مادران اینستاگرامی: تفاوت میان نسخه‌ها

مادران اینستاگرامی، یکی از زیرمجموعه‌های اینفلوئنسری هستند که فیلم‌ها، تصاویر و تجارب مادری خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند.<ref> [https://www.isna.ir/news/1402082518383/%D9%87%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «هجمۀ مجازی علیه سبک زندگی مادران»،  خبرگزاری ایسنا.]</ref> دنبال‌کنندگان، این مادران را کامل و بی‌نقص می‌دانند؛ به‌گونه‌ای که الگو و معیار مقایسۀ سایر مادران هستند.<ref>[https://jwica.ut.ac.ir/article_82284_8f261538eaaa5541f099adb8e46de53f.pdf بیگوند و دیگران، «سوپرمام‌ها و مفهوم مادری در فضای اینستاگرام»،  1400ش، ص141.]</ref>

برخی مادران [[بلاگر]] به‌دلیل نداشتن امنیت، عزت‌ و [[اعتماد به نفس زنان|اعتمادبه‌نفس]] لازم، طرد از جامعه و احساس طردشدگی، تجربۀ طولانی‌مدت انزوا و با هدف فراموش کردن حوادث سخت زندگی، به فضای مجازی وابسته می‌شوند. عواملی مانند مشکلات روانی، مسائل خانوادگی، هویتی، فرهنگی، اجتماعی- اقتصادی، نقص در فرزندپروری، تلاش برای مطرح کردن فرزند در فضای مجازی و سرگرم شدن و لذت بردن از فضای مجازی در گرایش مادران به کسب‌وکار اینترنتی مؤثر است. دعوا و کتک‌کاری با همسر، [[طلاق عاطفی|طلاق]]، تشکیل زندگی مستقل و درآمد بالای صفحات تبلیغاتی در فضای مجازی موجب روی‌آوردن برخی زنان به کسب‌وکار مجازی شده است.<ref>[https://rph.khu.ac.ir/article-1-3625-fa.pdf قاسم‌زادۀ برکی و دیگران، «بررسی سوءاستفاده‌ از کودکان توسط مادران بلاگر و سلامت روانی فرزندان آنان در فضای مجازی»،  1399ش، ص35 و 37 و 45 و 46.]</ref> آنها برای پر کردن [[اوقات فراغت زنان خانه‌دار|اوقات فراغت]] و کسب درآمد از هنرمندی و مهارت‌های خود، در اینستاگرام فعالیت می‌کنند و تلاش می‌کنند از دیگران عقب نمانند. برخی مادران، در ابتدا برای گذران وقت به سراغ شبکه‌های اجتماعی می‌روند و بعد از مدتی برای جبران کمبودهای شخصی، از این فضا برای دیده شدن استفاده می‌کنند و با دیدن مدل‌های متنوع فضای مجازی، به کسب‌وکارهای اینترنتی ترغیب می‌شوند. این مادران، برای مدتی به نمایش شیوه‌های آشپزی، طراحی دکور منزل و خانه‌داری برای جذب بیشتر دنبال‌کننده از فرزندان‌ خود برای کسب درآمد استفاده می‌کنند.<ref>[https://jamejamdaily.ir/newspaper/item/29831 اظهری، «مادران اینستاگرامی، کودکان کار مجازی»،  وب‌سایت روزنامۀ جام‌جم.]</ref>

 

مادران‌ایده‌آل؛ این مادران بر تصاویر تحسین‌برانگیز از مادری و جنبه‌های مثبت فرزندپروری می‌پردازند و به مشکلات مرتبط اشاره‌ای نمی‌کنند که این امر باعث افسردگی و سرخوردگی بالای زنانی شود که به تازگی مادر شده‌اند.  

از یک طرف، حضور آنها در ویدئوها موجب کاهش جلب توجه به مادر می‌شود و در غلبۀ مادر بر شرم خود کمک می‌کند و از سویی دیگر، حضور کودک باعث جذابیت صحنه و افزایش مخاطبان و استقبال دنبال‌کنندگان می‌شود.<ref>[https://rph.khu.ac.ir/article-1-3625-fa.pdf قاسم‌زادۀ برکی و دیگران، «بررسی سوءاستفاده‌ از کودکان توسط مادران بلاگر و سلامت روانی فرزندان آنان در فضای مجازی»،  1399ش، ص45.]</ref>

