دیسپارونی

دیسپارونی؛ درد هنگام مقاربت جنسی.

دیسپارونی تجربۀ درد هنگام ارتباط جنسی است. این مشکل در زنان شیوع بیشتری دارد و موجب کاهش لذت فرد از رابطۀ جنسی می‌شود. عوامل مختلف جسمی، روانی و تربیتی از قبیل خشکی واژن، التهاب لگن، عفونت تناسلی، وجود تبخال و زگیل در‌اندام تناسلی، اضطراب، افسردگی، تجربۀ سوءاستفادۀ جنسی و عدم تربیت جنسی از سوی والدین در این زمینه نقش دارند. استفاده از روان‌کننده‌ها، تغذیۀ مناسب، داشتن ورزش روزانه و حفظ آرامش هنگام ارتباط جنسی نقش مثبتی در کاهش این مشکل دارد.

مفهوم‌شناسی

دیسپارونی دردهای مکرر در اعضای تناسلی یا داخل لگن است که هنگام رابطۀ جنسی، قبل و یا بعد از آن بروز می‌کند.

نشانه‌های رابطه جنسی دردناک

از شایع‌ترین نشانۀ این اختلال احساس درد در ورودی واژن یا کمی عمیق‌تر هنگام رابطۀ جنسی است. این درد ممکن است فقط یک نقطه و یا همۀاندام جنسی را درگیر کند. مقاربت دردناک نشانه‌های دیگری از قبیل احساس درد عمیق هنگام فرو بردن آلت تناسلی، سفت‌شدن عضلات، احساس درد نبض‌دار بعد از رابطۀ جنسی و کرمپ لگن نیز دارد.

شیوع دیسپارونی

زنان در مقایسه با مردان بیشتر با این مشکل مواجه هستند. طبق گزارش کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) حدود 75درصد زنان گاهی اوقات دچار درد در رابطۀ جنسی می‌شوند. همچنین بر اساس آماری که توسط برخی پژوهشگران در سال 1394ش منتشر شد، شیوع اختلال درد هنگام رابطۀ جنسی زنان در ایران، 40. 1درصد برآورد شده است.

علل دیسپارونی

علل متعددی می‌تواند در بروز دیسپارونی تاثیر داشته باشد.

1- بیماری اِندومِتریوز

به رشد بافت دیوارۀ داخلی رحم در خارج از رحم‌اندومتریوز گفته می‌شود. قسمت‌های التهابی‌اندومتریوز در قسمت‌های مختلف بدن مثل تخمدان‌ها، روی روده‌ها و حتی در فضای پشت و دهانۀ رحم می‌تواند رشد کند و باعث درد هنگام نزدیکی شود. کیست شکلاتی تخمدان نیز منجر به درد هنگام ارتباط جنسی می‌شود.

2- عفونت واژن

عفونت‌های واژن می‌تواند با تحریک مخاط واژن منجر به رابطۀ جنسی دردناک شود. عفونت قارچی مهم‌ترین این عفونت‌ها است که باعث قرمزی، خارش، تورم مخاط واژن و قسمت پرینه می‌شود و همراه با ترشحات پنیری است. یکی دیگر از عفونت‌ها، عفونت میکروبی واژن است که باعث التهاب دهانۀ رحم و درد هنگام دخول عمیق می‌شود.

3- زگیل و تبخال تناسلی

ضایعات فعال تبخال تناسلی باعث رابطۀ جنسی دردناک می‌شوند و همچنین ضایعات زگیل تناسلی نیز اگر در ورودی واژن زیاد باشند ممکن است چنین دردی را ایجاد کنند.

4- وولودینیا

تحریک و حساس بودن بیش از حد عصب‌های ظریف قسمت پرینه و ورودی واژن منجر به احساس درد در آغاز مقاربت جنسی و هنگام ورود به واژن می‌شود.

5- پرتودرمانی

پرتو درمانی در قسمت لگن منجر به سفت و غیرمنعطف شدن بافت ناحیۀ واژن و پرینه و نیز فیبروز و خشکی واژن می‌شود؛ از این‌رو می‌تواند باعث بروز درد رابطۀ جنسی شود.

6- آترُوفی واژینال

خشک، نازک و ملتهب شدن دیوارۀ واژن باعث مقاربت دردناک می‌شود. این مشکل بر اثر مصرف برخی داروها، یائسگی یا سایر تغییرات هورمونی به وجود می‌آید.

7- برخی از زنان به‌خاطر جراحی قسمت پرینه و یا بخیۀ اپی‌زیوتومی زایمان، دارای گوشت اضافه در مدخل واژن هستند و هنگام مقاربت دچار درد می‌شوند.

