کریسمس

کریسمس؛ آیین بزرگداشت‌ تولد حضرت عیسی از سوی مسیحیان.

کریسمس جشنی مسیحی با ریشه‌های باستانی است که در قرن سوم میلادی به‌عنوان زادروز عیسی مسیح تعیین شد و در دوران کنستانتین رسمیت یافت. این جشن به‌مرور از یک آیین مذهبی به رویدادی فرهنگی و اقتصادی تبدیل شد. آمریکا با بهره‌گیری از رسانه و تبلیغات، کریسمس را به بخشی از هویت فرهنگی خود بدل کرد. شخصیت بابانوئل، که برگرفته از نیکلاس قدیس است، در قرن نوزدهم با کریسمس پیوند خورد و تبلیغات تجاری، به‌ویژه شرکت کوکاکولا، آن را تثبیت کرد. هالیوود نیز در ترویج این جشن نقش مهمی داشته و کریسمس را از یک مناسبت دینی به پدیده‌ای جهانی و تجاری تبدیل کرده است.

مفهوم‌شناسی

واژه کریسمس (Christmas) به‌معنای «مراسم عشای ربانی روز مسیح»، در حدود سال ۱۰۸۳م وارد زبان انگلیسی قدیم شد و به‌صورت «Christes maesse» به‌معنی «جشن مسیح» به کار رفت.

امروزه کریسمس، جشنی مسیحی به‌مناسبت میلاد حضرت عیسی است. تاریخ برگزاری آن در فرقه‌های مختلف متفاوت است؛ کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها این جشن را در ۲۵ دسامبر (۴ دی) و ارتدوکس‌های شرقی، به‌ویژه در اروپای شرقی، در ۷ ژانویه (۱۷ دی) برگزار می‌کنند. کریسمس از روز میلاد مسیح آغاز شده و به مدت دوازده روز ادامه دارد.

زمینه‌ها و ریشه‌های تاریخی کریسمس

محققان بر این باورند که کریسمس به‌عنوان جشن میلاد حضرت مسیح تحت تاثیر آیین‌های باستانی و جشن‌های زمستانی شکل گرفته است:

آیین پاگانی

پاگانیسم به ادیان چندخدایی پیش از مسیحیت گفته می‌شود که رقبای اصلی مسیحیت بودند. پیروان این ادیان به پرستش خدایان اساطیری یونانی، رومی و مصری می‌پرداختند. اگرچه مسیحیت بسیاری از این باورها را از بین برد، در برخی مناطق دورافتاده هنوز پیروانی داشت.

برخی نمادها و باورهای این دین شرک‌آلود به مسیحیت منتقل شدند. کریسمس یکی از آیین‌هایی است که ریشه در این ادیان چندخدایی پاگانیستی دارد و در یک برهه تاریخی، کلیسا آن را با جنبه‌های مذهبی مسیحی تلفیق کرد.

در دو قرن نخست میلادی، رهبران مسیحیت مخالف جشن گرفتن سالروز تولد بزرگان دینی، از جمله عیسی مسیح، بودند. آنان برگزاری جشن تولد را آیینی پاگانیستی می‌دانستند و معتقد بودند که مسیحیت نباید از رسوم مشرکان پیروی کند.

در باور مسیحیان آن دوران، روز واقعی بزرگداشت یک شخصیت دینی، روز شهادت و پیوستن او به جهان آخرت بود، نه روز تولد. ازاین‌رو، تعیین ۲۵ دسامبر به‌عنوان میلاد مسیح، منشا مشخصی ندارد و حتی در انجیل‌های چهارگانه نیز تاریخی برای تولد او ذکر نشده است.

نخستین بار در سال ۲۲۱م، سکستوس ژولیوس افریکانوس در نوشته‌های خود ۲۵ دسامبر را به‌عنوان زادروز مسیح معرفی کرد. این تاریخ به‌تدریج از سوی مسیحیان پذیرفته شد و پس از کنار رفتن مخالفان اولیه، به روزی برای پایکوبی و نکوداشت تبدیل شد.

در اوایل قرن چهارم، کنستانتین، امپراتور روم که به «پدر کلیسا» مشهور است، از تعیین ۲۵ دسامبر به‌عنوان زادروز مسیح حمایت کرد و این تاریخ به‌طور رسمی در مسیحیت تثبیت شد.

