه صحبت می‌کردند. تمایل آنها به مواجهه با مرگ باعث شد تا از لباس‌های خود برای ابراز عزاداری استفاده کنند. تمام عناصر ظاهری آن‌ها به رنگ مشکی بود تا غم عمیق‌شان از این فقدان را نمایان سازد. مردان دستکش مشکی و کت و شلوار تیره می‌پوشیدند و اگر کلاهی می‌گذاشتند، معمولاً با بند مشکی تزئین می‌شد. لباس‌های عزاداری زنان بسیار سختگیرانه و اغلب از کرپ مشکی تولید می‌شد. مردان فقط برای چند ماه ملزم به پوشیدن لباس‌های عزاداری بودند؛ اما زنان باید برای دو سال آنها را می‌پوشیدند. از آنجا که نگه داشتن لباس‌های عزاداری در خانه پس از پایان دورۀ عزاداری بدشانسی محسوب می‌شد، این لباس‌ها اغلب دور انداخته می‌شدند و بنابراین برای ویکتوریایی‌ها خرید لباس‌های عزاداری جدید امری رایج بود.

دورۀ رومانتیسم

در اوایل دورۀ رومانتیسم، تم‌های تاریک و غم‌انگیز مدی را به وجود آورد که دارای تور و چین‌‌‌خوردگی و رنگ‌هایی همچون مشکی، قرمز تیره و بنفش بود. این سبک، حس رمز و راز و پیچیدگی را به نمایش می‌گذاشت؛ اما به‌مرور، این مد به سوی نمایشی از تاریکی و مرگ تغییر کرد.

خرده‌فرهنگ گوتیک

پیشینۀ خرده‌فرهنگ گوت در آمریکای شمالی و اروپا به حداقل نیم‌قرن پیش بازمی‌گردد. عوامل متعددی از جمله تحولات موسیقی، مد، سیاست و دین در شکل‌گیری این خرده‌فرهنگ نقش داشته‌اند. خرده‌فرهنگ گوتیک از سبک‌های قرون وسطی، دورۀ ویکتوریایی و همچنین از ادبیات گوتیک و رمانتیسیسم الهام می‌گیرد. این خرده‌فرهنگ عمدتاً بر اساس ویژگی‌های فردی کسانی که در آن مشارکت دارند، شکل گرفته است. این ویژگی‌ها، مشخصه‌ای از رومانتیسیسم است. تمایل گوت‌ها به تاریکی، رمز و راز و تعریف‌ناپذیری، بخشی از این خرده‌فرهنگ است. این خرده‌فرهنگ ماهیت غیرسیاسی دارد. شورش گوتیک به‌طور کامل با تخیل جمعی شکل می‌گیرد. برخلاف هیپی‌ها و پانک‌ها، خرده‌فرهنگ گوتیک خود را در قالب هشدارهای فعالانه نشان نداده است. این حرکت اساساً بر فردگرایی، تحمل در برابر تنوع و خلاقیت استوار است. در برخی موارد، تمایل به روشن‌فکری و ناسازگاری با محافظه‌کاری اجتماعی نیز دیده می‌شود. در این خرده‌فرهنگ مفاهیمی از لیبرالیسم تا آنارشیسم نیز وجود دارد.

ریشه‌های مشترک گوتیک و پانک

ریشه‌های مد گوتیک به جنبش پانک در دهۀ 1970م بازمی‌گردد. استایل گوتیک اولیه نقاط اشتراک بسیاری با پانک داشت. بسیاری از نمادهای اولیه این خرده‌فرهنگ در هر دو مد حضور داشتند. گوتیک و پانک هر دو رویکردی خودساخته داشتند و در دوران رکود اقتصادی اواخر دهۀ 1970م، بسیاری از جوانان ناچار به خلاقیت در سبک خود شدند. در دهۀ 1980م، با بهبود اقتصاد، هر دو سبک همچنان به‌عنوان شکلی از مقاومت در برابر فرهنگی که ثروت را تقدیس می‌کرد، باقی ماندند.

موسیقی گوتیک

موسیقی راک گوتیکی مرکز اصلی فرهنگ گوت است. موسیقی نه‌تنها ظاهر و رفتار گوت‌ها را تحت تأثیر قرار داده، بلکه به هویت اجتماعی آنها نیز شکل داده است. متن آهنگ‌ها اغلب به مضامینی مانند مرگ، ترس، انزوا و عشق می‌پردازند و نقش مهمی در احساس تعلق و تعهد گوت‌ها ایفا می‌کنند.