علاوه بر موارد فوق عوامل دیگری از قبیل زخم دهانۀ رحم، مشکلات پردۀ بکارت، استرس ناشی از بارداری ناخواسته، آماده نبودن خانم برای ایجاد رابطۀ جنسی، سندروم رودۀ تحریک پذیر، کم‌بودن سطح استروژن، بیماری التهاب لگن و اختلالات پوستی نیز می‌توانند باعث مقاربت دردناک شوند.

عوامل روانی

عواملی که میل جنسی را کاهش می‌دهند یا بر توانایی فرد در تحریک جنسی تاثیر منفی می‌گذارند، می‌توانند باعث مقاربت دردناک شوند. برخی از این عوامل عبارتند از استرس، ترس، احساس گناه نسبت به رابطۀ جنسی، سابقۀ سوء استفادۀ جنسی و کاهش عزت نفس.

مشکلات ارتباطی بین زن و شوهر مانند بی‌اعتمادی نیز در این زمینه نقش مهمی دارند. این مشکلات می‌تواند باعث احساسات منفی و ناآرامی هنگام رابطۀ جنسی شده و در ایجاد درد اثرگذار باشند. همچنین اختلالاتی مثل افسردگی و اضطراب نیز می‌توانند منجر به کاهش میل جنسی و خشکی واژن شده و موجب درد هنگام ارتباط جنسی شود. تصورات منفی از بدن و نارضایتی از ویژگی‌های ظاهری نیز یکی دیگر از عوامل روانی است که باعث کاهش اعتماد به نفس شده و اضطراب و درد را زیاد می‌کند.

تاثیر یائسگی در مقاربت دردناک

در مرحلۀ یائسگی تولید هورمون‌های زنانه کاهش می‌یابد و تخمک‌گذاری متوقف می‌شود. در یائسگی دوران ممکن است تغییراتی در بدن زنان رخ داده و علائمی از قبیل افزایش وزن، عدم خواب، عدم تمرکز، ضعف جنسی، خشکی و خارش واژن ظاهر شوند. در طول این مرحله سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد که می‌تواند تغییرات جسمی و عاطفی در زنان ایجاد کند و موجب بروز درد در هنگام مقاربت شود.

تاثیر خستگی در مقاربت دردناک

مقاربت هنگام خستگی به‌علت کاهش هورمون‌های جنسی ممکن است به‌صورت دردناک تجربه شود.

نقش عوامل تربیتی در ابتلا به اختلال درد تناسلی در زنان

گروهی از پژوهشگران با بررسی تجربۀ تعدادی از زنان مبتلا به اختلال درد دخول تناسلی/خاصره‌ای به این نتیجه رسیدند که یکی از مهم‌ترین عوامل بروز اختلال درد مقاربتی، تربیت جنسی نادرست است. اگر والدین آموزش صحیح ارائه ندهند آگاهی فرزندان در مورد رابطۀ جنسی کم خواهد شد. عدم آموزش کافی در این زمینه باعث اضطراب در طول ارتباط جنسی شده و بر اثر آن عضلۀ کیگل دچار انقباض غیرارادی می‌شود. همچنین برخی زنان مبتلا به این اختلال، شرم، تنفر و بیزاری نسبت به‌اندام جنسی خود دارند. این احساسات و عدم اطلاعات نتیجۀ آموزش مادرانی است که خودشان نیز علاقه‌ای به اعضای تناسلی‌شان ندارند و یا از رابطۀ جنسی خو‌ش‌شان نمی‌آید. در برخی موارد نیز مادران این افراد خودشان دچار اختلال درد دخول تناسلی/خاصره‌ای بودند و یا مشکلاتی دربارۀ پردۀ بکارت داشتند.

رابطه جنسی دردناک در مردان

در مردان نیز ممکن است رابطۀ جنسی دردناک به دلایل متعددی رخ دهد؛ آسیب به پیش‌پوست آلت تناسلی، عفونت‌های زیر پوست اضافی سر آلت تناسلی، سوزاک و بدشکلی‌های آلت تناسلی باعث نعوظ دردناک می‌شود.

عوارض دیسپارونی

دیسپارونی می‌تواند باعث بی‌میلی زنان به رابطۀ جنسی شود این مشکل علاوه بر درد جسمی، می‌تواند باعث ضعیف شدن رابطۀ عاطفی بین زوجین شده و آنها را دچار تنش کند.