مادران اینستاگرامی، الگوی سنتی مادری را در قالبی نوین بازنمایی ‌می‌کنند و با زیبا جلوه دادن مادری سعی می‌کنند الگوی مطلوبی از مادری به‌عنوان ارائه کنند.<ref>[https://jwica.ut.ac.ir/article_82284_8f261538eaaa5541f099adb8e46de53f.pdf بیگوند و دیگران، «سوپرمام‌ها و مفهوم مادری در فضای اینستاگرام»،  1400ش، ص139.]</ref> در صفحات مجازی این افراد مادر بودن بیش از هر چیز دیگری جلوه‌گر است و فعالیت‌های اجتماعی و کاری آنان مطرح نمی‌شود. مادران فعال دراینستاگرام بیشتر خود را در ارتباط با فرزند و در نقش مادری تصویر می‌کنند. معمولاً همسران این مادران اینستاگرامی در صفحات آنان حضور ندارند و فرزندپروری وظیفه‌ای زنانه تلقی می‌شود.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/publication/content/1489/18254 اردکانی، «مادران اینستاگرامی، قدرت زنانه در مقابل ساختارهای سنتی»،  شهرآرانیوز.]</ref>

مادران اینستاگرامی با زیبا جلوه دادن مادری از راه فداکاری در نقش مادر بودن، مادری را تجربه و حسی منحصربه‌فرد و موهبتی الهی می‌دانند که موجب کمال زنان می‌شود. در گذشته، مادران، اطلاعات مورد نیاز برای فرندپروری را از مادران اطراف‌ خود و اقوام به دست می‌آوردند. با گسترش فناوری، این اطلاعات از مادران هم‌رده در شبکه‌های اجتماعی کسب می‌شود.<ref>[https://jwica.ut.ac.ir/article_82284_8f261538eaaa5541f099adb8e46de53f.pdf بیگوند و دیگران، «سوپرمام‌ها و مفهوم مادری در فضای اینستاگرام»،  1400ش، ص140 و 157.]</ref>

مادران اینستاگرامی با آرایش متنوع دختران خود و انتشار تصاویر آنها، میل خود به دیده‌شدن را به نمایش می‌گذارند. این نوع نمایش غیرمتعارف، همراه با القای شایستگی و غرور، نشانگر نیاز مادران اینستاگرامی به احترام و توجه است. این مادران با انتشار زیبایی خود و فرزندان خود، به‌صورت ضمنی خود را جذاب و متمایز جلوه می‌دهند.  

این مادران، با نمایش چهرۀ ظاهری، شایستگی و سبک زندگی به دو شیوه خودنمایی می‌کنند تا نیاز به دیده شدن را با افزایش پسند و نظرات تحسین‌برانگیز ارضا کنند:

گروهی از مادران با انتشار نمادهای زندگی جذاب به شیوه‌های مختلف مانند دلدادگی‌های نمایشی، حضور در طبیعت رنگارنگ، گذران اوقات فراغت در مکان‌های عمومی جذاب، حضور در رستوران‌های مجلل و انتشار تصاویر سلفی با افراد مشهور، تلاش می‌کنند تا خود را در زندگی خوشبخت جلوه ‌دهند.  

گروهی دیگر با اشتراک ژست‌های متفکرانه و نمادین از انزوا و تنهایی، خود را مطرح می‌کنند.<ref>[https://ana.ir/fa/news/283725/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86 آب‌روشن، «خودنمایی مادران در صفحات اینستاگرامی کودکان»،  خبرگزاری آنا.]</ref>

==نقش نظام سرمایه‌داری در پدیدۀ مادران اینستاگرامی==

به‌دلیل اینکه تصمیم‌گیری برای خرید اقلام موردنیاز منزل و انتخاب اقلامی مانند تخت نوزاد و کالسکه معمولاً امری زنانه است، پدیدۀ مادران اینستاگرامی، به یک تبلیغ بزرگ برای کسب‌وکارها تبدیل شده است. اهمیت این مادران بیش از پیش توسط رسانه‌ها برجسته می‌شود. یک هنرمند بریتانیایی در سال 2023م، پیدایش بلاگری مادران را نتیجۀ سبک زندگی اشتباه، توهمی، سرمایه‌داری و نژادی دانست که شرکت‌های تجاری آن را به‌عنوان راهی برای امرارمعاش زنان در شبکه‌های اجتماعی معرفی کرده‌اند.<ref> [https://www.isna.ir/news/1402082518383/%D9%87%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «هجمۀ مجازی علیه سبک زندگی مادران»،  خبرگزاری ایسنا.]</ref>

پلیس آگاهی تهران در سال 1403ش، خبر از دستگیری یک مرد کلاه‌بردار داد که در اینستاگرام، صفحه‌ای با نام مادر ایجاد کرده بود و از زنان بالای شصت سال، به‌بهانۀ نذورات و خیرات برای درگذشتگان کمک جمع‌آوری می‌کرد. این کلاه‌بردار بعد از مدتی به بهانۀ برگزاری مراسم تقدیر، آنها را به مناطق دورافتاده برده و آنها را مورد ضرب‌وشتم قرار می‌داد و با تهدید به انتشار تصاویرشان در فضای مجازی از آنها اخاذی می‌کرد.<ref> [https://www.asriran.com/fa/news/961326/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%BE%DB%8C%D8%AC-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%AF «زنانی که در دام «پیج اینستاگرام» افتادند»،  وب‌سایت عصرایران.]</ref>

