روسپی‌گری

روسپی‌گری؛ تن‌فروشی در ازای دریافت منافع مالی و هدیه یا مقام و موقعیت.

روسپی‌گری یا تن‌فروشی به فروش جسم در قبال دریافت پول، هدیه و موقعیت اجتماعی اشاره دارد. عواملی مانند مصرف‌گرایی، توجه نداشتن به توانایی‌های خود، اعتیاد و ضعف اعتقادات دینی در گرایش به آن مؤثر هستند.

مفهوم‌شناسی

روسپی‌گری اشاره به هم‌خوابگی زن با مردان متعدد برای کسب درآمد، هدیه، مقام و موقعیت دارد که دارای سه ویژگی بی‌قاعده بودن، مبتنی بودن بر روابط پولی و بی‌احساسی است. واژۀ روسپی، مخفف روسپید برای طعنه و تمسخر زنان روسیاه و هرزه کاربرد داشته است که با تن‌فروشی موجب خدشه‌دارشدن عفاف و حیای زنان می‌شدند.

تاریخچه

یونان باستان؛ جوانی که کیفی را به هتایرا (زن روسپی) می‌دهد

شروع روسپی‌گری به‌عنوان حرفه و ابزار کسب درآمد، به پیدایش شهرنشینی و مالکیت شخصی و ممنوعیت رابطۀ جنسی قبل از ازدواج برمی‌گردد.

در یونان باستان، روسپی‌گری معمول بود و آنها ملزم به ارائۀ مالیات بودند. به زنان روسپی در آتن، لفظ زنان مهمان‌نواز و خادمان ملت اطلاق می‌شد و آنها یک عامل رونق اقتصادی شهر بودند.

با ظهور مسیحیت، برقراری رابطۀ جنسی خارج از چارچوب مذهبی و خانوادگی ممنوع شد؛ ولی روسپی‌گری به‌صورت پنهانی تداوم یافت.

در قرن هجده در فرانسه، فحشا بیشترین گستردگی را در جامعه داشت و تعداد روسپی‌خانه‌ها بیشتر از کلیساها بود.

در قرن نوزده، در شهرهای صنعتی روسپی‌خانه‌های زیادی دایر شد و طبقۀ اشراف به‌دنبال فاحشه‌ها بودند با پیشرفت فناوری، عرضۀ انواع خدمات جنسی موجب جذب مشتری بیشتر شد و با گسترش عکاسی و چاپ، پورنوگرافی سهم زیادی از این بازار را تصاحب کرد.