پیش از آن، همه مسیحیان میلاد مسیح را در ۶ ژانویه جشن می‌گرفتند. اسقف اعظم ارامنه، آرداک مانوکیان، در کتاب جشن‌های کلیسای ارمنی می‌نویسد که درباره تاریخ دقیق تولد عیسی، اطلاعات موثق و دقیقی در دست نیست.

آیین باستانی روم

برخی منابع کریسمس را نسخه مسیحی‌شده جشن «روز تولد خورشید شکست‌ناپذیر» در امپراتوری روم می‌دانند. این آیین پاگانیستی، نماد زایش خورشید و پایان زمستان بود و رومیان هر سال از ۱۷ تا ۲۵ دسامبر، برای گرامیداشت سیاره کیوان یا خدای کشت‌ و زرع، به جشن و شادخواری می‌پرداختند.

آیین یهودیت

یهودیان در زمستان، جشنی به‌نام حنوکه/حنوکا به‌معنای جشن روشنایی یا عید اخلاص برپا می‌کنند که تقریبا همزمان با کریسمس است. در این جشن، برای یادآوری رسیدن بهار، گرمای خورشید و نور، شمع روشن می‌کنند. برخی از آداب این جشن در کریسمس، تجلی پیدا کرده است. پس از این جشن هشت روزه، شمارش معکوس برای رسیدن بهار آغاز می‌شود.

آیین میترائیسم

میترائیسم، یا آیین پرستش ایزد در ایران باستان، یکی دیگر از ریشه‌های کریسمس در سنت مسیحی دانسته می‌شود. در این آیین، مردم در ۲۵ دسامبر، هم‌زمان با انقلاب زمستانی، میلاد الهه میترا را جشن می‌گرفتند و رومیان نیز در این مراسم با ایرانیان همراهی می‌کردند. نوید آغاز بهار و پایان زمستان در بسیاری از آیین‌های چندخدایی پیش از مسیحیت، با جشن و شادی همراه بوده است.

آداب کریسمس

آداب کریسمس در کشورهای مسیحی شامل سرودهای پرستش، هدیه‌دادن میان خانواده‌ها، صرف شام کریسمس با غذاهای مخصوص و نوشیدنی‌های گرم، و حضور بابانوئل به‌عنوان شخصیت نمادین است که هدیه‌هایی برای کودکان می‌آورد.

تغییر چهرۀ کریسمس

در اوایل قرن بیستم، کریسمس وجهۀ مذهبی خود را از دست داد و امروزه بحران غیرمذهبی شدن آن، یکی از نگرانی‌های مهم رهبران کلیسا در غرب به‌شمار می‌آید و منجر به مناقشات زیادی شده است.

برخی افراد معتقدند که کریسمس یک جشن سکولار است، در حالی که گروهی دیگر باور دارند رسمی‌شدن آن به‌عنوان تعطیلات ملی، قانون جدایی دولت و کلیسا را نقض می‌کند. در دسامبر ۲۰۰۰م، دادگاه عالی آمریکا این دیدگاه را رد کرد و کریسمس را روزی سکولار و غیرمذهبی اعلام کرد.

مسیحیان معتقد بودند که این اقدام به آسیب‌دیدن آیین مسیحیت می‌انجامد و در سال ۲۰۰۵م، تظاهراتی علیه سکولار شدن و حذف ماهیت مذهبی کریسمس برگزار کردند. با این حال، به‌دلیل تأکید بیشتر غرب بر تاثیرات اقتصادی کریسمس، این اعتراضات موفقیت‌آمیز نبوده است.

ساخت تاریخچه‌ برای کریسمس

آمریکایی‌ها برای ایجاد هویت ملی خود جشن کریسمس را از سایر کشورها گرفتند و با آثار ادبی و هنری، آن را به نمادی از فرهنگ خود تبدیل کردند. واشنگتن ای‌روینگ، مجموعه‌ای از داستان‌ها را در مورد برگزاری جشن کریسمس در یک خانۀ بزرگ انگلیسی نوشت که در آن طبقات مختلف جامعه با جمع شدن در کنار یکدیگر از جشن کریسمس و آداب آن لذت می‌بردند.

