لباس مردان بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها

 

لباس مردان بختیاری از اصالت بالایی برخوردار است و متناسب با اعتقادات دینی و اسلامی طراحی شده است. تن‌پوش مردان بختیاری دارای تنوع بالایی است که از میان آنها، چوقا و تمبان نماد هویتی قوم لر به‌شمار می‌رود. فرم تن‌پوش‌های مردان این ایل گرد و بدون زاویه است. طرح چوقا از کنگره‌های تخت جمشید الهام گرفته شده و رنگ سفید و سیاه آن به‌ترتیب نمادی از نیکی و بدی است.

چوقا، شلوار دبیت، گیوه ملکی و کلاه خسروی، هر یک به نوعی نمادی از سادگی هستند؛ سادگی‌ای که در باطن این قوم نیز ریشه دارد. این لباس‌ها فاقد پیچیدگی و دورویی بوده و اصالت و یکرنگی مردان بختیاری را به تصویر می‌کشد.<ref>[https://dehkoneh.blogfa.com/page/21 «لباس بختیاری»، وب‌سایت دهکهنه.]</ref>

پوشاک مردان ایل بختیاری، فرمی منحصربه‌فرد دارد که علی‌رغم تغییرات اندک در دورۀ قاجار، ساختار اصلی آن همچنان به‌عنوان بارزترین نماد هویت ایلی مردان بختیاری باقی مانده است. پوشش مردان بختیاری شامل پیراهن، سرداری، دَبیت، چوقا، کلاه نمدی و گیوه است که چوقا و تمبان بختیاری نمادی از هویت لر بزرگ به شمار می‌رود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/399363/fa اسدی فارسانی و دیگران، «بازتاب نمودهای فرهنگی در نظام ساختاری و نقوش پوشاک مردان جامعۀ عشایری»، 1398ش، ص99.]</ref>

سر در فرهنگ ایرانی، جایگاهی ویژه دارد و پوشاندن آن نمادی از وقار و احترام مردان به‌شمار می‌آید.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/394728/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF «مردان قدیم چه می‌پوشیدند؟»، خبرگزاری مشرق.]</ref> انواع سرپوش مردان بختیاری عبارت است از:

کلاه مردان بختیاری کروی‌شکل بوده و فرم آن به‌صورت منحنی و دایره است و فرد می‌تواند از هر طرفی آن را روی سر قرار دهد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/399363/fa اسدی فارسانی و دیگران، «بازتاب نمودهای فرهنگی در نظام ساختاری و نقوش پوشاک مردان جامعۀ عشایری»، 1398ش، ص100.]</ref> امروزه کلاه نمدی مردان، سیاه‌رنگ است.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/9520/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C «لباس محلی مردان بختیاری»، وب‌سایت مؤسسۀ آموزش و تحقیقات جهانگردی طبیعت.]</ref>

کلاه خسروی، نوعی کلاه سیاه‌رنگ و استوانه‌ای‌شکل که انتهای آن به‌شکل برآمده است. کلاه خسروی را اغلب افراد مسن و خوان‌ها به سر می‌گذارند.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/9520/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C «لباس محلی مردان بختیاری»، وب‌سایت مؤسسۀ آموزش و تحقیقات جهانگردی طبیعت.]</ref> نوع قرارگیری کلاه بر سر، نشان‌دهندۀ واکنش‌های فرد پوشنده است؛ هنگامی که مردان آن را در انتهای سر و به‌سمت عقب قرار می‌دهند، نشانۀ حرکت و هنگامی که بالای پیشانی قرار گیرد، نشانۀ اندوه و سوگ است. روی کلاه سه سوراخ به‌عنوان هواکش و برای جلوگیری از تعریق طراحی شده است. گاهی نیز داخل آن را با پارچه‌ای از آستر می‌پوشانند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83610774/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%86%D8%B3-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA «لباس‌های محلی پوششی از جنس فرهنگ و هویت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).]</ref> کلاه خسروی از پادشاهان ساسانی الهام گرفته شده و نشانی از سابقه و قدمت تاریخی و فرهنگی دارد.<ref>[https://melalepersian.com/fa/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ «لباس محلی بختیاری»، وب‌سایت ملل پرشین.]</ref>

شال مردان بختیاری از جنس پارچه‌ای لطیف شبیه حریر بوده که گاهی ‌اوقات از آن به‌عنوان [[دستار|دستار]] استفاده می‌شود. شال مسقطی از معروف‌ترین شال‌های مردان بختیاری است که در مسقط عمان تولید می‌شود. رنگ شال اغلب به‌رنگ سفید یا سبز است که رنگ سبز آن علاقۀ مردان بختیاری را به شریعت اسلام نشان می‌دهد.

سوگند خوردن به شال سبز در فرهنگ بختیاری در اشعار و ترانه‌های این منطقه، بسیار رایج است. در برخی از این آثار، فروختن شال به‌عنوان عمل ناپسند و مذموم توصیف می‌شود. مردان بختیاری شال خود را دور کمر، روی چوقا می‌بندند. بستن شال به کمر نشانۀ آمادگی فیزیکی و باز کردن آن به‌منظور فراغت از رزم یا بزم است.<ref>[http://www.manahonar.com/Blog/?p=438 صادقیان، «لباس محلی بختیاری»، وب‌سایت مانا هنر ایرانیان.]</ref>

چوقا، شاخص‌ترین پوشش قوم بختیاری، حاصل هنر دست زنان بختیاری است که با دقت و مهارت بالا بافته می‌شود و نمادی از هویت مردان و فرهنگ ایل به‌شمار می‌رود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/380990/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%88%D9%82%D8%A7-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C افروغ، «زنان بختیاری: آفرینندگان چوقا، نمودی از هنر ایلی و عشایری و نماد هویت قومی»، 1397ش، ص9.]</ref>

چوقا، پوششی با رنگ‌هایی نمادین است که بازتابی از نبرد همیشگی نیکی و بدی به‌شمار می‌آید. رنگ سفید در این لباس، نماد سپنتامینو، فرشتۀ خیر، و نشانگر حرکت به‌سوی آگاهی و خرد مقدس است. پله‌های سفید آن، بر جایگاه گفتار، کردار و اندیشۀ نیک در مسیر تقرب به عالم معنا و خداوند تأکید دارند؛ اصلی که همواره مورد توجه قوم بختیاری بوده است.