خوابگاه دانشجویی پسرانه

خوابگاه دانشجویی پسرانه؛ فضایی برای اقامت گروهی یا انفرادی دانشجویان پسر.

زندگی در خوابگاه دانشجویی می‌تواند فرصت‌هایی برای پیشرفت تحصیلی، آشنایی با فرهنگ‌های مختلف، گسترش روابط اجتماعی و تقویت روحیه همکاری فراهم کند. از طرف دیگر، خوابگاه‌ها با چالش‌هایی همچون کاهش حریم خصوصی، مشکلات روان‌شناختی، افزایش رفتارهای انحرافی، مصرف مواد مخدر و مشکلات بهداشتی مواجه هستند. آسیب‌های اجتماعی در خوابگاه‌ها می‌تواند ناشی از مشکلات مدیریتی، اختلافات خانوادگی و ضعف در باورهای دینی باشد.

مفهوم‌شناسی

خوابگاه دانشجویی، مکانی است که برای اقامت گروهی از دانشجویان طراحی شده و معمولاً تحت مدیریت دانشگاه‌ها قرار دارد. این خوابگاه‌ها می‌توانند در داخل یا خارج از پردیس دانشگاه واقع باشند و اتاق‌های آن‌ها به‌صورت انفرادی یا گروهی است. دانشجویان در دوره‌های مختلف تحصیلی می‌توانند برای اقامت در خوابگاه، درخواست دهند. شرایط دسترسی به خوابگاه‌های دانشگاهی بسته به‌نوع دورۀ تحصیلی (روزانه، شبانه، غیرانتفاعی، آزاد یا پردیس‌های خودگردان) متفاوت است.

تفاوت خوابگاه و سکونتگاه

تفاوت اصلی بین «خوابگاه» و «سکونتگاه» در نوع کاربری و معنای واژه‌ها نهفته است. واژه «خوابگاه» بیشتر به مکانی اشاره دارد که تنها برای خوابیدن طراحی شده است و کاربردهای دیگری ندارد. در مقابل، واژه «سکونتگاه» به‌معنای «اقامت و آرامش گزیدن» است و به فضاهایی اطلاق می‌شود که علاوه بر ارائه مکان خواب، برای انجام فعالیت‌های اجتماعی و برآورده کردن نیازهای فردی افراد نیز طراحی شده‌اند. در نتیجه، سکونتگاه محیطی است که به‌طور کلی شرایط آرامش و تسکین را فراهم می‌کند و می‌تواند از نظر اجتماعی و فردی پاسخگوی نیازهای ساکنان باشد.

انواع خوابگاه دانشجویی

خوابگاه‌های دانشجویی بر اساس ملاک‌های مالکیت و نحوه مدیریت به سه دسته تقسیم می‌شوند:

خوابگاه دولتی

این خوابگاه‌ها با هزینه کم در دانشگاه‌های دولتی برای اسکان دانشجویان غیربومی در نظر گرفته می‌شوند. گاهی ظرفیت این خوابگاه‌ها کافی نیست؛ بنابراین دانشگاه خوابگاه‌های خودگردان را برای پوشش نیازها ایجاد می‌کند.

خوابگاه خودگردان

این خوابگاه‌ها به صورت خصوصی اداره می‌شوند و همکاری با دانشگاه از طریق تفاهم‌نامه‌ها صورت می‌گیرد. دانشگاه تنها نظارت محدودی بر این خوابگاه‌ها اعمال می‌کند و ممکن است مشکلاتی مانند کمبود امکانات در مقابل هزینه‌های بالا به وجود آید.

خوابگاه غیردولتی (پانسیون)

پانسیون‌ها که مشابه‌ هاستل‌ها در کشورهای دیگر به حساب می‌آیند، دارای مقررات خاصی هستند که ساکنان باید از آن‌ها پیروی کنند. برای ورود و اقامت در این مکان‌ها، افراد ملزم به ارائه مدارکی مانند کارت شناسایی، معرفی‌نامه از محل تحصیل و پرداخت هزینه‌های مربوطه هستند.

