ازدواج دانشجویی

ازدواج دانشجویی؛ ازدواجی به‌شرط دانشجو بودن زن و مرد یا یکی از آن‌ها.

ازدواج دانشجویی از راه‌های ازدواج جوانان است که معمولاً در آن زوجین دارای میانگین سنی پایینی هستند. این ازدواج چند سالی است که به‌منظور تبلیغ فرهنگ ازدواج به‌هنگام و ساده‌زیستی در دانشگاه‌ها مورد توجه جوانان قرار گرفته است.

مفهوم‌شناسی

ازدواج، پیوند زناشویی بین زن و مرد است که با جاری‌شدن صیغۀ عقد ایجاد می‌شود. ازدواجی که در آن یکی از زوجین یا هر دو دانشجو باشند و مراسم ازدواج آنها به دور از تشریفات و با تشویق و حمایت دانشگاه برگزار شود، ازدواج دانشجویی نام دارد.

تاریخچه

واژۀ ازدواج دانشجویی برای اولین‌بار توسط یکی از اساتید دانشگاه تهران مطرح شد و نخستین ازدواج دانشجویی در سال 1376ش از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری با شرکت 60 زوج در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. طبق آمار رسمی، بیشترین میزان ازدواج دانشجویی در ایران، به تعداد 60 هزار در سال 1392ش بوده است.

ثبات ازدواج دانشجویی

مراسم این ازدواج به‌دور از تجملات و به‌ ساده‌ترین شکل ممکن برگزار می‌شود. بر اساس بررسی‌های انجام‌گرفته، تنها در حدود 6% از ازدواج‌های دانشجویی طلاق رخ داده است که این موضوع، ثبات این ازدواج را نشان می‌دهد.

متولّی برگزاری ازدواج دانشجویی

برگزاری مراسم جشن ازدواج دانشجویی بر عهدۀ معاونت دانشجویی در دانشگاه‌ها است که با توجه به شیوه‌نامه‌های موجود به اجرای آن می‌پردازند.

شرایط شرکت در مراسم ازدواج دانشجویی

• دانشجو بودن حداقل یکی از زوجین؛
• ارائۀ عقدنامه و مدارک لازم به دانشگاه؛
• انطباق تاریخ عقد با زمان اعلام‌شده فراخوان دعوت به جشن، از طرف دانشگاه.

نحوۀ برگزاری مراسم ازدواج دانشجویی

• ارسال مدارک زوجین برای دفتر نهاد رهبری دانشگاه؛
• تدارک کارت دعوت و کارت همراه برای هر زوج؛
• برگزاری جشن ازدواج در دانشگاه و اعطای هدیه به‌رسم یادبود به عروس و داماد.

تسهیلات دانشگاه‌ها برای ازدواج دانشجویی

دانشگاه‌های مختلف ایران برای افرادی که ازدواج دانشجویی می‌کنند، تمهیداتی تدارک دیده‌اند. در دانشگاه آزاد اسلامی برای دانشجویان کاردانی و کارشناسی، معافیت از پرداخت شهریۀ نیم‌سالی که زوجین ازدواج کرده‌اند و 50 درصد تخفیف شهریه برای دانشجویان مقاطع تحصیلی بالاتر معین شده است. در دانشگاه پیام‌نور، معافیت از پرداخت شهریۀ یک سال و استفاده از وام شهریه و اهدای هدیۀ نقدی به زوجین، در دانشگاه صنعتی شریف اعطای وام قرض‌الحسنه با بازپرداخت 25 ماهه و بدون کارمزد و در دانشگاه علوم پزشکی ایران، تسهیلات بانکی اهدا می‌شود.

عوامل مؤثر در موفقیت ازدواج دانشجویی

طبق پژوهش‌های صورت‌گرفته عواملی مانند روابط حسنه، اعتماد، ارتباطات کلامی و غیرکلامی سالم، تبادل افکار، تفاهم در زمینۀ تصمیم‌گیری شغلی، اهداف و آرزوها، روابط جنسی، نحوۀ برخورد با فرزند، رعایت آداب زندگی، روابط اجتماعی، برخی عوامل خانوادگی، شخصی و اجتماعی مانند شغل همسر، نحوۀ آشنایی و شیوۀ حل مشکلات و محل مراجعه در هنگام بروز اختلاف از عوامل مؤثر بر موفقیت و ماندگاری ازدواج‌های دانشجویی است.