در صفحات مادران اینستاگرامی، مادران ویدئوهایی را به اشتراک می‌گذراند که دختران شیرین‌زبان آنها با آرایش متنوع مو و چهره، با دلبری و عشوه‌گری در مورد مسائل مربوط به بزرگ‌سالان مانند خرید، مهمانی و ازدواج صحبت می‌کنند. این دختران، در خارج از فضای آتلیه‌ای با کارهایی مانند آرایش، آشپزی و کارهای خانه نقش‌های سنتی زنانه را بازتولید می‌کنند و الگویی ناقص و غلط را به نمایش می‌گذارند.  

بزرگ‌ترین دغدغۀ این مادران زیبایی است و دخترانی تربیت می‌کنند که از کودکی، بیش از هر چیز، به آرایش و پوشش توجه دارند. در این صفحات، صحبت از مسائل مهمی مانند نکات تربیتی و روان‌شناسی در پرورش کودک، رشد‌اندیشه، عقل و اخلاق نمی‌شود و مادران اینستاگرامی اقدامی برای تقویت مهارت‌ها و خلاقیت‌های کودک نمی‌کنند. در این صفحات، دختران هرگز به رشد و توسعۀ فردی و فعالیت‌های اجتماعی ترغیب نمی‌شوند.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/publication/content/1541/19396 اردکانی، «مادران کاسب کار و کودکان کار اینستاگرامی»،  شهرآرانیوز.]</ref> آرایش دختران خردسال و شبیه شدن آنها به مادران خود و مدل شدن آنها برای پست‌های اینستاگرامی باعث ایجاد بحران هویت خاموش در این کودکان می‌شود.<ref> [https://sedayekhavaran.ir/%D9%85%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF%D8%A2%D8%A8-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%A8/ «مد اینستاگرامی و سرخاب سفیدآب کودکان به دست مادران»،  وب‌سایت صدای خاوران.]</ref>

نقض حریم خصوصی؛ استفادۀ ابزاری از کودک برای دیده شدن از راه تبلیغ کالاها و برندها نوعی تجاوز به حریم آنها است که آیندۀ کودک را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این کودکان، نمی‌توانند افرادی هدفمند و تلاشگر در جامعه باشند و شخصیت آنها به سمت مصرف‌گرایی و نیازهای کاذب می‌رود.<ref> [https://jamejamdaily.ir/newspaper/item/29831 «مادران اینستاگرامی، کودکان کار مجازی»،  وب‌سایت روزنامۀ جام‌جم.]</ref>

انتشار تصاویر غیرواقعی و بازسازی‌شده از زنان برای جلب دنبال‌کننده و کسب پسند، علاوه بر اینکه با آموزه‌های دینی و حفظ عفاف و حجاب منافات دارد، حریم شخصی آن‌ها را نیز نقض می‌کند.

 

انتشار تصاویر فیلترشدۀ زنان موجب ایجاد اعتمادبه‌نفس کاذب و بروز اختلالات روحی و روانی مانند خودشیفتگی در آنها می‌شود. مادران فعال در اینستاگرام از افزایش نگرانی، ناامیدی، خودکم‌بینی، پرخاشگری و افسردگی به‌عنوان مهم‌ترین آسیب‌های روانی یاد کرده‌اند.  

این پدیده، در بی‌ارزش تلقی شدن ازدواج، مادری، تضعیف نقش مادری، همسری و فردگرایی مؤثر است.<ref> [https://www.shakhesabz.ir/news/408956/%D8%AA%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D9%81-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85-%E2%80%8F «تضعیف نقش مادری و همسری در اینستاگرام»،  وب‌سایت شاخۀ سبز.]</ref>

کارشناسان معتقدند که مادران اینستاگرامی، بیشتر به تکرار تصاویر تبعیض جنسیتی، طبقه‌گرایی و نژادپرستی می‌پردازند که در اعماق زندگی آمریکایی‌ها نفوذ کرده است. این مادران در تلاش هستند تا تصویری زیباشناسانه از نقش پدری و مادری به نمایش بگذارند.  

نتایج پژوهشی بر 464 مادر که مام‌فلوئنسرها را دنبال می‌کردند، نشان داد که ایده‌آل‌سازی مادری در شبکه‌های اجتماعی با تجارب بالقوۀ منفی کاربران مرتبط است و موجب افزایش حسادت می‌شود.<ref> [https://www.isna.ir/news/1402082518383/%D9%87%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «هجمۀ مجازی علیه سبک زندگی مادران»،  خبرگزاری ایسنا.]</ref>