فرصت‌ها و چالش‌های زندگی در خوابگاه دانشجویی

ورود به دانشگاه نقطه عطفی در زندگی فرد است، به‌ویژه برای دانشجویانی که دور از خانواده و در خوابگاه‌های دانشجویی زندگی می‌کنند. این دوره با تغییرات مهمی در روابط اجتماعی و تجربه زندگی مستقل همراه است و محیط خوابگاه، خانه دوم دانشجویان غیربومی محسوب می‌شود.

دانشجویان ساکن در خوابگاه که از مناطق مختلف کشور می‌آیند، سبک‌های زندگی متفاوتی دارند. کنار هم قرار گرفتن فرهنگ‌های گوناگون می‌تواند موجب تنش و درگیری شود؛ اما از طرفی این موقعیت فرصتی برای یادگیری و کسب تجربه در زمینه‌های مختلف را برای آنان فراهم می‌آورد.

مزایای خوابگاه‌های دانشجویی

زندگی در خوابگاه‌های دانشجویی می‌تواند مزایای متعددی برای دانشجویان به همراه داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از:

مزایای آموزشی

زندگی در خوابگاه فرصتی برای پیشرفت تحصیلی فراهم می‌کند. دانشجویان از طریق اشتراک تجارب هم‌اتاقی‌ها و استفاده از روش‌های مباحثه، مهارت‌های جدید یاد می‌گیرند و زمان بیشتری برای مطالعه دارند. همچنین، آشنایی با جغرافیای سایر شهرها و سبک‌های زندگی مختلف، آگاهی فرهنگی آنان را افزایش می‌دهد.

مزایای فرهنگی

خوابگاه فرصتی برای آشنایی با فرهنگ‌ها و آداب‌ورسوم مختلف فراهم می‌آورد. این تجربه باعث می‌شود دانشجویان نگرش وسیع‌تری نسبت به تنوع فرهنگی پیدا کنند و به درک بهتری از دیگران دست یابند.

مزایای اجتماعی

زندگی در خوابگاه موجب گسترش روابط اجتماعی و افزایش دوستی‌ها می‌شود. دانشجویان روحیه همکاری، احترام متقابل و نظم‌پذیری را در جمع تقویت می‌کنند و با تجربیات اجتماعی و تعامل با دیگران، مهارت‌های سازگاری با شرایط مختلف را می‌آموزند. این زندگی همچنین به رشد استقلال فردی و توانایی تحمل دوری از خانواده کمک می‌کند.

مزایای اقتصادی

زندگی در خوابگاه دانشجویان را به سمت قناعت و مدیریت مالی سوق می‌دهد. آنها از تجربیات هم‌اتاقی‌ها در کسب درآمد، صرفه‌جویی و مدیریت هزینه‌ها بهره می‌برند و به بلوغ اقتصادی می‌رسند.

مزایای مذهبی

حضور در خوابگاه به نهادینه شدن نظم و انضباط دینی کمک می‌کند. دانشجویان از طریق شرکت در نماز جماعت و جلسات مذهبی، ارتباط بیشتری با معارف دینی برقرار کرده و فرایض دینی را به‌طور جمعی انجام می‌دهند.

همچنین زندگی در خوابگاه به دانشجویان فرصت‌هایی همچون تقویت صبر و توان برای تحمل مشکلات، تقویت روحیه و قدرشناسی از خانواده را فراهم می‌آورد.