چارلز دیکنز، نویسندۀ انگلیسی با نگارش داستانی با عنوان «تعطیلات کلاسیک» بر اهمیت نیکوکاری بین انسان‌ها و هدیه‌دادن والدین به فرزندان تاکید کرد.

افسانه بابانوئل

بابانوئل همیشه یک پیرمرد قرمزپوش با ریش سفید نبوده است. او در واقع نیکلاس قدیس، اُسقُفی از قرن چهارم میلادی بود که در شهر میرا واقع در آسیای صغیر (ترکیه امروزی) زندگی می‌کرد. نیکلاس در تاریخ ششم دسامبر ۳۴۳ میلادی درگذشت و پس از مرگ، بقایای مومیایی‌شده او ابتدا به ایتالیا و سپس به شرق فرانسه منتقل شد.

افسانه سنت نیکلاس در قرون وسطی به‌عنوان محافظ کودکان خوب و با ادب شناخته می‌شد. او به بچه‌های خوب هدیه می‌داد و با کمک همکارش بابا شلاقی، بچه‌های بد را ادب می‌کرد.

این افسانه ابتدا در اروپای شمالی و شرقی شکل گرفت و در قرن هفدهم توسط استعمارگران هلندی به آمریکا منتقل شد. نام او که به زبان هلندی «سینتر کلاوس» (Sinter Klass) بود، در آمریکا به «سانتا کلاوس» تبدیل شد که در ایران به نام فرانسوی بابانوئل شناخته می‌شود.

در قرن نوزدهم، خانواده‌های مسیحی تصمیم گرفتند افسانه بابانوئل را به جشن کریسمس مرتبط کنند و از آن برای آرام‌کردن کودکان استفاده کنند. بنابراین، لباس و کلاه اسقفی نیکلاس قدیس به لباس و کلاه قرمز بابانوئل تبدیل شد، او چاق‌تر شد و گونی هدیه‌ای برای کودکان خوب به‌دوش‌انداخت. او دیگر در بهشت زندگی نمی‌کرد؛ بلکه در قطب شمال و صاحب کارخانه اسباب‌بازی بود.

در سال ۱۹۳۱م، شرکت کوکاکولا از بابانوئل به‌عنوان نماد تبلیغاتی خود استفاده کرد و سانتا کلاوس مدرن را به دنیا معرفی کرد.

نقش‌هالیوود در ترویج و تحریف کریسمس

هالیوود با تولید فیلم‌های مرتبط با کریسمس، نقش مهمی در بازنمایی کریسمس به‌عنوان بخش اساسی فرهنگ غرب ایفا کرده است. این فیلم‌ها نه‌تنها کریسمس را جهانی کرده‌اند، بلکه با تأکید بر خرید هدایا و مصرف‌گرایی، به تجاری شدن این جشن دامن زده‌اند.

گردش مالی صنعت کریسمس

در پی تجاری شدن کریسمس، این جشن به یک پدیده مصرف‌گرایانه تبدیل شده است. کریسمس در آمریکا فصل اوج فروش خرده‌فروشی‌ها است و یک‌چهارم هزینه‌های سالانه هر فرد به این مناسبت اختصاص دارد. در سال ۲۰۰۶م، ازدحام خرید در آخرین جمعه سال به حدی شدید بود که هفت نفر جان خود را از دست دادند. در ۲۰۱۴م، صنعت خرده‌فروشی آمریکا ۶۰ میلیارد دلار فروش داشت.

چین در ۲۰۲۳م حدود ۱۰۹ میلیارد دلار اسباب‌بازی به روسیه صادر کرد. درختان کریسمس نیز در آمریکا هر ساله به میزان ۳۵ میلیون عدد فروخته می‌شوند.

تبلیغات آنلاین و نرم‌افزارهای ویژه مانند نرم‌افزار بابانوئل از سوی برندهای بزرگ همچون Apple باعث تقویت تقاضا برای خریدهای کریسمسی و رشد سریع بازار شدند. در سال ۲۰۱۱م، یکی از وب‌سایت‌ها که کارت تبریک و فیلم‌های بابانوئل می‌فروخت، حدود ۱۴۰ هزار پوند درآمد داشت.

