کت واک

کت‌واک؛ راه رفتن گربه‌سان مانکن‌ها روی سکوی نمایش در رویدادهای مد.

کَت‌واک (Catwalk) اصطلاحی است که در فستیوال‌های مد و لباس برای نمایش زندهٔ لباس استفاده می‌شود و این رویداد دارای اصول و استانداردهای مشخصی برای مدل‌های به کار گرفته‌شده در این مراسم است. کت‌واک از نظر طراحان لباس، نقش مهمی در چرخهٔ طراحی لباس و معرفی مد ایفا می‌کند. اجرای کت‌واک در ایران با حاشیه‌های زیادی همراه بوده‌است.

مفهوم‌شناسی

کت‌واک نامی است که فعالان دنیای مد روی نمایش زندهٔ لباس گذاشته‌اند. کت‌واک که معادل فرانسوی آن «دِفیله» است در برنامه‌هایی نظیر هفته‌های مد، جشنواره‌ها و رویدادهای مد و لباس به اجرا در می‌آید. این اصطلاح اشاره به روشی از راه رفتن دارد که توسط مدل‌ها بر روی سِن اجرا می‌شود تا لباس‌های یک برند خاص یا اکسسوری، به نمایش گذاشته شده و تبلیغ شوند. استفاده از واژهٔ کت‌واک در نمایش لباس به‌دلیل شباهت شکل راه رفتن مدل‌ها به‌طور ضربدری مانند خرامیدن گربه و شمرده گام برداشتن است؛ که نوعی اغواگری نیز ایجاد می‌کند. شکل راه رفتن مدل‌ها باید بدین صورت باشد که یک پا را به‌طور صاف و مستقیم در جلوی پای دیگر قرار دهند تا مدلی از غرور و تکبر را نظیر راه رفتن گربه‌ها به نمایش بگذارند.

تاریخچهٔ کت‌واک

شروع این نوع نمایش از مد به سال ۱۸۰۰ میلادی در همایش‌های مجلل سالن‌های کوتور پاریس برمی‌گردد که جهت نمایش انواع محصولات همچون جواهرات، لباس، کیف و کفش برگزار می‌شد. ورود این مفهوم به کشور آمریکا همزمان با دههٔ نخست ۱۹۰۰م اتفاق افتاد و در سال ۱۹۴۳ میلادی با عرضه در اولین هفتهٔ مد نیویورک جایگاه خود را در هفته‌های مد تثبیت کرد. دو برند Chanel و Louis Vuitton به‌عنوان پیشگامان کت‌واک شناخته می‌شوند.

وجه تمایز کت‌واک با مدلینگ

تفاوت این نوع نمایش با مدلینگ، در حرکت و سکون است. در واقع مدل اجرا کنندهٔ کت‌واک، باید بتواند لباس را در حرکت به نمایش بگذارد و آن را تبلیغ کند بدین صورت که با تسلط کامل بر روی صحنه حرکت کند، به عقب و جلو برود، بچرخد و همگان را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین برخلاف مدلینگ که باید جلوی دوربین عکاسی هنرنمایی کند محل کار کت‌واک هفته‌های مد است و لازم است که افراد آمادگی خود را جهت حضور در مراسم نمایش زندهٔ لباس و تبلیغات آن حفظ کنند.

ویژگی‌های کت‌واک

برگزاری این مراسم نیازمند انجام تمرینات فراوانی است و علی‌رغم اینکه زمان زیادی جهت آماده‌سازی آن صرف می‌شود و هزینه‌های هنگفتی هم دارد زمان این رویداد بسیار کوتاه و بین سی دقیقه تا یک ساعت است. سالن‌هایی که جهت اجرای کت‌واک انتخاب می‌شوند معمولاً سالن‌های تئاتر هستند. مهم‌ترین قانون حرفه‌ای که در عرصهٔ کت‌واک وجود دارد این است که زمانی که یک مانکن و مدل با یک برند خاص قرارداد می‌بندد اجازهٔ شرکت در کت‌واک برندهای دیگر را ندارد. کت‌واک معمولاً بر روی یک سکوی باریک و به شکل T انجام می‌شود که به آن ران وِی (Runway) یا رمپ می‌گویند.