شیوه‌های کنترل مقاربت دردناک

اقدامات متعددی برای کنترل این مشکل می‌توان انجام داد:

• انجام ندادن رابطه جنسی تا شش هفته بعد از زایمان؛
• استفاده از لوبریکانت‌های بر پایۀ آب در صورت خشکی واژن؛
• استفاده از کرم واژینال دانۀ شنبلیله در زنان یائسه؛
• استرس‌زدایی و ریلکس شدن قبل از رابطه؛
• استفاده از غذاهای مناسب؛ مانند میوه، سبزی و غذاهای دارای فیتواستروژن مثل سویا و دانه‌های غلات؛
• انجام ورزش‌های روزانه؛ به ویژه ورزش‌هایی که تاثیر زیادی در رفع اسپاسم عضلات قبل از رابطه جنسی دارد.
• خودداری از استعمال سیگار؛
• رعایت بهداشت فردی در ناحیۀ تناسلی؛ بسیاری از عفونت‌های مربوط به این قسمت می‌تواند باعث درد هنگام مقاربت جنسی شود. همچنین شستن ناحیۀ تناسلی از جلو به عقب مانع انتقال میکروب‌های قسمت مقعد و مدفوع به ناحیۀ تناسلی می‌شود.
• هیپنوتراپی؛ هیپنوتراپی نیز از جمله روش‌های مؤثر بر این اختلال است. برخی از پژوهش‌ها حاکی از این است که هیپنوتراپی می‌تواند بر توانمندی خودپندارۀ جنسی و عملکرد جنسی زنان دارای دیسپارونی تاثیر داشته باشد.
• کمک گرفتن از متخصص؛ زنانی که مشکل مقاربت دردناک دارند در مرحلۀ اول نیازمند متخصص زنان و زایمان هستند. اگر مشخص شد که فرد هیچ مشکل پزشکی ندارد، می‌تواند از سکس‌تراپیست کمک بگیرد. همچنین برای بعضی افراد لازم است که مسائل روانی را برطرف کنند؛ مثل درگیری‌های ذهنی مرتبط با ارتباط جنسی و یا احساساتی که به‌خاطر تجاوز ایجاد شده است. در این زمینه مشاورۀ روانشناسی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

منابع

• «40 نکته درباره بی میلی جنسی و سردمزاجی زنان»، وب‌سایت دکتر منیژه جوانمرد خوشدل، تاریخ بازدید: 12 شهریور 1403ش.

• «اپیزیوتومی چیست؟ برش پرینه در زایمان طبیعی و نحوه بهبود آن»، وب‌سایت میدپیپ (مجلۀ پل ایده‌آل پارس)، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1403ش.

• اردلانی، لادن، «هیپنوتراپ یا هیپنوتراپیست کیست؟»، وب‌سایت سیلیویکا، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1403ش.

• «بیماری پریاپریسم چیست؟ تشخیص و درمان آن»، وب‌سایت کلینیک اورلوژی الهام، تاریخ درج مطلب: 22 فروردین 1401ش.

• پوراکبران، الهه، و دیگران، «دیسپارونی و رابطۀ آن با تغییرات استروژنی و اختلال عملکرد جنسی زنان در نیمۀ دوم بارداری» مجلۀ زنان مامایی و نازایی ایرا دورۀ 24 شمارۀ 6، 1400ش.

• حیدریان، مریم، و دیگران، «تبیین پیشایندهای اختلال واژینیسم و دیسپارونی در زنان مبتلا: یک مطالعۀ کیفی»، مجله علمی پزشکی جندی شاپور، دورۀ 20، شمارۀ 6، 1400ش.

• «درد حین رابطۀ جنسی»، وب‌سایت دکتر منصوره پژمان‌منش جراح و متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص نازایی، تاریخ درج مطلب: 30 تیر 1399ش.

• «درد هنگام دخول چیست؟»، وب‌سایت مادرشو، تاریخ درج مطلب: 28 خرداد 1403ش.

• «درباره اختلال رابطه جنسی دیسپارونی چه می‌دانید؟» وب‌سایت دکتر پیمان صالحی، تاریخ درج مطلب: 30 تیر 1401ش.

دهستانی، مهدی و دیگران، «هیپنوتراپی بر خودپنداره جنسی زنان دارای اختلال دیسپارونی» دوره 23، شماره 2، 1401ش

• «دیسپاورنی چیست؟»، وب‌سایت مرکز تخصصی اختلات جنسی نجات، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1403ش.

• رنجبران، مهدی و دیگران، «بررسی شیوع اختلالات عملکرد جنسی زنان در ایران: مرور ساختاریافته و متاآنالیز» مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دوره 22، شماره 7، 1394ش.

• مزعل‌زاده، فخریه و دیگران، «تاثیر کرم واژینال دانه شنبلیله بر دیسپارونی و رضایت جنسی در زنان یائسه: یک کارآزمایی بالینی»، مجله زنان مامایی و نازایی ایران، دوره 21، ش3، 1397ش.

• «مقاربت دردناک (دیسپارونی) چیست؟ علائم و سوالات متداول»، وب‌سایت کلینیک اورلوژی الهام، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1401ش.

• Giorgi، Anna، "What You Need to Know About Dyspareunia (Painful Intercourse) "، healthline wesite، Updated on February 4، 2020.