ازدواج دانشجویی در خارج کشور

تاکنون دانشجویان ایرانی در کشورهایی مانند ارمنستان، انگلستان، اتریش، استرالیا، آذربایجان، آلمان، آمریکا، ایتالیا، ایرلند، تاجیکستان، ترکیه، دانمارک، روسیه، ژاپن، سوئد، فرانسه، فیلیپین، قبرس، کانادا، مالزی، هلند و هندوستان در این طرح شرکت کرده‌اند.

راه‌کارهای تشویق به ازدواج دانشجویی

• آموزش مهارت‌های زندگی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین لوازم تحقق ازدواج آسان؛
• برگزاری جلسات مشاوره؛
• همکاری تشکّل‌های مردمی و سازمان‌های دولتی؛
• تحقق بلوغ و توانایی برای هماهنگی و سازگاری با جنس مخالف در دختر و پسر؛
• ایجاد فضایی امن برای آشنایی جوانان؛
• استفاده از ظرفیت رسانۀ ملی.
• ساخت خوابگاه متأهلی.

موارد مهم در ازدواج دانشجویی

• تطابق فرهنگی؛ متعلق‌بودن هر یک از زوج‌ها به شهرهای مختلف و در نتیجه عدم تطابق فرهنگی خانواده‌ها ممکن است موجب ناپایداری این‌گونه ازدواج‌ها شود.
• قراردادن خانواده‌ها در جریان رابطه؛ به‌دلیل طولانی‌شدن رسمیت یافتن رابطه و ازدواج و زیادشدن وابستگی و عدم اطمینان از نظر خانواده، جویاشدن نظر خانوادۀ طرفین کمک زیادی به تصمیم‌گیری در مورد ادامه یا قطع رابطه می‌کند. همچنین در صورت زیادشدن وابستگی و دیر در جریان قرار گرفتن خانواده‌ها، امکان مخالفت آن‌ها نیز وجود دارد.
• حمایت خانواده‌ها؛ فراهم نبودن امکانات رفاهی و خوابگاهی مناسب برای آغاز یک ازدواج دانشجویی و مشکل هزینه و درآمد، حمایت خانواده‌های طرفین را ایجاب می‌کند.

ازدواج دانشجویی و خانواده‌ها

آماده نبودن فرزند برای ازدواج یا درنظرداشتن فرد دیگری برای او از سوی خانواده، زندگی و آیندۀ فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نداشتن حسّ خوب والدین و احساس نادیده‌ واقع‌شدن اهمیت و اولویت آن‌ها و ترجیح‌دادن ازدواج فرزندان مطابق میل آن‌ها مهم‌ترین مشکل ازدواج دانشجویی است.

بعد از شناخت و آشنایی طرفین در دانشگاه و در صورت داشتن تناسب عاطفی و روحی با یکدیگر، این آشنایی رسمی می‌شود و توسط نمایندۀ یکی از نهادهای دانشگاه به‌عنوان واسطه به اطلاع والدین می‌رسد. در این مرحله، آشنایی کلی با دختر و پسر و خانوادۀ آن‌ها برای شناخت حداقلی به اطلاع طرف مقابل می‌رسد. همچنین طرح موضوع توسط واسطه، موجب حسّ بهتر والدین و همراهی آن‌ها می‌شود. در مرحلۀ بعد، دختر و پسر در مورد ازدواج با والدین خود صحبت کرده و ضمن بیان علاقمندی به طرف مقابل، مهم بودن نظر والدین برای خودشان را مطرح می‌سازند.

اهمیت خواستگاری سنّتی در ازدواج دانشجویی

در ازدواج، مسألۀ کفویت و تطابق فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی و اقتصادی نسبت به احساسات اولویت دارد. در ازدواج دانشجویی، خواستگاری سنّتی به‌دلیل آشنایی خانواده‌ها با فضای کلی و بررسی تفاهم‌ خانواده‌ها توسط والدین و بیرون‌آمدن دختر و پسر از فضای ذهنی حاکم در فضای دانشگاه نسبت به خواستگاری مستقیم اولویت دارد.