دلایل گرایش به روسپی‌گری

1. فردی؛ برخی افراد به‌دلایلی مانند استقلال‌طلبی، اعتیاد، فرار از خانه، تحصیلات پایین، تنوع‌طلبی غیرهنجاری، داشتن روحیۀ لذت‌طلبی، ضعف اعتقادات دینی، نداشتن امکان ازدواج و مصرف‌گرایی به روسپی گری روی می‌آورند. همچنین بهتر دانستن روسپی‌گری نسبت به ازدواج موقت، ارضای نیاز جسمی و روحی، ناهنجاری اخلاقی، خستگی، توجه نداشتن به توانایی‌های خود، مسئولیت تأمین هزینۀ زندگی، اجبار به روسپی‌گری و داشتن سابقۀ بازداشت قبل از روسپی‌گری ارتباط معناداری با گرایش افراد به روسپی‌گری دارند.
2. خانوادگی؛ بی‌پرده‌بودن مسائل جنسی در خانواده و آموزش ندیدن دختران در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند باعث انحراف آنها در دوره بزرگ‌سالی ‌شود.
3. زیاد بودن فاصلۀ سنی همسران، نارضایتی از ازدواج، وضعیت اقتصادی نامناسب در زنان مطلقه و بیوه، خشونت همسر و والدین، اعتیاد و بی‌بندوباری جنسی والدین، نبود روابط عاطفی در خانواده، اعتماد زیاد به فرزندان و غفلت از آنان، سالخورده بودن والدین، ارائه ندادن آموزش درست به فرزندان، سوءاستفادۀ جنسی، ازدواج اجباری، تأمین نشدن اولین نیازهای خانواده، مشکلات بعد از ازدواج و آزار جنسی، جسمی و روانی شدید، تهدید و تشویق زنان به کسب درآمد غیرمشروع، بدبینی و خیانت همسر، بی‌معنا‌بودن زندگی، محیط نامساعد خانوادگی، انتقام از همسر، طلاق، تبعیض جنسیتی بین فرزندان، زیاده‌روی و کوتاهی در نظارت بر آنان، بدسرپرستی و بی‌سرپرستی در زنان مجرد و سوءمصرف مواد توسط والدین موجب روسپی‌گری می‌شود.
4. اجتماعی؛ ضعف پیوندهای اجتماعی، جامعه‌پذیری ناقص، فقر، بیکاری، فقر فرهنگی، حاشیه‌نشینی، آداب‌ورسوم خرافی، مهاجرت، جاذبه‌های شهری و توریستی، کسب درآمد، تمایل به زندگی عادی، اثرپذیری از همسالان کجرو، کم‌کاری نهادهای فرهنگی در ارائه و آموزش اقدامات اجتماعی و تربیتی مدون از طریق مدارس، دانشگاه و رسانه در بروز روسپی مؤثر است.

مبانی فکری روسپی‌گری

• داشتن حق کنترل و تملک بر بدن خویش؛ تفکر اومانیستی و لیبرالیستی، حق مالکیت بر بدن، نحوۀ استفاده از آن و انجام دادن هر نوع فعالیت مضر و غیرعقلانی که باعث آسیب جسم و روح افراد شود را به خود افراد واگذار کرده است. بر این مبنا اعمالی مانند لزبینیسم و روسپی‌گری مجاز است. این در حالی است که بر اساس آموزه‌های اخلاقی، انسان نسبت به جسم خود مسئول است و پیامد هر آسیب فردی، در جامعه نمود پیدا می‌کند.
• رضایت فرد مجوز انجام دادن عمل؛ مبتنی بر رویکرد لیبرالیستی رضایت افراد از هر کاری، شرط مجاز شدن آن است. این در حالی است که حقیقت اخلاقی، اصلی ثابت است و رضایت‌مندی موجب تغییر آن نمی‌شود.
• سودمندی؛ به اعتقاد برخی فمینیست‌ها، روسپی‌گری یکی از راه‌های توانمندسازی اقتصادی زنان است؛ ولی این عمل نه تنها لذت روحی و جسمی برای زنان به دنبال ندارد؛ بلکه موجب خشونت‌های جسمی و جنسی زیادی برای زنان می‌شود. یکی از راه‌های نظام سرمایه‌داری برای کسب سود اقتصادی از روسپی‌گری، طرح آن در قالب شعارهای دل‌فریب مانند آزادی برای نفع مردان و کسب سرمایه با قربانی کردن زنان است.
• حرص در صورت ممنوعیت؛ براساس اصول اخلاقی، ممنوع بودن عمل روسپی‌گری، هنگامی موجب حرص می‌شود که افراد با کرامت و خویشتن‌دار نباشند و محیط تحریک‌کننده باشد.