کریسمس در کشورهای غیرمسیحی

امروزه کریسمس در برخی کشورهای غیرمسیحی با محدودیت‌هایی همراه است، درحالی‌که در برخی دیگر، تحت تاثیر فرهنگ مسیحیت و روند جهانی شدن، برگزار می‌شود:

کریسمس در عربستان

اقلیت‌های مسیحی در نقاط مختلف جهان به برگزاری جشن کریسمس می‌پردازند؛ اما در کشورهایی مانند عربستان سعودی، این مراسم با محدودیت‌هایی مواجه است و برگزاری آن ممنوع اعلام شده است.

کریسمس در ترکیه

با وجود اکثریت مسلمان در ترکیه، جشن کریسمس هر سال به‌طور گسترده برگزار می‌شود. کارشناسان معتقدند که این روند می‌تواند به تضادهای هویتی در میان مردم این کشور منجر شود.

کنترل کریسمس در چین

در چین، نگرانی از تاثیرات خارجی مسیحیت موجب کنترل و محدودیت بر جشن‌ها و نمادهای مرتبط با کریسمس شده است. مدارس و نهادهای دولتی مردم را به دوری از پیروی بی‌فکر از سنت‌های غربی و تمرکز بر ارزش‌های ملی تشویق می‌کنند. در برخی استان‌ها مانند گانسو، پیشنهاد شده به‌جای جشن کریسمس، از تولیدات فرهنگی ملی، مانند فیلم «نبرد در دریاچه چانگجین»، که به تاریخ و افتخارات کشور می‌پردازد، حمایت شود.

رژۀ بابانوئل‌ها در لاهور پاکستان

در آستانه کریسمس، کلیسای شهر لاهور در پاکستان برنامه‌ای گسترده برگزار کرد که در آن، تعداد زیادی از دانش‌آموزان با پوشیدن لباس بابانوئل در خیابان‌ها حضور یافتند. این دانش‌آموزان ضمن رژه در سطح شهر، هدایایی را میان کودکان خیابانی توزیع کردند. از نظر منتقدین برگزاری این رویداد در کشوری با اکثریت مسلمان و حضور گروه‌های افراطی مانند طالبان که حتی با تحصیل دختران مخالفت می‌کنند، اقدامی عجیب به‌نظر می‌رسد.

کریسمس در ایران

برگزاری جشن کریسمس از سوی مسیحیان ایرانی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مسیحیان ارمنی و آشوری به‌عنوان یکی از اقلیت‌های مذهبی رسمی، امکان بیشتری برای حفظ و گسترش مذهب و سنت‌های فرهنگی خود یافتند.

برگزاری آیین‌ها و مراسم دینی، از جمله جشن کریسمس، همچنان به‌عنوان بخش مهمی از میراث فرهنگی و هویتی این جامعه مورد توجه است و به‌طور مستمر در میان اعضای آن اجرا می‌شود.

ارمنی‌های ایران در ۶ ژانویه و آشوری‌های کاتولیک ایران عید کریسمس را در ۲۵ دسامبر جشن می‌گیرند. این تفاوت در تاریخ به اختلاف نظر شاخه‌های مختلف مسیحیت درباره زمان ولادت عیسی مسیح مربوط می‌شود.

کریسمس میان ارمنی‌ها و آشوری‌ها در ایران با کریسمس کشورهای دیگر تفاوت‌های فرهنگی دارد. آشوری‌ها در فضایی مذهبی، ۲۵ روز قبل از کریسمس روزه می‌گیرند و در ۲۵ دسامبر روزه خود را می‌شکنند، مشابه عید فطر در اسلام.

غذای شب کریسمس ارمنی‌های ایران شامل برنج، کوکوسبزی و ماهی است که با غذاهای رایج کریسمس در سایر کشورها متفاوت است. برخی این تفاوت را به تاثیر فرهنگ و سنت ایرانی نسبت می‌دهند.

برگزاری جشن کریسمس از سوی ایرانی‌های غیرمسیحی

در دهه‌های اخیر، برخی خانواده‌های ایرانی غیرمسیحی، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، این جشن را با تزیین درخت کریسمس و خرید لوازم مرتبط با آن برگزار می‌کنند. در ماه دسامبر، برخی فروشگاه‌ها مملو از اقلام مرتبط با کریسمس می‌شوند و شبکه‌های اجتماعی شاهد انتشار تصاویر و ویدئوهایی از ایرانیان است که این جشن را گرامی می‌دارند.