نقش معرف در ازدواج دانشجویی

عدم کنترل احساسات و انتخاب همسر بدون عقلانیت، باعث بروز مشکلات گوناگون در سایر مراحل زندگی می‌شود. همچنین ملاقات و رابطۀ زیاد موجب به‌وجود آمدن رابطۀ عاطفی و در نتیجه عدم شناخت دقیق طرف مقابل می‌شود. شناخت در سایۀ شناخت کامل نیازها، علایق و روحیات امکان دارد و ممکن است جوان دانشجو تحت تأثیر عواملی موفق به شناخت کامل طرف مقابل نشود. طبق برخی تحقیقات در چنین مواردی وجود یک شخص سوم یعنی یک معرف که از طرفین شناخت کافی دارد، موجب دوام ازدواج می‌شود.

مزایای ازدواج دانشجویی

بیست و دومین دوره ازدواج دانشجویی دانشگاه تهران

• حفظ نشاط؛ حفظ شور جوانی، موجب تداوم نشاط در سال‌های بعد می‌شود. ایجاد فرصت انس و الفت در کنار همسر علاوه بر پیداکردن معنای تازه‌ای در زندگی، موجب خارج‌شدن از تنهایی و مقابله با مشکلات زندگی می‌شود.
• افزایش انگیزه و آرامش روحی؛ ازدواج در شروع جوانی، بیشتر از هر زمان دیگر موجب افزایش انگیزه، کارآمدی و پاسخ به چالش‌های زندگی می‌شود.
• ازدواج عاشقانه؛ ازدواج دانشجویی، از بهترین و با ثبات‌ترین ازدواج‌ها است و روابط ناشی از آن معمولاً به ازدواج پایدار و سالم ختم می‌شود.
• استفاده از تسهیلات؛ احترام قائل‌شدن دانشگاه برای ازدواج دانشجویی و درنظرگیری تسهیلانی مانند تخفیف شهریه، وام و کمک هزینه یکی از مزایای ازدواج دانشجویی است.
• حمایت زوج‌ها در امور تحصیلی؛ فراهم‌آوردن نوعی پشتیبانی تمام وقت، موجب مدیریت موقعیت‌های استرس‌زا و افزایش پیشرفت تحصیلی می‌شود.
• همچنین تجربۀ احساسات عاطفی عمیق، جلوگیری از رفتارهای نامشروع در دانشگاه، کاهش سنّ ازدواج، آرامش ذهنی و روانی، افزایش انگیزۀ تحصیل، ترغیب به فعالیت‌های اجتماعی، تمرکز بالا در ادامۀ تحصیل با رفع فشارهای عاطفی و جنسی، جذب‌شدن در فعالیت‌های اجتماعی برای رفع نیازهای اقتصادی، پاسخ حلال‌گونه به امیال نفسانی، صاحب فرزندشدن در سنّ کم، تکمیل موفقیت در دانشگاه با موفقیت در زندگی، کاهش فاصلۀ نسل‌ها، انگیزه برای زندگی جدی، فضای اجتماعی و شرایط سنّی مشابه، توقع کمتر از عروس و داماد، سازگاری بیشتر با مشکلات زندگی، تقویت اعتمادبه‌نفس، مسئولیت‌پذیری بیشتر و استقلال و ثبات مالی از مزایای ازدواج دانشجویی است.

چالش‌های ازدواج دانشجویی

در فرآیند ازدواج دانشجویی ممکن است چالش‌هایی هم وجود داشته باشد، مانند نمادین‌بودن طرح؛ برخلاف قصد طراحان در سال‌های اولیۀ برگزاری مراسم ازدواج دانشجویی، این مراسم نمایندۀ سبک ازدواج آسان نیست. برخی دانشجویان ضمن سوءاستفاده از این مراسم، اقدام به برگزاری مراسم مفصلی قبل یا بعد آن می‌کنند.

همچنین افت تحصیلی، انصراف از تحصیل، مشکلات مالی، طلاق زودهنگام، و مسئلۀ سربازی پسر از جمله چالش‌های ازدواج دانشجویی است.