پیامدهای منفی خوابگاه دانشجویی پسرانه

خوابگاه‌های دانشجویی پسرانه به‌دلیل چالش‌های خاص خود، ممکن است پیامدهای منفی همچون مشکلات اخلاقی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری را برای دانشجویان پسر به همراه داشته باشند:

کاهش شرم و بروز رفتارهای انحرافی

تحقیقات نشان می‌دهد، فضای خوابگاه‌های دانشجویی پسرانه می‌تواند نقش قابل‌توجهی در کاهش شرم و حیا ایفا کند. عواملی مانند توزیع نامناسب دانشجویان در اتاق‌ها، کاهش حریم خصوصی به‌دلیل کمبود فضای تعویض لباس و وسوسه‌های جنسی از جمله مواردی هستند که در بروز رفتارهای انحرافی تاثیرگذار بوده‌اند.

نقض حریم خصوصی

خوابگاه‌های دانشجویی پسرانه به‌دلیل محدودیت فضایی، اغلب حریم خصوصی و امکان خلوت فردی را فراهم نمی‌کنند. این مسئله می‌تواند نیازهای روان‌شناختی افراد برای خلوت، تمرکز یا عبادت را تحت تاثیر قرار دهد. شواهد نشان می‌دهد که عدم وجود مکان اختصاصی برای فعالیت‌های شخصی، نظیر مطالعه یا آرامش، از چالش‌های رایج در محیط خوابگاهی است.

برقراری رابطه جنسی با جنس مخالف

پژوهش‌ها نشان دهنده این است که فضای دانشگاه و خوابگاه‌ها نقش قابل‌توجهی در افزایش جرائم جنسی ایفا می‌کنند. طبق تحقیقات، شمار افرادی که پس از ورود به دانشگاه رابطه جنسی با جنس مخالف را تجربه کرده‌اند، به طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است. پژوهشگران (۱۳۹۵ش) در فراتحلیل ۱۶ پژوهش که درباره رابطه جنسی پیش از ازدواج در نمونه آماری دانشجویان دانشگاه‌های مختلف کشور انجام داده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که دانشجویان پسر به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از دانشجویان دختر تجربه رابطه جنسی قبل از ازدواج داشته‌اند. بر اساس این پژوهش، به‌طور میانگین بیش از ۲۶ درصد از دانشجویان پسر چنین تجربیاتی را داشته‌اند.

هم‌جنس‌گرایی

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که در محیط خوابگاهی پسرانه، احتمال بروز رفتارهایی مانند روابط خارج از چارچوب شرع و عرف و در مواردی، شکل‌گیری روابط هم‌جنس‌گرایانه وجود دارد. همچنین، فشارهای روانی و افسردگی ناشی از محیط خوابگاهی می‌توانند به تشدید این رفتارها منجر شوند.

دوستیابی آنلاین با جنس مخالف

بر اساس یافته‌ها، دانشجویان ساکن خوابگاه‌های خودگردان و دولتی استفاده بالایی از شبکه‌های اجتماعی دارند؛ به طوری که بالای ۸۰ درصد از آنان اظهار کرده‌اند که استفاده زیاد و خیلی زیادی از این شبکه‌ها دارند و بیشترین هدف آن‌ها دوست‌یابی با جنس مخالف است.

افسردگی و اختلالات عاطفی

دوری از خانواده در محیط خوابگاه می‌تواند عامل بروز مشکلات روان‌شناختی مانند دلتنگی، احساس انزوا و افسردگی باشد. این چالش‌ها نه‌تنها بر سلامت روان دانشجویان تأثیر منفی می‌گذارند، بلکه ممکن است عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی آن‌ها را نیز مختل کنند. محدودیت‌های محیطی خوابگاه، مانند کاهش فعالیت‌های جسمی و فضای ناکافی برای تخلیه روانی، می‌توانند این اثرات را تشدید کنند.

مصرف مشروبات الکلی

دوری از خانواده و افزایش آزادی‌های فردی در خوابگاه، دانشجویان پسر را در معرض خطرات جدی مانند مصرف مشروبات الکلی قرار می‌دهد. تنهایی و عدم نظارت مستقیم خانوادگی از عوامل اصلی گرایش به رفتارهای پرخطر است. این تهدیدات، به‌ویژه در میان دانشجویان تازه‌وارد و در محیط‌هایی با نظارت کمتر، بیشتر دیده می‌شود.