طبق یک تحقیق، ۹۰ درصد از خریداران درخت کاج کریسمس در ایران مسیحی نیستند.

ایرانیان غیرمسیحی در سال‌های اخیر، در جشن کریسمس عموماً به خرید عروسک‌های بابانوئل و درخت کریسمس اکتفا نمی‌کنند و علاوه بر آن، گوزن کریسمس، ست کفش و لباس کریسمس، شمع‌های کریسمس و ماگ‌های کریسمس را نیز خریداری می‌کنند.

دلایل گرایش ایرانی‌های غیرمسیحی به جشن کریسمس

• زیبایی‌شناسی و جذابیت‌های فرهنگی: برخی افراد، بدون توجه به تاریخچه یا معنای مراسم، تنها به‌خاطر زیبایی‌های ظاهری تزیینات کریسمس و نمادهایی مانند درخت کاج و چراغ‌ها به خرید آن‌ها می‌پردازند.
• چشم‌وهم‌چشمی: برخی افراد طبقات مختلف اجتماعی، به‌دلیل تمایل به رقابت با دیگران و نمایش وضعیت مالی یا مدرن بودن، جشن‌های کریسمس را برگزار می‌کنند تا از دیگران عقب نمانند و تصور می‌کنند که با تبعیت از فرهنگ بیگانه، جایگاه اجتماعی بالاتری به دست می‌آورند.
• تاثیرات فرهنگی متقابل: برخی معتقدند که تأثیر گرفتن از فرهنگ‌های مختلف به‌ویژه در جشن‌های بین‌المللی، باعث غنی‌تر شدن تجربۀ فردی و اجتماعی می‌شود و جشن کریسمس را به‌عنوان بخشی از این تبادل فرهنگی می‌بینند.
• کمبود آگاهی فرهنگی: در مواردی، آگاهی نداشتن از تاریخچه و معانی فرهنگی مراسم کریسمس باعث می‌شود که افراد فقط به جنبه‌های ظاهری آن توجه کنند و به تبعیت از مد، جشن‌های کریسمس را به‌طور افراطی برگزار کنند.
• مصرف‌گرایی: برخی به‌دلیل تمایل به خرید و مصرف اشیاء تزئینی و مصرفی که مرتبط با جشن‌های خاص هستند، بدون در نظر گرفتن پیشینۀ فرهنگی آنها، اقدام به خرید و تزیینات مرتبط با کریسمس می‌کنند.
• دوگانگی فرهنگی: ایجاد دوقطبی‌های کاذب بین جشن‌های ملی و مذهبی و تلاش برای کم‌رنگ کردن جشن‌های ملی، باعث فاصله‌گیری برخی افراد از جشن‌های بومی و گرایش آن‌ها به سمت جشن‌های خارجی مانند کریسمس شده است.
• فضای مجازی: گسترش جشن‌های غربی مانند کریسمس در ایران به‌ویژه از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی صورت گرفته است. این فضاها باعث معرفی این جشن‌ها به‌عنوان نمادی از مدرنیته و ارتباط با دنیای جهانی شده‌اند و به محبوبیت آن‌ها در میان بخشی از مردم ایران، به ویژه جوانان، کمک کرده‌اند.
• فشار اجتماعی: تمایل به همراهی با جریان‌های عمومی جامعه ممکن است برخی افراد را به سمت جشن‌های غربی سوق دهد و موجب کم‌توجهی آنان به جشن‌های ملی و مذهبی شود.

پیام رهبران انقلاب ایران به مناسبت کریسمس

امام خمینی در تاریخ ۲۳ دسامبر ۱۹۷۸م، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، پیامی به مسیحیان فرانسه ارسال کرد. او در این پیام، از مسیحیان خواست که برای ایران دعا کنند و همچنین تعلیمات مسیح را به کشورهای مسیحی که از شاه حمایت می‌کنند، یادآوری کنند.