جریان‌های مهم غربی در گسترش روسپی‌گری

بعد از انقلاب جنسی دهۀ 60م در آمریکا، سه جریان مهم بر فضای اجتماعی- اقتصادی جهان مؤثر بودند:

• تقدس‌زدایی؛ بعد از رنسانس، حرکت‌هایی با هدف زدودن تقدس از سنت‌ها و فرهنگ‌هایی که باعث حفظ، رشد و انسجام جوامع بودند، انجام گرفت که موجب ورود آنها به بازار دادوستد توسط نظام سرمایه‌داری شد. هم‌جنس‌‌گرایی، خیانت جنسی، شکل‌گیری زندگی تک‌والدی، زوال خانواده، کاهش رغبت به فرزندآوری، افزایش طلاق و همباشی از جمله مواردی است که در غرب برای تقدس‌زدایی از نهاد خانواده انجام گرفت.
• قبح‌زدایی؛ بعد از انقلاب جنسی قبح‌زدایی از ناهنجارهای اجتماعی مانند روسپی‌گری در دستور کار نهادهای حقوقی قرار گرفت تا زمینۀ گسترش و بروز این ناهنجاری‌ها تسهیل شود.
• رسمی‌سازی؛ در این مرحله بعد از قبح‌زدایی تلاش می‌شود تا ناهنجاری‌هایی مانند روسپی‌گری در قالب قانون رسمیت پیدا کند.

ابعاد روسپی‌گری

• اجتماعی و سیاسی؛ مسائل مربوط به انزوا، تحقیر زنان، موضوعات مرتبط با پیامدهای روسپی‌گری، معرفی زنان به‌عنوان ابزار استفادۀ مردان و جنس دوم و موضوعات مرتبط با سود مادی فحشا مربوط به بعد سیاسی و اجتماعی روسپی‌گری است.
• فرهنگی؛ موضوعات مرتبط با هدف تقویت تحریکات جنسی از طریق گسترش محصولات هرزه‌نگاری دیداری و شنیداری جنسی مربوط به بعد فرهنگی روسپی‌گری است.
• اقتصادی؛ در بعد اقتصادی، قاچاق سازمان‌یافتۀ زنان و کودکان با هدف سود اقتصادی مطرح است. با وجود قوانین بین‌المللی مبارزه با فحشا، هر روزه شمار بیشتری از زنان مورد سوءاستفادۀ جنسی کارفرمایان قرار می‌گیرند. قاچاق زنان، بازار چندمیلیاردی پرمنفعتی برای دلالان و شبکه‌های فراملّی قاچاق ایجاد کرده است که زنان جویای کار، درصد زیادی از قربانیان آن را تشکیل می‌دهند.

کودکان روسپی‌گر

کودکان به‌دلایلی مانند حضور فرد روسپی در بین دوستان، برعهده‌داشتن بار تکفل خانواده، سابقۀ بازداشت، آزار جنسی، اجبار به روسپی‌گری، مصرف موادمخدر توسط والدین و فرار از خانه به روسپی‌گری دچار می‌شوند. روسپی‌گری کودکان بیشتر در مناطقی که نزاع، فقر، بی‌ثباتی اجتماعی و اقتصادی و کار کودک رایج است، اتفاق می‌افتد.

فمینیسم و روسپی‌گری

شاخه‌هایی از جنبش فمینیسم به‌ بهانۀ دفاع از حقوق زنان، آزادی و حق آنان در کنترل بدن خویش، در مواجهه با روسپی‌گری رویکردی موافق دارند.

ردپای لیبرالیسم در روسپی‌گری

یک میلیون برده جنسی، ارمغان حضور 60 ساله نظامیان آمریکا در کره جنوبی

نظام‌های سرمایه‌داری با مشغول کردن جوامع در لذت‌های کاذب جنسی و جسمی به‌دنبال انحراف افکار عمومی از مسائل مهم هستند و با طرح نظریه‌های روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و ایجاد شبکه‌های بین‌المللی جنسی ضرورت وجود تشکیلات و صنعت جنسی را توجیه می‌کنند. صنایع مشروبات الکلی، رژیم غذایی، لوازم آرایشی، پورنوگرافی، عطر و ادکلن، باشگاه‌های ورزشی، فاحشه‌خانه‌ها و بارها و کاباره‌ها از روسپی‌گری قدرت می‌گیرند.