شرکت‌کننده‌های کت‌واک

افرادی که در مراسم کت‌واک حضور دارند دو دسته هستند: در ردیف‌های اول سلبریتی‌هایی حضور دارند که توسط برند برگزارکنندهٔ مراسم، دعوت می‌شوند و با دریافت مبلغی از صاحب برند در کت‌واک حضور پیدا کرده‌اند؛ اما دستهٔ دوم افرادی هستند که به سبب گرایش حرفه‌ای و علاقه‌مندی شخصی خود و در قبال پرداخت هزینه، اجازهٔ شرکت در ردیف‌های پشتی مراسم کت‌واک را پیدا می‌کنند.

انتقادات به کت‌واک‌ها در غرب

برخی از اندیشمندان غربی بر این باورند که سرمایهٔ بدنی مدل‌های به کارگرفته‌شده در عرصهٔ نمایش مد در یک فرایند انضباطی سفت‌وسخت به کالای نمایشی تبدیل می‌شود. با توجه به ساختار فیزیکی بدن، مدل‌ها باید دائماً استانداردهای ایده‌آل تحمیل‌شده توسط سیستم مد مانند اندازه‌گیری قد، وزن، سینه، دور کمر و باسن را برآورده کنند. مدل‌ها به‌طور مداوم در معرض درخواست مضاعف برای مطابقت با استاندارد مشترک و داشتن ویژگی منحصربه فرد هستند که ظاهر آنها را از دیگران متمایز می‌کند. از نگاه این منتقدین، در صنعت مد، مدل‌ها بیشتر شبیه ابزارهای این صنعت هستند تا افراد حرفه‌ای. در حقیقت مدل‌ها، جایگزین آدمک‌های اواخر قرن نوزدهم شده‌اند که تحرک بدنی دارند. بدن مدل به‌عنوان عنصر میانجی و یکپارچه‌سازی برای توصیف تصویرسازی مد عمل می‌کند و از آنجایی که عنصر شکل‌پذیری است که تاحدی با تغییرات ذائقه سازگار است، مدام دستکاری می‌شود تا با تغییر خواسته‌های زیبایی‌شناختی دنیای مد مطابقت داشته باشد.

سیر تحول کت‌واک

- مدل‌ها

در ابتدا افرادی در این صنعت به کار گرفته می‌شدند که زمان طولانی توسط سازمان‌های مرتبط به‌صورت حرفه‌ای آموزش‌های لازم را می‌دیدند و غالباً در بازهٔ سنی بین ۱۶ تا ۲۵ سال، قد حدود ۱۷۵ سانتی‌متر و وزن حدوداً ۶۰ تا ۶۵ کیلوگرم بودند؛ اما با انتقاداتی که در این زمینه به وجود آمد امروزه قوانین آن تغییرات فاحشی کرده‌است و مدل‌هایی از سوی برخی برندهای معروف استفاده می‌شود که فاکتورهای متفاوتی نظیر اضافه وزن را دارند.

- سالن‌ها

استفاده از فضای شبیه‌سازی‌شده به‌صورت جنگل یا ساخت یک ساحل دریا در آن و پخش صدای امواج دریا و مرغان دریایی در داخل سالن اولین بار در سال ۲۰۱۸م توسط برند شنل برای رونمایی کالکشن پاییز و زمستان انجام شد. به مرور و با توجه به پیشرفت تکنولوژی، طرح‌های خلاقانه و به شکل دوّار نیز برای صحنه‌های کت‌واک طراحی و ارائه شد.

کت‌واک‌های مشهور دنیا

از کت‌واک‌های معروف دنیا می‌توان به کت‌واک کموسکینو در سال ۲۰۱۵م، کت‌واک فندی در سال ۲۰۰۷م در دیوار چین به‌عنوان طولانی‌ترین کت‌واک و کت‌واک تامی هیلفیگر در سال ۲۰۱۵م اشاره کرد.