آیت‌الله خامنه‌ای نیز در پیامی که در ۲۵ دسامبر ۲۰۲۴م به مناسبت سالروز ولادت مسیح در ایکس منتشر شد، نوشت که اگر حضرت عیسی (علیه‌السّلام) امروز در میان ما بودند، در برابر ظلم و استکبار جهانی سکوت نمی‌کردند.

چالش‌های برگزاری کریسمس در ایران

تناقض‌های رفتاری سلبریتی‌ها

برخی سلبریتی‌ها، در حالی مردم را به کاهش هزینه‌های اضافی و کمک به نیازمندان در مناسبت‌های مذهبی دعوت می‌کنند، که خودشان اقدام به صرف هزینه‌های چشمگیر برای نمادهایی مانند درخت کریسمس و تزئینات مرتبط با آن می‌کنند. چنین تضادهایی در فضای عمومی، موجب برداشت‌هایی از دوگانگی در اولویت‌ها و ارزش‌گذاری‌ها شده است.

این رفتارهای دوگانه سلبریتی‌ها با واکنش‌هایی در فضای مجازی مواجه شد. برخی کاربران اظهار داشتند که آیا بهتر نیست هزینه‌های صرف‌شده برای خرید درخت‌های کاج به حمایت از نیازمندان اختصاص یابد؟

«نه» به عربی، «بله» به بابانوئل!

منتقدین بر این باورند که در شرایطی که برخی افراد به‌شدت نسبت به استفاده از واژگان عربی حساسیت دارند، ممکن است همان افراد با شوق و اشتیاق درخت کریسمس را تزئین کرده و آهنگ‌های کریسمسی به زبان انگلیسی پخش کنند. این رفتار، علاوه بر جنبۀ طنزآمیز خود، به‌وضوح نمایانگر تاثیرپذیری فرهنگی از جریان‌های غربی است.

پیامدهای جشن کریسمس از سوی غیرمسیحیان در ایران

• بحران هویت؛ جامعه‌شناسان بر این باورند که برگزاری جشن کریسمس تنها به‌دلیل مد و چشم‌وهم‌چشمی و بدون آگاهی از تاریخچه و مفاهیم فرهنگی آن، نه تنها تأثیری مثبت بر زندگی افراد نخواهد داشت، بلکه ممکن است موجب سردرگمی هویتی ایرانیان شود.
• خودباختگی فرهنگی؛ کارشناسان بر این باورند که تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی برای جشن‌های وارداتی مانند‌ هالوین، ولنتاین و کریسمس می‌تواند هویت فرهنگی جوامع غیرغربی را تضعیف کرده و افراد را از سنت‌ها و ارزش‌های بومی خود مانند شب یلدا و نوروز دور کند، که این امر ممکن است به خودباختگی فرهنگی منجر شود.
• تضعیف روابط اجتماعی: برگزاری جشن‌های غیر بومی می‌تواند به ایجاد تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی بین افراد جامعه منجر شود. این تفاوت‌ها ممکن است باعث فاصله گرفتن افراد از یکدیگر و تضعیف روابط خانوادگی و اجتماعی شود.
• مشکلات روانی: فشار برای تطبیق با فرهنگ‌های جدید و پذیرش انتظارات اجتماعی متفاوت، می‌تواند احساس نارضایتی، اضطراب و افسردگی را در افراد تقویت کند. این چالش‌ها به‌ویژه در میان افرادی که تلاش می‌کنند هویت خود را با فرهنگ غالب تطبیق دهند، بیشتر دیده می‌شود.
• کمرنگ شدن جشن‌های ملی و مذهبی؛ افزایش توجه به جشن‌های غربی مانند کریسمس،‌ هالووین و والنتاین موجب نگرانی کارشناسان از کم‌رنگ شدن جشن‌های ملی و مذهبی در جوامع مسلمان شده است. فردوسی در شاهنامه بر اهمیت حفظ آیین‌های ایرانی به‌عنوان بخشی از هویت ملی تأکید کرده و شادمانی‌های اصیل ایرانی را به شکلی زیبا و آینده‌نگرانه به تصویر کشیده است.
• تضعیف هویت ملی: تبلیغ کریسمس توسط بلاگرها و فعالان فضای مجازی در ایران، بدون توجه به جنبه‌های دینی و فرهنگی آن، به ترویج سبک زندگی غربی می‌پردازد. این افراد به‌جای همدلی با مسیحیان ایرانی، کریسمس را به‌طور عمده برای اهداف تجاری و کسب درآمد یا جذب فالوور بیشتر و مشابه با سنت‌های غربی تبلیغ می‌کنند. این رویکرد می‌تواند منجر به زوال فرهنگ ایرانی‌اسلامی و از دست رفتن هویت ملی شود.
• تخریب محیط زیست؛ در ایام کریسمس، به‌دلیل اینکه مشتریان به‌دنبال اجناس ارزان‌قیمت هستند، مد سریع طرفداران زیادی پیدا می‌کند. استفادۀ بیش‌ازحد از پلاستیک در تولید لباس‌ها موجب کاهش کیفیت آنها می‌شود و آثار مخربی بر محیط‌زیست دارد.
• تغییر پوشش و آرایش؛ در سال‌های اخیر، برخی افراد به پوشیدن لباس‌های کریسمسی اکتفا نکرده و پا را فراتر از مد گذاشته‌اند؛ به‌گونه‌ای که مو و آرایش خود را نیز با مناسبت‌ها تطبیق می‌دهند. یکی از نمونه‌های این روند، ترند ابروهای کریسمسی است که در سال ۲۰۱۹م رواج یافت که با معیارهای زیبایی طبیعی مورد پذیرش در برخی فرهنگ‌ها، همخوانی ندارد.