علاقه‌مندان به استایل گوتیک

جامعۀ گوتیک به‌طور خاص شامل هنرمندان، موسیقی‌دانان، طراحان و بازیگران است. افرادی که به این سبک گرایش دارند، معمولاً شیفتگی خاصی نسبت به مفاهیمی چون مرگ، هراس از امور ناشناخته، زوال و جهان ماوراءالطبیعه نشان می‌دهند.

ویژگی‌ها

• رنگ‌های تیره؛ سبک گوتیک به‌طور کلی با رنگ مشکی و طیف رنگ‌های تیره شناخته می‌شود. لباس‌های مشکی اغلب با رنگ‌های قرمز و سفید یا رنگ‌های تیره مانند بنفش تیره، سبز تیره و آبی تیره ترکیب می‌شوند. جامعۀ گوتیک به جنبه‌های فلسفی مرگ علاقه‌مند است و این علاقه در تمایل آنها به رنگ‌های تیره بازتاب یافته است.
• پارچه‌ها و بافت‌های خاص؛ لباس‌های گوتیک معمولاً از پارچه‌های محکم و ضخیم مانند مخمل، چرم و تور تولید می‌شوند. لباس‌های گوتیک از نظر برش پیچیده، مملو از جزئیات و تزئینات هستند.
• آرایش غلیظ؛ استانداردهای زیبایی ویکتوریایی شامل پوست روشن است؛ به همین دلیل، بسیاری از گوت‌ها از آرایش‌های خاصی مانند کرم‌پودر روشن استفاده می‌کنند تا پوست خود را روشن‌تر نشان دهند. آرایش گوتیک شامل یک لایۀ ضخیم پودر سفید بر روی صورت، خط‌چشم مشکی، سایه چشم‌های پررنگ و رژلب مات به رنگ‌های تیره یا قرمز خونی است. همچنین، ناخن‌ها با لاک قرمز رنگ پوشانده می‌شوند.
• فردگرا؛ این سبک برای طرفدارانش راهی برای بیان خود است. گوت‌ها اغلب لباس‌های دست‌ساز یا سفارشی می‌پوشند و فردیت خود را ابراز می‌کنند.
• هنری و تئاتری؛ سبک گوتیک به‌دلیل جزئیات زیاد و پیچیدگی در طراحی، اغلب به‌عنوان هنر تئاتری شناخته می‌شود.
• بدن‌نمایی: مد گوتیک گاهی بدن‌نمایی را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های خود دارد، که این امر معمولاً از طریق استفاده از پارچه‌های شفاف مانند تور، برش‌های خاص در طراحی لباس، یا لباس‌های تنگ و چسبان نمایان می‌شود.

عناصر

استفاده از اکسسوری‌های خاص و زیاد و لباس‌های مشکی، آرایش‌های خاص و غلیظ از عناصر اصلی استایل گوتیک است. این سبک اغلب شامل استفاده از اقلام دست‌ساز و سفارشی است. زیورآلات گوتیک معمولاً به رنگ سفید و با طرح‌های بزرگ شناخته می‌شوند و فلزات زرد در این سبک جایگاهی ندارند. طرح‌هایی مانند اژدها، جمجمه، گل رز، گربه مشکی، خفاش و صلیب‌ها از محبوب‌ترین الگوها در جواهرات گوتیک به شمار می‌روند. گردنبندها معمولاً طراحی‌های زمخت و زنجیرهای ضخیم دارند. تاتو و پیرسینگ نیز از عناصر کلیدی در خرده‌فرهنگ گوتیک محسوب می‌شوند.

کمد لباس استایل گوتیک

• کت و شلوار؛
• آستین‌های بلند و گشاد یا بلوزهای غیرمعمول؛
• چکمه‌های رزمی با کفی ضخیم؛
• دامن کوتاه؛
• کت‌های ترنچ؛
• تی‌شرت‌های دارای لوگو.