تأثیر فضای مجازی بر روسپی‌گری

فضای مجازی، امتیاز گسترش و شبکه‌ای‌شدن روسپی‌گری در تلگرام، اینستاگرام و وب‌سایت‌ها را ایجاد کرده است.

آمار روسپی‌گری در جهان

بر اساس پژوهشی که در سال 1399ش صورت پذیرفته است، در جهان حدود چهارده میلیون روسپی وجود دارد و چین با پنج‌میلیون، هند سه‌میلیون، کره جنوبی بیش از یک‌میلیون، آمریکا یک‌میلیون، فیلیپین هشت‌صد‌هزار و مکزیک پانصد‌هزار نفر بالاترین آمار را از نظر تعداد افراد روسپی به خود اختصاص داده‌اند. کشورهای نیوزلند با 3500، دانمارک 3200 و ایرلند با 1000 روسپی، کمترین آمار را از نظر تعداد روسپی دارند.

ممنوعیت روسپی‌گری در کشورهای مختلف

تظاهرات زنان روسپی فرانسه در اعتراض به جریمه مشتریان

دولت سوئد به‌دلیل اینکه فحشا مانع توسعۀ تساوی بین زن و مرد است، آن را ممنوع کرده است. بر اساس مصوبات مجلس فرانسه، روسپی‌گری در این کشور جرم است و مجرمان ملزم به پرداخت جریمۀ نقدی و حضور در کلاس آموزشی هستند. در سوئد، نروژ، بریتانیا و ایسلند نیز روسپی‌گری جرم محسوب می‌شود.

روسپی‌گری در ایران معاصر

گزارش کیهان از اغفال دختران در شهرنو

قبل از انقلاب اسلامی روسپی‌گری در انواع گوناگون در ایران وجود داشت و اکنون هم اقشار ضعیف و هم افراد مرفه به آن دچار هستند.

همزمان با روی کار آمدن دولت پهلوی و متلاشی شدن حرمسرای قاجاریان، زنان روسپی ساکن حرمسرا در شهرنو رها شدند و شمار زنان روسپی افزایش ناگهانی پیدا کرد. در دولت رضاشاه پهلوی، این محله، مرکز روسپی‌های تهران شد

در زمان پهلوی، شهرنو راهکار دولت برای حمایت از زنان آسیب‌دیده بود که به‌دلیل اسف‌بار بودن وضعیت محله، دولت وقت، هیچ‌گاه اجازۀ ساخت و نشر هیچ فیلمی از آن را نداد. این محله، مکان زندگی زنان روسپی، فروش دختربچه و پسربچه‌های روسپی، قتل همسران زنان روسپی، مفسدۀ سربازان، تجمع دزدها و قاچاقچیان بود که ده‌ها سینما، کافه و کاباره در اطراف آن تأسیس شده بود. سردسته‌های محله، با دادن وام‌های سنگین به زنان تازه‌وارد، بهرۀ زیادی از تن‌فروشی آنها را به جیب می‌زدند. با افزایش جرم و جنایت در این مکان، دو پاسگاه در اطراف آن دایر شد که به‌دلیل رشوه گرفتن رؤسای کلانتری و مأموران از اوباش و فواحش، فساد منطقه شدت یافت.

در دهم بهمن 1357ش مردم با تجمع و تظاهرات مقابل شهرنو، خواستار مقابله با این پدیده شدند که موجب تعطیلی و تخریب شهرنو توسط کمیتۀ انقلاب اسلامی شد و بوستان بزرگ رازی در زمین آن ساخته شد.

کاهش سن روسپی‌گری

بر اساس پژوهش‌های مجلس، سن روسپیگری در ایران به پانزده سال رسیده است و در سال‌های 1388 و 1389ش آمار کشف باندهای روسپی‌گری نسبت به سال‌های پیش، به میزان 35درصد بیشتر بوده است. بر اساس آمار در سال 1390ش، استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، خوزستان و تهران بالاترین میزان و آذربایجان غربی، اردبیل، البرز، خراسان جنونی و سمنان کمترین آمار را در پذیرش روسپی داشتند.