چالش‌های جهانی برگزاری جشن کریسمس

تقویم کریسمس با طرح مسجد

شرکت شکلات‌سازی «لینت» برای جذب مشتریان مسلمان، تقویم کریسمس خود را با داستان «هزار و یک شب» ترکیب کرد. این تقویم با طرح یک ساختمان سنتی شرقی شامل دو گنبد و ۲۴ درب طراحی شده که هر روز یک در آن باز شده و شکلاتی برداشته می‌شود. در نهایت، تصویر یک مسجد به‌عنوان جایزه ظاهر می‌شود. این اقدام با واکنش منفی بسیاری از مسلمانان مواجه شد و اعتراضات آنان در صفحه فیس‌بوک شرکت منتشر شد.

اخراج از بازار کریسمس به جرم حجاب

شهردار شهر سن گرتین در شمال فرانسه، زکیه ییلدیریم، دختر مسلمان ترک‌تبار، را به‌دلیل داشتن حجاب اسلامی از بازار کریسمس اخراج کرد. ییلدیریم قصد داشت در این بازار محلی نان‌فروشی کند؛ اما شهردار از او خواست حجابش را بردارد یا محل را ترک کند. پس از امتناع ییلدیریم از کشف حجاب، وی مجبور به ترک بازار شد. این اقدام شهردار که به بهانۀ اجرای قوانین سکولار فرانسه صورت گرفت، با انتقادات و اتهامات تبعیض‌آمیز و نژادپرستانه مواجه شده است.

لغو مراسم کریسمس در زادگاه حضرت مسیح

در پی حملۀ رژیم صهیونیستی به نوار غزه در ۲۰۲۴م، برای اولین بار تزیینات کریسمس در بیت‌لحم برپا ‌نشد. مقامات فلسطینی به‌منظور ادای احترام به شهدای حماس و فلسطین از برگزار نشدن آیین سالانۀ کریسمس در زادگاه حضرت عیسی خبر دادند و شهرداری برنامۀ خود برای استقرار درخت کریسمس و تزیینات جشن در میدان مرکزی فلسطین را حذف کرد. دلیل برگزاری بدون تشریفات کریسمس، قتل‌عام عامدانۀ مردم غزه، وضعیت غیرعادی و غم‌انگیز بیت‌لحم بود.