موانع ازدواج دانشجویی

• فقدان امکانات رفاهی در خوابگاه‌ها؛
• مشکلات اقتصادی؛
• شک در انتخاب مورد مناسب به‌دلیل آزادبودن و روابط بی قیدوبند در دانشگاه؛
• فقدان انگیزه.

دلایل کاهش ازدواج دانشجویی

شرایط اقتصادی، مسکن، بیکاری، عدم پشتیبانی در اعطای هدیۀ مادی، مجازی‌شدن ارتباطات و جریانات رسانه‌ای که موجب کم‌رنگ‌ شدن انگیزه‌های ازدواج است، از جمله دلایل کاهش ازدواج دانشجویی است.

سامانۀ ازدواج دانشجویی همرسان

در راستای سامان دادن ازدواج دانشجویی، سامانه همرسان با شعار ازدواج آگاهانه، پایدار، به‌هنگام و آسان در سال 1401ش راه‌اندازی شد. این سامانه اقدام به معرفی باواسطه دانشجویان متقاضی ازدواج می‌کند. از همرسان، با هدف تسهیل ازدواج دانشجویان، واسطه‌گری برای ازدواج جوانان در چارچوب فرهنگ بومی و با محوریت خانواده، کمک به انتخاب آگاهانه در چارچوب فرهنگ خانوادۀ ایرانی- اسلامی رونمایی شده است.

منابع

• «ازدواج دانشجویی آسان‌سازی ازدواج است یا طرحی نمادین؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1397ش.
• «ازدواج دانشجویی به خارج کشور هم می‌رود»»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 20 تیر 1391ش.
• «ازدواج دانشجویی چیست؟ + نکته‌های مهم ازدواج دانشجویی»، وب‌سایت عروس، تاریخ درج مطلب: 24 جولای 2017م.
• «ازدواج دانشجویی چگونه است؟»، وب‌سایت آسمونی، تاریخ بازدید: 6 خرداد 1402ش.
• «ازدواج دانشجویی خوب است یا بد؟ بررسی مزایا و معایب»، وب‌سایت آویژه، تاریخ درج مطلب: 17 دسامبر 2020م.
• «ازدواج دانشجویی»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی_ واحد ساوه، تاریخ بازدید: 9 خرداد 1402ش.
• «ازدواج دانشجویی رونق می‌گیرد؟»، وب‌سایت روزنامۀ فرهنگیان، تاریخ درج مطلب: 21 تیر 1400ش.
• «ازدواج»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1402ش.
• «باب‌شدن ازدواج دانشجویی توسط چه کسی بود؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 16 آذر 1401ش.
• «بزرگ‌ترین معضل ازدواج دانشجویی چیست؟»، وب‌سایت افکارنیوز، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1397ش.
• سیفی، زهرا، «ضرورت تخصیص اعتبار کافی برای ساخت خوابگاه متاهلی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 14 دی 1401ش.
• «صفر تا صد "ازدواج دانشجویی"/ طلاق در ازدواج‌های دانشجویی زیر 6 درصد»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 17 آذر 1399ش.
• «عاشقی و ازدواج در دوران دانشجویی خوبه یا بد؟»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 9 خرداد 1402ش.
• فتحی آشتیانی، علی و احمدی، خدابخش، «بررسی ازدواج‌های موفق و ناموفق در بین دانشجویان»، دوماهنامۀ علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، سال 11، شمارۀ 7، آبان 1383ش.
• «فواید و معایب اصلی ازدواج دانشجویی که باید بدانید»، وب‌سایت مرکز مشاورۀ ستارۀ زندگی، تاریخ بازدید: 6 خرداد 1402ش.
• «معرفی سامانه‌ ازدواج دانشجویی همرسان»، پرتال دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، تاریخ درج مطلب: 5 تیر ا1402ش.
• نظارتی‌زاده، عاطفه، «ازدواج به سبک دانشجویی/ از پیامک تشویق دانشجویان به ازدواج تا ماجرای خواستگاری در حیاط دانشگاه»، وب‌سایت خبربان، تاریخ درج مطلب: 29 فروردین 1401ش.
• «همه چیز دربارۀ ازدواج دانشجویی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1402ش.