پیامدهای روسپی‌گری

50 هزار كودك بدون پدر، ثمره گردشگران جنسی غربی در فلیپین تا سال 1392م

• بیماری‌های جسمی؛ روسپی‌گری با ابتلا به بیماری‌های خطرناک مقاربتی مانند ایدز، سوزاک، سیفلیس، زخم‌های دستگاه تناسلی، زگیل تناسلی، ویروس پاپیلوما، خارشک و تریکومونیازیس ارتباط دارد.
• بیماری‌های روحی و روانی؛ روسپی‌ها به‌دلیل حس تحقیر دائمی و شرایط کاری نامساعد به انواعی از بیماری‌های روحی و روانی مانند افزایش افکار منفی، اختلالات روانی و آشفتگی هیجانی، افسردگی، اختلال شخصیت، استرس پایدار و انزوا مبتلا می‌شوند که موجب سقوط شخصیتی آنها می‌شود.
• فردی؛ اکثر زنان روسپی از وضعیت خود ناراضی هستند؛ ولی به تنهایی قادر به تحول آن نیستند. آنها علاوه بر تنزل بالای معنوی و بزه، بیشتر به احساس گناه، بردگی، اجبار و رنج و اعتیاد به موادمخدر دچار می‌شوند.
• خانوادگی؛ شیوع روسپی‌گری منجر به گسترش طلاق و افزایش خشونت خانگی می‌شود. همچنین فرزندان بدون پدر از پیامدهای تجارت روسپی‌گری به شمار می‌آید.
• اجتماعی؛ تحقیر اجتماعی و تبعیض در جامعه ثمرۀ روسپی‌گری است. خشونت فیزیکی علیه زنان، شی‌ءانگاری، آزار زبانی و جنسی، خدشه‌دارشدن هویت زنان در جامعه، ترویج نگاه جنسی به زنان، ناامنی جامعه، انزوای اجتماعی زنان، گسترش کارتن‌خوابی زنان، دزدی و قتل از پیامدهای اجتماعی روسپی‌گری است.

روسپیگری از دیدگاه ادیان ابراهیمی

روسپی‌گری در ادیان توحیدی به‌دلیل خروج فرد از مبنا و مبدأ قرارداد اخلاقی و انضباط جنسی پدیده‌ای منفی است و در قرآن، انجیل و تورات به ممنوع بودن آن اشاره شده است. خداوند در قرآن کریم از فساد و فحشا نهی کرده است و به مقابله با هرگونه بی‌بندوباری جنسی تأکید دارد. بر اساس آموزه‌های قرآن، حفظ کرامت و حرمت بدن انسان واجب است و او باید با بهره‌گیری از عقل، در کارهای نیک بکوشد و از آلودگی‌هایی چون تن‌فروشی و هم‌جنس‌بازی دوری کند.

روسپی‌گری در سیاست کیفری ایران

بر اساس سیاست کیفری ایران افرادی که به زنا اشتغال داشته باشند، به حبس از شش ماه تا سه سال و جریمۀ سی تا صد‌میلیون ریال محکوم می‌شوند.

موانع خروج زنان از روسپی‌گری

عواملی مانند حمایت نشدن قانونی و اجتماعی، هویت‌یابی با مصرف کردن و میل نامتناهی به مصرف و دوگانگی اقتصادی از موانع خروج زنان روسپی از این پدیده است.

راهکار مقابله با روسپی‌گری

با توجه به اینکه روسپی‌گری موجب تهدید سلامت و امنیت همه‌جانبۀ جامعه می‌شود؛ انجام دادن تدابیر مناسب برای جلوگیری از انحراف و بازپروری زنان آسیب‌‌دیده ضرورت دارد.