کت‌واک در ایران

در پی توجه به این هنر در برخی کشورهای اسلامی نظیر اندونزی که هفتهٔ مد اسلامی (مد مسلمان) در آن برگزار می‌شود و مالزی که با برگزاری فستیوال مد اسلامی از شاخص‌ترین کشورهای اسلامی در حوزهٔ مد و اجرای کت‌واک است و همچنین موجی که در دنیا برای مد و لباس اسلامی (Islamic Fashion) با هدف اقتصاد مد اسلامی ایجاد شده‌است توجه به این پدیده در ایران نیز چند سالی است که وجود دارد؛ برگزاری چنین مراسماتی در کشورهای اسلامی دغدغه‌های مخصوص به خود را دارد؛ زیرا مسائل مربوط به پوشش و لباس بانوان در جوامع اسلامی از حساسیت بالایی برخوردار است و محدودیت‌هایی برای اجرای این نوع برنامه‌ها وجود دارد.

برخی از کارشناسان عرصهٔ مد و لباس معتقدند با توجه به اینکه صنعت پوشاک دارای ظرفیت بالایی در حوزهٔ ارزآوری و اشتغال است برنامه‌هایی نظیر کت‌واک نقش مهمی در صنعت نساجی و پویایی تولید لباس دارند و جذابیت پوشاک در قالب برگزاری چنین مراسمی به نمایش گذاشته می‌شود؛ اما دلایلی نظیر مشخص نبودن متولی صنعت پوشاک، نبود بانک آماری در حوزهٔ پوشاک، مشکلات موجود در مسیر برندسازی و نیز محدودیت‌هایی که برای برگزاری چنین مراسمی در ایران برای کت‌واک بانوان وجود دارد موجب شده‌است این هنر به جایگاه واقعی خود نرسد. ورود هیجانی و غیرحرفه‌ای افراد برای فعالیت در کت‌واک، اقدامات غیرعلمی و غیرقانونی و هنجارشکنانه نیز از جمله مسائلی است که حیات رویداد کت‌واک مطابق با هنجارهای ایرانی- اسلامی را به مخاطره می‌اندازد.

برخی از منتقدان ایرانی کت‌واک معتقدند که نمایش زندهٔ پوشاک ریشه در نظام سرمایه‌داری و مصرف‌گرایی دارد. در دنیای غرب، با تولید انبوه لباس، نیاز به مصرف بیشتر و در نهایت نیاز به تبلیغ پوشاک احساس شد. در ابتدا این تبلیغ توسط مانکن‌های بی‌جان و سپس به‌وسیلهٔ انسان صورت پذیرفته‌است.

ربابه غزالی عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا و استاد طراحی لباس نیز دربارهٔ نمایش زنده لباس معتقد است لباس مشاغل را می‌توان به‌صورت تئاتر نشان داد. این نوع نمایش لباس باعث کاهش میزانِ خودنمایی می‌شود. از نظر این استاد دانشگاه فلسفهٔ نمایش زندهٔ لباس با رویکرد اسلامی سازگار نیست؛ زیرا در رویکرد اسلامی باید به شخصیت زن توجه شود نه جنسیت وی. در حالی که نمایش زندهٔ لباس توجه افراد را به سمت جنسیت زن سوق می‌دهد.

مرضیه شفاپور دبیر اسبق کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور قائل به تفکیک فشن‌شو بانوان از آقایان است و برگزاری فشن‌شو در محیطی کاملاً زنانه را قابل تحقق می‌داند. وی معتقد است که لباس باید بر تن انسان زنده دیده شود؛ البته نه به‌شیوهٔ غربی. از نظر وی در چارچوب قانونی و شرعی می‌توان اقدام به برگزاری فشن‌شو کرد؛ بانوان طراح می‌توانند با همکاری بانوان تولیدکننده، فشن‌شوها را در یک محیط محصور و امن و بدون ضبط هرگونه عکس یا ویدئویی مانند کنسرت‌های موسیقی بانوان برگزار کنند.

شریف رضوی، مدیر مؤسسهٔ بهپوشی نیز معتقد است برگزاری نمایش زندهٔ لباس گوشه‌ای از برنامه‌های نمایش زندهٔ لباس ایرانی- اسلامی است که باید با هدف بهپوشی و بر اساس فرهنگ ایرانی- اسلامی برگزار شود و هدف آن خودنمایی و تبرج نباشد و حتی نوع راه رفتن در این نمایش زنده باید عادی باشد. رضوی همچنین استفاده از جذابیت‌های جسمی و جنسی انسان به‌ویژه زنان، حرمت نمایش جذابیت‌ها و زیبایی‌ها در اسلام، وجود تبرج و خودنمایی و خلاف قانون بودن استفادهٔ ابزاری از زن و مرد برای تبلیغات را از دلایل کاهش تمایل به فعالیت رسمی در عرصهٔ نمایش زنده لباس دانست.