رواج محتوای غیراخلاقی

در برخی خوابگاه‌های دانشجویی، دسترسی به اینترنت پرسرعت زمینه‌ساز دانلود گسترده فیلم‌ها و تصاویر غیراخلاقی شده و این مسئله به‌طور چشمگیری رواج یافته است.

شرکت در پارتی‌های مختلط

یکی از ویژگی‌های زندگی دانشجویی، به‌ویژه در خوابگاه‌های خودگردان، شرکت در مراسم و مجالس خاصی همچون پارتی‌های مختلط، اکس‌پارتی‌ها و فال قهوه است. این نوع مجالس غالباً مقدمه‌ای برای بروز رفتارهای آسیب‌زا مانند برقراری روابط جنسی و مصرف مواد مخدر می‌شوند.

مصرف مواد مخدر صنعتی و روان‌گردان

در برخی خوابگاه‌های خودگردان، به‌دلیل محدودیت‌های موجود برای مصرف تریاک، مواد مخدر صنعتی مانند شیشه، کراک، هروئین گراس و حشیش به‌طور گسترده‌ای مصرف می‌شوند. علاوه بر این، مصرف قرص‌های روانگردان نیز در این محیط شایع است.

تبادل مواد مخدر

تبادل مواد مخدر میان دانشجویان گسترش پیدا کرده و خوابگاه‌ها را به مکانی برای فعالیت‌های درآمدزای غیرقانونی برخی افراد تبدیل کرده است.

کشیدن سیگار

تحقیقات نشان می‌دهد که سیگار کشیدن در میان دانشجویان، به‌ویژه در خوابگاه‌ها، به عنوان یک چالش جدی سلامت عمومی مطرح است. بسیاری از دانشجویان با ورود به دانشگاه و زندگی در خوابگاه، با مشکلاتی مانند دوری از خانواده و غم غربت روبرو می‌شوند که گاهی به ناهنجاری‌هایی مانند سیگار کشیدن منجر می‌شود.

در این محیط، سیگار کشیدن به‌عنوان یک روش کم‌هزینه برای پر کردن اوقات فراغت و حتی نشانه‌ای از روشنفکری و گذر از محدودیت‌های خانه در نظر گرفته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که دانشجویانی که با خانواده خود زندگی می‌کنند نسبت به دانشجویان ساکن در خوابگاه، کمتر سیگار می‌کشند.

عدم حس تعلق نسبت به فضای خوابگاه

در طراحی خوابگاه‌های دانشجویی، فضاهای مشترک نظیر سرویس‌ها، نشیمن‌ها و آشپزخانه‌ها معمولاً برای استفاده عمومی در نظر گرفته می‌شوند. این ویژگی ممکن است بر حریم شخصی و آرامش دانشجویان تأثیر منفی بگذارد. در نتیجه، در برخی مواقع، این تنش‌ها به انزجار از محیط خوابگاه منجر شده و در نهایت بر حس تعلق دانشجویان به این فضا تأثیر منفی دارد.

نزاع و درگیری

در تحقیقات خوابگاهی، نزاع‌ها و درگیری‌ها معمولاً به‌دلیل مسائل سیاسی، اتهام‌زنی‌ها و احساس ناامنی رخ می‌دهند. با این حال، یکی از علل اصلی این درگیری‌ها، عدم همگنی و هماهنگی میان ساکنان اتاق‌هاست. فقدان ویژگی‌های مشترک فرهنگی و اجتماعی موجب افزایش تنش‌ها و بروز مشکلات در محیط خوابگاه می‌شود.

چالش‌های زندگی در خوابگاه دانشجویی پسرانه

تنوع فرهنگی و اخلاقی

بی‌نظمی و هرج‌ومرج به‌دلیل تنوع فرهنگی و اخلاقی در خوابگاه‌ها، یکی از آسیب‌ها به شمار می‌آید. تجمیع خرده‌فرهنگ‌ها و عدم توانایی در سازگاری با آن‌ها می‌تواند منجر به اختلافات و مشکلات در تعاملات اجتماعی دانشجویان شود.