نمادها و مفاهیم

رنگ مشکی در استایل گوتیک به‌عنوان رنگ مرگ و همچنین نمادی از گناه، تاریکی و شورش شناخته شده و جایگاه ویژه‌ای در این استایل دارد. استایل گوتیک بر فردگرایی تأکید ویژه‌ای دارد و برای علاقه‌مندان و طراحان این سبک، چیزی فراتر از کلیشه‌های معمول مانند نمادهای خون‌آشام و جمجمه محسوب می‌شود. این سبک به‌عنوان راهی برای ابراز وجود و بیان درونی افراد شناخته می‌شود. این سبک خاص و متفاوت به هوادارانش کمک می‌کند تا حس انزوا و بیگانگی خود را در مواجهه با دنیای مدرن کاهش دهند. در استایل گوتیک، مرگ به‌عنوان یک تجربه فلسفی، هنری و روحی در نظر گرفته می‌شود که انسان را به کاوش در دنیای تاریک‌تر و پنهانی‌تر وجود خود دعوت می‌کند. به همین دلیل، استایل گوتیک تنها یک انتخاب ظاهری نیست؛ بلکه نوعی بازتاب عمیق از تفکرات، احساسات و جهان‌بینی افراد است. طرفداران خاص و متفاوت گوتیک تلاش می‌کنند غم و رنج بی‌پایان جهان را به تصویر بکشند.

منشأ ظاهر خون‌آشامی در استایل گوتیک

در قرن نوزدهم، مردم در اروپا و آمریکا به‌شدت به فیزیونومی، علمی که به مطالعۀ چهره‌ها و ویژگی‌های شخصیتی از روی ظاهر جسمانی می‌پرداخت، باور داشتند. طبق این نظریه، ویژگی‌های ظاهری و حتی خون یک فرد، شخصیت او را تعیین و بازتاب می‌دهد. در ادبیات گوتیک، تصویرسازی از شخصیت‌های شرور و هیولاها اغلب نشان‌دهنده تبعیت از این باور است؛ زیرا این شخصیت‌ها ویژگی‌هایی دارند که با شرارت و پلیدی مرتبط هستند؛ مانند چشمان تیره، ابروهای پر و رنگ پوست تیره.

وضعیت فعلی استایل گوتیک

مد گوتیک، از دوران رومانتسیم تا به امروز، همواره تحت تأثیر گروه‌های موسیقی و خرده‌فرهنگ‌های مختلف بوده و نقش خود را به‌عنوان بخشی تاریک و برجسته از دنیای مد حفظ کرده است. با وجود تغییرات زمانی، این سبک ریشه‌های عمیق و تغییرناپذیری دارد که با تاریکی و انزوا پیوند خورده‌اند. با وجود اقلیت بودن گوت‌ها، این سبک در حال پذیرش گسترده‌تری است. در عرصه مد، گوتیک در صدر روندهای مدرن قرار دارد. این سبک همچنان الهام‌بخش طراحان، هنرمندان و نوجوانان امروزی، حتی فراتر از زمان پیدایش اولیه‌اش شده است.

پیامدهای استایل گوتیک

ایجاد ترس در جامعه؛ با دیدن فردی که استایل گوتیک دارد، ممکن است تصویرهایی از خون‌آشامان و جادوگران در ذهن تداعی شود؛ زیرا این سبک با عناصر تاریک، اسرارآمیز و تخیلی مرتبط است که اغلب در فرهنگ عامه به این شخصیت‌ها نسبت داده می‌شود.

فردگرایی؛ این سبک فراتر از مجموعه‌ای از کلیشه‌ها و ابزاری برای بیان هویت شخصی است. افراد با استفاده از اکسسوری‌های خاص و دست‌ساز و لباس‌های گوتیک خلق‌وخوی عاطفی خاص خود را به افراد جامعه‌ نشان می‌دهند و هویت خود را نمایان کنند.

مرگ‌هراسی؛ استایل گوتیک مرگ را با هاله‌ای از رمز و راز به تصویر می‌کشد و بازتابی از ترس نسبت به ناشناخته‌ها است.

درون‌گرایی و ناامیدی؛ جنبش گوتیک در موسیقی و مد که با غم‌انگیزی و درون‌گرایی همراه است. اندوه، افسردگی، ناامیدی و گاهی خودکشی نتیجۀ دیدگاه این افراد است.