منابع

• «تبرج و خودنمایی در نمایش‌ زندۀ لباس ایرانی اسلامی جایگاهی ندارد»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 26 اسفند 1392ش.
• جاوید، ستاره، «فعالیت مجدد فشن‌‌شوها در مرحلۀ رایزنی و گفت‌وگو است»، وب‌سایت روزنامۀ شرق، تاریخ درج مطلب: ۲۸ دی ۱۳۹۸ش.
• «دبیر کارگروه مد و لباس: کت‌واک آقایان و بانوان تفکیک‌شده برگزار مي‌شود»، روزنامه شرق، تاریخ درج مطلب: 20 بهمن 1398ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 7 مرداد 1402ش.
• زراعتی، فرزانه، «برندسازی، حلقۀ مفقودۀ صنعت پوشاک ایران/ تیغ تیز حاکمیت بر گردن صنعت «فشن‌شو»»، وب‌سایت قدس آنلاین، تاریخ درج مطلب: 21 خرداد 1401ش.
• عباسی، محمود، «کت‌واک»، وب‌سایت محمود عباسی، تاریخ بازدید: 7 مرداد 1402ش.
• عباسی، محمود، «راه رفتن بر روی کت‌واک»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ درج مطلب: 1398ش.
• «فشن‌شو، ران‌وی و کت‌واک چه فرقی با هم دارند؟ احتمالاً سوال شماست!»، وب‌سایت چی بپوشم، تاریخ درج مطلب: 27 اسفند 1401ش.
• «کت‌واک (Catwalk) به چه معناست؟»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: 17 تیر 1402ش.
• «کت‌واک Catwalk چیست؟»، وب‌سایت بُرنُس مد، تاریخ بازدید: 17 تیر 1402ش.
• «کت‌واک چیست؟ برگزاری کت‌واک در ایران»، وب‌سایت گهر، تاریخ درج مطلب: 29 ژوئن.
• «کت‌واک چیست؟، وب‌سایت ایده، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1400ش.
• «کت‌واک چیست؟»، وب‌سایت مجتمع فنی تهران نمایندگی نیاوران، تاریخ درج مطلب: 13 جولای 2021م.
• «کت‌واک چیست؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ درج مطلب: سال 1398ش.
• «کت‌واک(Catwalk) چیست و درآمد مدل آن در هر ساعت چقدر است؟»، وب‌سایت طراح لباس، تاریخ درج مطلب: 18 آگوست 2019م.
• «کت‌واک و اصول برگزاری آن»، مجلۀ دنیای مد، تاریخ درج مطلب: 27 دسامبر 2019م.
• «کت‌واک catwalk یا ران‌وی runway»، وب‌سایت مرکز آموزش، تاریج درج مطلب: 3 مرداد 1401ش.
• «مالزي پايتخت مد اسلامي جهان»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1388ش.
• «مد و استایل اسلامی: پدیدۀ نوظهور دنیای فشن»، وب‌سایت لوکس تهران، تاریخ درج مطلب: 23 ژانویه 2019م.
• «مدلینگ در ایران و مقتضیات جامعۀ معاصر»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تاریخ درج مطلب: 16 مارس 2019م.
• میرزایی، مونا، «کت‌واک و اصول برگزاری آن»، وب‌سایت کمد سرک، تاریخ بازدید: 17 تیر 1402ش.
• «هفتۀ مد نیویورک»، وب‌سایت بی‌تاریخ، تاریخ بازدید: 7 مرداد 1402ش.
• یوسف پور، نگین، «کت‌واک چیست: همه چیز دربارۀ کت‌واک Catwalk و ران وی (Runway)»، وب‌سایت فارسیرو، تاریخ درج مطلب: 26 مرداد 1401ش.
• «کاهش تبرج در مدلینگ با رعایت نکات فنی در عکاسی/ سند کاربردی برای طراحی لباس ایرانی اسلامی در دست نداریم»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 10 بهمن 1399ش.
• "Modelling Practice: The Inertia of Body Ideals in the Fashion System", Sociologica, December 31 2019.