مشکلات روحی و روانی

زندگی در خوابگاه دانشجویی می‌تواند با مشکلات روحی مانند دوری از خانواده و غم غربت همراه باشد. این مشکلات موجب اضطراب، استرس و افسردگی می‌شوند. اختلالات خواب و نبود آرامش کافی از دیگر مسائلی است که ممکن است دانشجویان خوابگاهی با آن مواجه شوند، به‌ویژه در دوران امتحانات.

مشکلات امنیتی و سرقت

یکی از مشکلات رایج در خوابگاه‌ها، سرقت یا گم‌شدن وسایل شخصی دانشجویان است. در خوابگاه‌هایی که نظارت کافی وجود ندارد، دانشجویان ممکن است با خطر سرقت مواجه شوند.

مشکلات بهداشتی و نظافتی

رعایت نکردن اصول نظافت و بهداشت عمومی و فردی در خوابگاه‌ها به عنوان یکی از مشکلات رایج به شمار می‌آید. مشکلاتی همچون کیفیت پایین غذا و مشکلات مربوط به سرویس‌های بهداشتی می‌تواند به مشکلات جسمی و روانی دانشجویان منجر شود.

مشکلات مدیریتی خوابگاه

نبود سازوکار مدیریتی مناسب در خوابگاه‌ها از دیگر آسیب‌هایی است که می‌تواند مشکلات زیادی را برای دانشجویان ایجاد کند. مشکلاتی نظیر ناسازگاری برنامه‌های خوابگاهی با نیازهای فردی و نبود فضایی آرام در خوابگاه‌ها از جمله این چالش‌ها هستند.

دلایل بروز آسیب‌های اجتماعی در خوابگاه‌ها

نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد که اختلافات بین والدین باعث آسیب‌پذیری بیشتر دانشجویان و کاهش توانایی آن‌ها در سازگاری اجتماعی می‌شود.

از جمله دلایل اصلی ایجاد انحرافات جنسی در سبک زندگی دانشجویی، بدون توجه به پیشینه زیستی دانشجویان، دین‌گریزی یا ضعف در باورها و التزام به اصول دینی عنوان شده است.

غیرمذهبی بودن افراد و آشفتگی خانواده‌ها به‌عنوان زمینه‌ساز رفتارهای انحرافی در این محیط‌های خوابگاه دانشجویی معرفی شده‌اند.

پیشینه زیستی و خانوادگی دانشجویان یکی از عوامل اصلی در بروز انحرافات جنسی است. طبق تحقیقات، ۹۰درصد قابل‌توجهی از پسران اطلاعات جنسی خود را از والدین دریافت نکرده‌اند و از دوران نوجوانی با این آسیب جدی مواجه بوده‌اند.

نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد که بین سیگاری بودن والدین و تمایل دانشجویان به کشیدن سیگار رابطه معناداری وجود دارد. عوامل اجتماعی و فرهنگی، مانند دوستان و همسالان سیگاری، تاثیر زیادی بر گرایش به مصرف سیگار دارند. همچنین، نتایج این تحقیق نشان داد که اکثر دانشجویان سیگاری مصرف سیگار را پس از ورود به دانشگاه آغاز کرده‌اند. داشتن دوستان سیگاری احتمال کشیدن سیگار را دو تا چهار برابر افزایش می‌دهد.