جنسیت‌زدایی از لباس؛ سبک پوشش‌های زنانه و مردانه در این استایل اغلب آندروژنی بوده و در برخی مواقع ممکن است به‌دلیل طبیعت جنسیت‌زدا بودن این مد، تفاوتی در پوشش مردانه و زنانه وجود نداشته باشد. محو کردن مرزهای جنسیتی به‌طور کلی بسیاری از نقش‌های جنسیتی و شیوه‌های لباس پوشیدن متفاوت را رد می‌کند.

بیگانگی از جامعه؛ طرفداران گوتیک با هویت گروهی و جریان اصلی جامعه بیگانه هستند.

تجمل‌گرایی؛ این سبک از مد مخصوص طبقۀ اشراف و ثروتمند جامعه است و سایر افراد جامعه توان خرید این نوع لباس‌ها را ندارند.

طرد شدن از سوی جامعه؛ رفتار غیرعادی و عجیب و جلب توجه منفی سبب طرد شدن این افراد از سوی افراد جامعه می‌شود؛ تا جایی که در دنیای غرب نیز ورود آنها به برخی اماکن مانند پارک، موزه و حتی گورستان به‌دلیل عدم تطابق با هنجارهای اجتماعی ممنوع است. همچنین سوءتفاهم یا جنایت‌هایی همچون قتل علیه این افراد ایجاد می‌شود.

نسبت دادن انواع کلیشه‌ها به طرفداران این سبک؛ تفاوت‌های ظاهری قابل توجه در خرده‌فرهنگ گوتیک با فرهنگ رایج جامعه، فرضیاتی را به این گروه نسبت می‌دهد. این افراد با توجه به ظاهر عجیب‌شان و پذیرفته نشدن در جامعه حتی در دنیای غرب مورد خشونت، آزار و تبعیض قرار می‌گیرند؛ از جملۀ این فرضیات عبارت است از اینکه این افراد به فعالیت‌های غیرقانونی یا جنایت‌کارانه علاقه دارند، افرادی ناسازگار در جامعه هستند، شیطان‌پرست بوده و یا به نیروهای ماوراء‌الطبیعه شرور وفادارند، آنها خودکشی‎‌گرا بوده و خودپرست هستند.

خودکشی؛ دیدگاه‌های منفی، تمسخر و کلیشه‌های شکل‌گرفته نسبت به گوت‌ها باعث آزار و اذیت اعضای این خرده‌فرهنگ شده و باعث خودکشی آنها می‌شود.

منابع

• «استایل گوتیک چیست و چه تفاوت‌هایی با سایر سبک‌ها دارد؟»، وب‌سایت بانی‌مد، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1403ش.
• «استایل گوتیک چیست؟»، وب‌سایت کادنزا، تاریخ بازدید: 10 آذر 1403ش.
• «استایل گوتیک مردانه»، وب‌سایت مرکز آموزش‌های تخصصی هنر پویااندیش، تاریخ بازدید: 11 آذر 1403ش.
• اکبری، بهزاد، «استایل و سبک گوتیک»، وب‌سایت پیچازی، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1403ش.
• «چگونه با استایل گوتیک لباس بپوشیم»، وب‌سایت ازمیرتایمز، تاریخ بازدید: 24 آذر 1403ش.
• Brodowic, Mateusz, “Gothic Lifestyle as a Subculture”, aithor website, Date of Published: 18 April 2024.
• Brodowic, Mateusz, “The Goth Subculture: History and Characteristics”, aithor website, Date of Published: 2 July 2024.
• Catherine, Spooner, “A brief history of goth fashion – from all-black to pastels”, theconversation website, Date of Published: 23 October 2023.
• “Features and Trends of Gothic Fashion”, bikerringshop website, Date of Visit: 1 December 2024.
• “Goth Style Guide: Evolution of Goth Outfits Throughout the Years”, psylofashion website, Date of Posted: 7 March 2022.
• “GOTHIC FASHION HISTORY & OVERVIEW OF ITS ROOTS”, midnighthour website, Date of Posted: 17 April 2023.
• “GOTHIC FASHION HISTORY: EVERYTHING YOU NEED TO KNOW!”, attitudeclothing website, Date of Posted: 3 September 2021.
• Newman, Sabrina, The Evolution of the Perceptions of the Goth Subculture, A Thesis Submitted to the Honors Department of Johnson & Wales University School of Engineering and Design, Rhode Island, United States, 2018.
• “Society, Culture, and the Gothic”, encyclopedia, Date of Visit: 1 December 2024.