منابع

• «آیا ایرانی که عرب نمی‌پرستد، جشن کریسمس برگزار می‌کند؟»، خبرگزاری بسیج، تاریخ درج مطلب: 11 دی 1403ش.
• «آثار اقتصادی و محیط زیستی جشن‌های کریسمس و‌هالوین»، وب‌سایت مجلۀ کمد سارک، تاریخ بازدید: 9 بهمن 1403ش.
• «بابانوئل از کجا آمد و چگونه یک قدیس به پیرمردی قرمزپوش تبدیل شد؟»، وب‌سایت یورونیوز، تاریخ بروزرسانی: 3 مارس 2019م.
• «بازتاب پیام امام خمینی به مناسبت کریسمس در خبرگزاریهای خارجی در سال 57»، وب‌سایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی»، تاریخ درج مطلب: 14 دی 1397ش.
• «باور کنید «کریسمس» یک جشن مذهبی است!»، پایگاه خبری میگنا، تاریخ درج مطلب: 4 دی 1394ش.
• «برگزاری جشن کریسمس»، وب‌سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 19 دی 1395ش.
• «برگزاری مراسم کریسمس توسط مسلمانان، غرب‌زدگی یا روشنفکری؟ + واکنش کاربران»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 28 آذر 1397ش.
• «به‌جای سفر مذهبی به فقرا کمک کنید و کریسمس را با شکوه جشن بگیرید+ عکس»، وب‌سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 6 دی 1399ش.
• «پاگانیسم و جشن کریسمس»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1391ش.
• «پیام رهبر انقلاب به مناسبت میلاد حضرت مسیح (علیه‌السّلام)»، وب‌سایت جهان‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1403ش.
• «تاریخچۀ جشن کریسمس و بابانوئل + حقایق جالب»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 24 دی 1403ش.
• «تحلیل جهانی شدن جشن‌های غریی؛ از کریسمس تا‌هالووین»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 12 دی 1403ش.
• «تفاوت کریسمس و سال نوی میلادی چیست؟»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 11 آذر 1403ش.
• «جشن کریسمس در میان مسیحیان ایران»، خبرگزاری پانا، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1398ش.
• «چرایی علاقه ایرانی به برگزاری جشن کریسمس»، جامعۀ خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: 14 دی 1400ش.
• «چه کسانی به ولنتاین و کریسمس، بیش‌تر از نوروز اهمیت می‌دهند؟»، پایگاه خبری میگنا، تاریخ درج مطلب: 26 بهمن 1399ش.
• «چین نگران تاثیر مراسم کریسمس بر فرهنگ مردم»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1398ش.
• «حقایقی جذاب دربارۀ جشن کریسمس/ کریسمس 2024 دقیقا چه روزی است؟»، وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 15 آذر 1402ش.
• «شهردار فرانسوی، دختر محجبه را از بازار کریسمس بیرون‌انداخت»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: 2 دی 1398ش.
• «صادرات کالاهای کریسمس از چین به روسیه دوبرابر شد»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 4 دی 1403ش.
• «صنعت کاج و بابانوئل/ گردش مالی صنعت کریسمس چقدر است؟»، وب‌سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 1 دی 1394ش.
• «عده‌ای بدون توجه به ریشه‌ها کریسمس، با نگاه برآمده از خودباختگی فرهنگی از کریسمس تقلید می‌کنند»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1402ش.
• «غیرارمنی‌هایی که کاج می‌خرند و چشم‌وهم‌چشمی می‌کنند»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1395ش.
• «کریسمس؛ جشنی ناخوانده در سفره ایرانی‌ها»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1398ش.
• «کریسمس در یک نگاه»، خبرگزاری مهر. تاریخ درج مطلب: 4 دی 1401ش.
• «لباس مخصوص جشن کریسمس»، وب‌سایت لینکدین، تاریخ بازدید: 8 بهمن 1403ش.
• «لغو مراسم کریسمس در زادگاه حضرت مسیح!/ ماجرا چیست؟»، وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 28 آبان 1402ش.
• محمددوست، حسین، «کریسمس و تاثیرات فرهنگی و اجتماعی آن در جوامع مسلمان»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1403ش.
• «همه‌چیز دربارۀ کریسمس: تاریخچه، آداب و رسوم و ایده‌هایی برای جشن»، خبرگزاری اعتماد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1403ش.
• «یک قضیۀ کاملا چندوجهی»، وب‌سایت روزنامۀ توسعۀ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1398ش.
• "Christ’s Mass"، heraldstandard website. Date of Published: Dec 24، 2021.
• "Catholic Encyclopedia"، newadvent website. Date of Visit: 4 February 2025.