• پیشگیری؛ راهکا‌رهایی مانند آموزش به خانواده، برگزاری دوره‌های آموزشی توسط مؤسسات مردمی، گنجاندن آموزش تربیت فرزندان در جلسات انجمن اولیا و مربیان، برنامه‌ریزی برای ارائۀ محتوا در رسانه، توانمندسازی و آموزش مهارت‌های شغلی برای کسب درآمد و استقلال مالی، درآمدزایی، تأمین شغل و تهیۀ مسکن برای خانواده‌های کم‌درآمد و پرجمعیت، مبارزه با اعتیاد و مشاغل کاذب، ایجاد مؤسساتی برای ساماندهی زنان بی‌پناه، شناسایی خانواده‌های بدسرپرست و خارج کردن دختران و کودکان از شرایط آن، واگذاری سرپرستی کودکان بدسرپرست به خانواده‌های مستعد و حمایت مالی زنان سرپرست خانواده در پیشگیری از روسپی‌گری مؤثر است.
• مقابله؛ مراقبت از روسپی‌گران بعد از خروج از مراکز بازپروری و تلاش برای پرورش دوبارۀ زنان روسپی از راه‌های مقابله با روسپی‌گری است.

منابع

• قرآن کریم
• باقری، معصومه و دیگران، «تجربۀ زیستۀ زنان در گرایش به روسپی‌گری و رفتارهای جنسی پرخطر»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 92، خرداد 1400ش.
• «روسپی کیست؟ روسپی‌ها چه کسانی هستند؟»، ویکی‌روان، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1402ش.
• «روسپی‌گری؛ سیر تاریخی و تحول در عصر روشن‌گری - قسمت اول»، وب‌سایت روزنامۀ 8صبح، تاریخ درج مطلب: 4 شهریور 1396ش.
• «روسپی‌گری در فرانسه جرم شد»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 19 فروردین 1395ش.
• «روسپی‌گری یا کارگری جنسی؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1394ش.
• زرین‌پناه، سپیده، «شهرنو؛ روایتی دیگر از زنان تن‌فروش»، وب‌سایت بی‌بی‌سی فارسی، تاریخ درج مطلب: 17 دی ماه 1391ش.
• علیایی‌زند، شهین، «ازدواج نامناسب بستری زمینه‌ساز برای روسپیگری»، رفاه اجتماعی، شمارۀ پنج، 1381ش.
• «فرزندان بدون پدر، هدیه توریست‌های غربی به دختران فیلیپینی»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1395ش.
• مدنی قهفرخی، سعید، جامعه‌شناسی روسپی‌گری و آسیب‌های اجتماعی، تهران، پارسه، 1395ش.
• مکنون، ثریا و عطایی آشتیانی، زهره، «فمینیسم و روسپی‌گری»، مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 28، 1384ش.
• موسوی‌فرد، سید محمدرضا و دیگران، «مروری جامعه‌شناختی و جرم‌شناختی نسبت به پدیدۀ روسپی‌گری در نظام بین‌الملل و ایران با تأکید بر آموزه‌های جرم‌شناسی اسلامی»، تمدن حقوقی، شمارۀ دوازده، پاییز 1401ش.
• میرابی، سعیده و فولادیان، مجید، «شناسایی علل و فرآیندهای مؤثر بر پدیدۀ روسپی‌گری (مورد مطالعه: شهر مشهد)»، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، شمارۀ یک، 1398ش.
• «واقعیت‌هایی تلخ از قلعۀ بدنامان دوران پهلوی/ راز جسدهای میان دیوار محلۀ تن‌فروشان چه بود»، فارس‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 2 اسفند 1401ش.
• هاشمی‌فرد، فاطمه سادات و حسنی، علیرضا، «روسپی‌گری در سیاست کیفری ایران»، فصلنامۀ علمی- حقوقی قانون‌یار، شمارۀ چهارده، 1399ش.