مقایسه تطبیقی آسیب‌های فرهنگی دانشجویان کارشناسی و تحصیلات تکمیلی

تحقیقات نشان می‌دهد که میزان آسیب‌های فرهنگی در بین دانشجویان مقطع کارشناسی بیشتر از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است. این تفاوت به‌دلیل عواملی همچون سن، تجربه و منزلت اجتماعی پایین‌تر دانشجویان کارشناسی در مقایسه با دانشجویان تحصیلات تکمیلی است. دانشجویان کارشناسی به‌دلیل این ویژگی‌ها بیشتر در معرض رفتارهای فرهنگی نامناسب از سوی خودشان و هم‌اتاقی‌های‌شان قرار دارند.

مقایسه آسیب‌های فرهنگی بین دانشجویان مجرد و متأهل

همچنین، تحقیقات نشان می‌دهد که میزان آسیب‌های فرهنگی در بین دانشجویان مجرد نیز بیشتر از دانشجویان متاهل است. این تفاوت به این دلیل است که افراد مجرد در مقایسه با افراد متاهل، تقید کمتری احساس می‌کنند و تمایل دارند از این فرصت برای انجام برخی رفتارهایی که در دوره متاهلی امکان‌پذیر نیست، استفاده کنند. در نتیجه، فضای ذهنی افراد متأهل در مقایسه با افراد مجرد در زمینه مسائل فرهنگی به‌طور کلی متفاوت است و این تفاوت‌های فرهنگی در بین دانشجویان مقاطع مختلف و وضعیت تأهل آنان تأثیرات متفاوتی دارد.

منابع

• افشانی و دیگران، «بررسی مشکلات فرهنگی زندگی خوابگاهی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد»، جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، شماره 5، 1391ش، ص23.
• بهروز، «سندروم خوابگاهی در کمین دانشجویان»، وب‌سایت مؤسسه فرهنگی هنری خراسان شمالی، تاریخ بازدید: 15 دی 1403ش.
• پروین، ستار، «چالش‌های‌زندگی‌دانشجویی‌در‌خوابگاه‍های‌خودگران‌ در‌شهر‌ تهران (با ‌تاکید ‌بر‌آسیب‌های‌اجتماعی)»، فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره 2، 1395ش.
• پروین، ستار و دیگران، «عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش دانشجویان به رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی (با رویکرد مقایسه‌ایبین خوابگاه‌های خودگردان و دولتی)، فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره 26، 1393ش.
• چرخکار، شقایق و دیگران، «تاثیر عرصه‌های زندگی خصوصی بر حس تعلق به مکان در طراحی سکونتگاه‌های دانشجویی، مورد مطالعاتی: خوابگاه‌های دانشگاه یزد»، فصلنامه آرمانشهر، شماره 41، 140ش.
• رخشنده‌رو و دیگران، «کارکردهای نامناسب آشکار و پنهان خوابگاه دانشجویی (مورد مطالعه، دانشگاه فرهنگیان)، ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، شماره 3، 1399ش.
• میرتبار، سید مرتضی و دیگران، «مطالعه عوامل مؤثر بر انحرافات جنسی در سبک زندگی دانشجویان ایرانی (با تاکید بر دانشجویان ساکن در خوابگاه‌های دانشجویی)»، دوفصلنامه پژوهشنامه سبک زندگی، شماره 17، 1402ش.
• «مزایا و معایب خوابگاه دانشجویی| انواع خوابگاه دانشجویی»، وب‌سایت سرپوش. تاریخ بازدید: 26 دی 1403ش.
• «معضلات اخلاقی در فضای خوابگاهی؛ کتمان یا عدم وجود؟!»، شبکه اطلاع‌رسانی دانا. تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1394ش.
• مهری و دیگران، «بررسی شیوع مصرف سیگار و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان»، مجله سلامت و محیط زیست، شماره 3، 1402ش.
• «نظر دانشجویان از انگیزه برای سیگاری شدن تا راه برخورد با سیگاری‌ها در دانشگاه!»، وب‌سایت خبرنامه دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: 9 آذر 1394ش.
• «همجنس‌بازی و برهنه‌شدن دختران در خوابگاه دانشجویان تهران»، وب‌سایت افکارنیوز. تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1389ش.