حیا در اندیشه مرتضی مطهری: تفاوت میان نسخه‌ها

از دیدگاه استاد مطهری، حیا و خجالت دو مفهوم متفاوت هستند. خجالت به‌نوعی از احساس ضعف و عدم قدرت در ابراز شخصیت اشاره دارد که در مواجهه با دیگران اتفاق می‌افتد؛ به طوری که فرد نمی‌تواند خود را به درستی نشان دهد و از ترس قضاوت دیگران، شخصیت خود را مخفی می‌کند.  

اما حیا مربوط به نوعی رفتار اخلاقی است که ربطی به دیگران ندارد. حیا به احساس درونی انسان از انجام کاری برمی‌گردد که از نظر اخلاقی پست یا دون شأن انسان باشد. وقتی فرد می‌خواهد کاری ناپسند مانند فحاشی یا گفتن سخنان زشت انجام دهد، وجدانش از انجام آن منصرف می‌شود و احساس شرم و حیا می‌کند. این شرم نه به‌دلیل ترس از قضاوت دیگران، بلکه به‌خاطر احساس شخصی اوست که خود را فراتر از انجام چنین رفتارهایی می‌بیند.<ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص74.</ref>

از دیدگاه مطهری، صراحت لهجه و بی‌حیایی دو مفهوم کاملاً متفاوت هستند که گاهی به اشتباه یکی پنداشته می‌شوند. صراحت لهجه به‌معنای صداقت و وضوح در بیان است، در حالی که بی‌حیایی به عدم رعایت مرزهای اخلاقی اشاره دارد. مرتضی مطهری تأکید دارند که نباید از واژه «صراحت لهجه» برای توجیه رفتارهای بی‌ادبانه و ناپسند استفاده کرد. <ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص76.</ref>  

در دیدگاه مطهری، حیا به‌عنوان یک ویژگی اخلاقی، در هر دو جنس مرد و زن وجود دارد؛ اما به‌دلیل نقش ویژه‌ای که زن در جامعه و به‌عنوان حافظ ناموس اجتماعی دارد، این ویژگی در او بیشتر از مرد به چشم می‌آید. مطهری توضیح می‌دهد که زن هم ناموس خود است و هم ناموس مرد، برخلاف مرد که تنها ناموس زن به شمار می‌رود. بر اساس این نگرش، خداوند به‌دلیل نقش اجتماعی زن، حیا و شرم را در او بیشتر از مرد قرار داده است.<ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص76.</ref>

مطهری بر این عقیده است که چون حیا و شرم در زنان بیشتر است، بنابراین [[خواستگاری]] در خلقت ابتدا از سوی جنس مذکر آغاز می‌شود؛ زیرا در فطرت زن، حیا و پرهیز از [[بی‌بندوباری|ابتذال]] و کاهش شأن خود، قرار دارد. <ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص76.</ref>

از نظر مطهری، حیا جزئی از تدابیر خلقت است که به‌طور طبیعی در سرشت انسان‌ها، به‌ویژه در زنان، وجود دارد. از دیدگاه او، حیا یک ویژگی فطری و الهی است که برای حفظ بنیان خانواده و به تبع آن، جامعه سالم طراحی شده است. همچنین مطهری حریم نگه داشتن زن، پرهیز از [[بدن نمایی|بدن‌نمایی]] و رعایت پوشش مناسب را به‌عنوان اصولی ضروری برای حفظ این بنیان‌ها می‌داند.<ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص96.</ref> او معتقد است اگر زنی این ویژگی‌ها را نداشته باشد، از انسانیت خود منحرف شده<ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص100.</ref> و نقش تاریخی خود را از دست داده است<ref>مطهری، آینده انقلاب اسلامی ایران، 1399ش، ص225.</ref>

استاد مطهری بر این باور است که حیا و [[فقه پوشش|پوشش]] در زنان نقش اساسی در حفظ و بالا بردن ارزش اجتماعی آنها دارد. او معتقد است هنگامی که زن حیا و پوشش خود را از دست می‌دهد و خود را مبتذل می‌کند، ارزش خود را نیز کاهش می‌دهد<ref>مطهری، خانواده و اخلاق جنسی، 1401ش، ص77.</ref> و خود را به‌راحتی در اختیار مردان قرار می‌داد.<ref>مطهری، نظام خانوادگی اسلام، 1401ش، ص107.</ref>

==حیای افراطی==

*مطهری، مرتضی، خانواده و اخلاق جنسی، تهران، صدرا، 1401ش.

*مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، 1400ش.

*مطهری، آینده انقلاب اسلامی ایران، تهران، صدرا، 1399ش.

*مطهری، نظام خانوادگی اسلام، تهران، صدرا، 1401ش.

[[رده: ویکی‌رز]]

[[رده:فقه پوشش]]